Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 34, 24 August 1901 — Page 8

Page PDF (634.50 KB)

This text was transcribed by:  Lani Lofgren
This work is dedicated to:  Queen Liliuokalani

KE ALOHA AINA POAONO, AUGATE 24, 1901

MOOLELO HOONI PUUWAI

--- NO ---

Kuu Aloha i na Pua, Kuu Ipo o na Launahele !

-----------

Ka Makaikiu Kupaianaha !

-----------

MOKUNA XVI.

KA PAAHAO MA KA WAHA KE PANAPANA. --- KA HALE HOOLULU KAAAHI O NU IOKA.

 

            Mai ke keena telegarapa aku, ua lawe loa aku la oia i kana lawehala no kahi hoomalu a kali no ka pane a kana telegarapa a hoouna aku la, a i ka hoea ana mai o ka pane a me ka makai nana i kii mai ka lawehala, ua lawe loa ia aku la oia no ka mokuahi no ka hoihoi ana iaia no Beritania, a kali no ka hopena hilahila a me ka hoohaahaa ia e kau ia aku ana maluna ona i ka wa a Haneri Beleinehama e huli hoi aku ai.

            Aole us Leina Kinivila nei i mihi a hoahewa iaia iho, a na ka leo okalakala o ka huhu o ke poo o ka oihana makaikiu o Ledana i hoike mai iaia, o ke kanaka ana i hoao ai e hoopoino me kana hana kolohe o ke kumakaia o Heneri Beleinehama no ia, ka makaikiu opio kaulana iloko o ko lakou keena oihana, ua ala pu mai hoi iloko o kona mau hoomanao ana a ninau me kona mau noonoo, pehea la ua makaikiu opio nei i hoea aku ai no Amerika a hiki ke hookolo me ka pololei loa mahope o kona meheu me kona haku hana (Haku Danekota) ke ole aia he kumakaia a me ke kipi o ka enemi lili kekahi i huhu a inaina ia a iloko o ko lakou puali.  Aole hoi oia wale, aka, ua ala pu mai la iloko o kona mau hoomanao ana na mea a laua i kamailio ai me Haku Danekota a me keia po a ko laua halawai mua loa ana ma ka hotele i loaa ai ia Beleinehama ka ulia poino o ekolu mahina a oi i hala, mamua o kona hopu ia ana.  O keia mau mea a pau i ala mai ia iloko o na hoomanao ana o ua Kinivila nei ua like ia me kekahi kaula li kanaka e kau ana ma kona kaniai, a kali no ke sekona hope e lewalewa ai iloko o ka lewa.

            Oiai na la e paa ana o Leina Kinivila malalo o ka malu o ka oihana makai, aia ka makaikiu Beleinehama, ua kau hou maluna o ke kaaahi a hookolo hou mahope o ka meheu o Haku Danekota e holo ala malalo o ka inoa apuka o ke Kauna Morinehama, aka, ua huli hoi hou aku oia ihope me ka nele, a hoopaa maloko o kana buke hoomanao i na mea i hana ia e ia  ia mau ia (a hiki i ke kaawale ana aku o kana paahao malalo o na kiai ana a kekahi ma kai i hoouna ia mai ai mai Pelekane mai, alaila, ua hoomau hou aku la oia ma ka hookolo ana ma ka  meheu o ka Haku Danekota.

            O ke alahele mua loa a ua makaikiu opio kupaianaha nei i lawe ae ai ia mau minute o ke pohihihi a hooko hou i ka hanohano o kaha oihana, oia no kona hoi hou ana aku no ke dipo mua kahi ana i hopu ai ia Leina Kinivila, a oiai, oia malalo o ka mana o ka aahu hoanoe, ua hiki ole loa iho ia i ka maka o ka poe kilo a noii ke hai a hoike mai he makaikiu oia.

            O ke kanaka a keonimana nua loa i loaa iaia ka hanohano o ke kamailio pu ana, oia no ka agena kuai tikiki, a mai ka lokomaikai mai o ua agena ala, i loaa mai ai iaia ka hoike no ke kuai ana aku o kekahi keonimana kulana kiekie a hanohano i @keke no ka holo ana a hiki i ke Cliff Hale a mailaila mai huli hoi no Basetoka me ke kipa ana ma na wahi i hoomaopopo ia, Loko Paakai, Delemonika, Kapalakiko, a me na wahi @@i a kaulana o Amerika, a o ka loihi o ka manawa o ua tikiki ala i hoopuka ia ai he eono mahina no ia.

            Mamuli o keia hoike a ka agena i ike a hoomaopopo iho ai o Beleinehama aole he huakai holo makaikai maoli ka ua keonimana nei, (ana (kiu) i koho iho ai, aole ia he mea okoa, aka o ke kanaka no ana e huli nei).  He holo hoolalau ana mao a maanei, oi mea e nalowale ai kona meheu mai ka poe e imi a e huli aku ana iaia, a ina no Amerika ponoi iho o Beleinehama, ina la penei oia ke kanaka a makaikiu mua loa e halawai ana me ka ma kapaa, no ka mea, o ke alahele a Haku Danekota e holo nei me ka maalea nui, aole no ia i lawe ia ma ke ala pololei, ua kau aku oia ma na la@na kaa like ole o keia hui hookahi a holo ma na wahi a pau ana i makemake ai.  E holo ana imua me ka haalele ana i kekahi mau dipo, alaila, mai kela dipo mai ana e lele aku ai, e hoi hope mai ana oia no keia mau hale hoolulu aku, e holo aku ana oia he mau hale hoolulu mamao loa.

            O ka pau o ka manawa o eono mahina oia wale no ka palena e hooki ia ai o keia mau hana hamabaga a ua Haku nei.

            Iloko o keia mau lauwili a me na hana hoonaukiuki a ua Haku Danekota nei, aole loa i manaka a uiha ka makaikiu Beleinehama.  O ke alahele a huakai mua loa a ua makikiu nei i hoomaka ai e hookolo mahope o ka meheu o kana lawehala, oia no kona haalele ana i kela hale hoolulu kaa, a huli hoi hope no kona wahi i noho ai, a hoike imua o koua haku hale no kona haalele koke iho ia laila iloko o na hora pokole malalo o kekahi misiona awiwi i makemake ia kona hikiwawe aku me ka hoohakalia ole.

            O keia hoike a Beleinehama @ ua haawi ia mai ia e na olelo kalokalo o ka holomua mai ka ona hale mai a iloko o ekolu hora aia ua Beleinehama nei ua kau aku ia no ke kea ahi a na ka lio hao kau ia ka hana ma ia wahi.  O ka hora elima ponoi o ke ahiahi, oia ka manawa o ke kaaahi i haalele iho ai i ke dipo a holo aku ia me ka mama nui e hiki ana i kona mau kanaa holo hau (huila) ke lawe niniu i na poahi ana a ke kue naokila.  Hora 5:30, aia ka halel hoolulu dipo ua haule hope aku la he iwakalua mile, a ma ka hora eono, aia ka noenoe ahiahi ke nee mai la e uhola iho i kona koloka pouli maluna o ka honua, e hoike ana hoi i na ohua pakeke kokoke ka lio hao e holo iloko o ka pouli malalo o ka malamalama hoolele a na ipu uwila, e kau kehakeha ana ma ka ihu peupeu o ke kaaahi.

            Emoole, aia na kaa ohua mai ke poo a ka hiu, ua malamalama me na kukui e a ana, a o na ohua i poiuea i ka holonui a ahai naaupo ia e ka lio hao, ua pau aku la lakou i ka hoi e moe a kali no ka leo kukala kaua hoala a ke oeoe kaaahi ma ke kakahiaka.

            He pupu ana na ke oeoe, ua hala aku la ke kuiki, aia he palalu ana a palalu hou, aia he dipo ua haulani ia aku la e ka lio hao, alaila, he ke ana na ka hele me ka leo hooho all board, hoomau hou aku la ke kaaahi ma kona ala.  He panee malie ana o ke kiau, alaila, he kiauau ana o ke kiauaau a kuupau i ka holo nui.  E uwe ana ke alahao me ka ikaika, e mele oli ana na huila hao iloko o ka nakeke, a ke holo nei ke kaaahi he kanaha mile 1 ka hora, a ma ka hora 12 o ke kula aumoe, ua hoala ia ae ka hiamoe o na ohua i ka leo kani paoalu o ke oeoe e uwa a hooho ana me ka ikaika, eia oia a me kona poe hooholo ke aneane aku nei e komo iloko o na malu paina a holo kikeekee kapakahi ma na kakaipali kuhoho no ka nana ana aku i na aina palahalaha waonahele ma keia aoao.

            Kakahiaka nui, ua hala hope aku la na aina palahalaha, a eia ua lio hao nei ke nonoio nei na puka ihu iloko o na oawa nahele me ko lakou mau wai lana malie e lana aiai ae ana mawaena o na lau laau, alaila, mai kela mau oawa ahiu mai ke oni aku la ke kaaahi i ka loa a me ka lauia o na ululaau i ku pohai ana ma kela a me keia aoao o kona alahele me ko lakou lau lipolipo uliuli o ke ohaoha e peahi aloha mai ana 1 ka lio kakele kaulana o na ku'a laula a me na puu kinikini o Amerika.

            He gude hai ana, aia aku la ua lio hao nei he mau mile koliuliu ka mamao mai kela mau ululaau aku, a ke hookokoke aku la ia e komo i ka ipuka o na paredaiso o @a honua (kulanakauhale nunui) e ku kilakila mai ana ko lakou mau kaupoku kiekie, me na puka @ wahi e pohina eleele ana, a o na hale oihana like ole ke koele mai la ko lakou mau paia me na mea paahana a ke akamai a me ka naauao o ke kanaka i imi ai.

            O na minute pokole a ke kaaahi e kalewa ai ma kona mau hale hoolulu, ua haawi wale ia no ia i manawa no @@ kiola a hooili ana i kona mau ohua a me ka hoolako ana iaia iho me ka ai a me ka wai, aka, no kamahele nae malalo o kekahi miaiona awiwi elike me makaikiu Beleinehama, he uluh@a a he piha hoonaukiuki e nauki wale iho ai no aka, he mea hiki ole nae ia me=au mauki a kuaki o ka uluhua ke hoohalahala aku, oiai, ko ka hui kaa oni kuleana pilipaa no ia, a ina aole pela, alila, ua hiki wale no i kela a me keia ohua ke kauoha hookikina i ke pailaka (wiliki) e hooko elike me ko lakou manao.

            Nolaila, iwaena o na ohua helu ekahi o ka hoonaukiuki a me ke kuaki, o makaikiu Beleinehama ka helu ekahi kiekie loa.  E nauki ana oia a nauke hou iho, e kuaki ana hoi a kuaki hou iho, a ua ku a uluhua maoli no oia no keia mau la loihi o ka noho ana iluna o ke kaa, aka, i ka hope loa nae, ua kipaku a hoauhee ia aku la ia mau manao kepolo ona, a o ka hoaana a me ka hoomaikai oia kana i halelu ae ai, no ka mea, o ka pahu hopu a me ka iini nui o kana huakai hele o na tausani a tausani mile ua hoea mai ea i ka hopena ma ke kakahiaka o ka ehiku o na la.

            Elike me na moku e komo haaheo aku ana i ka nuku o ka Ipuka Gula, mai waho mai o ka moana akea o ka Pakipika, pela no ke kaa ahi i hookuu ae ai i ke kani o o kona leo no ka hoike ana iho i kona mau ohua a me na makamaka a me na hoaloha o na mau ohua ala ua hiki mai la oia i ka pahu hopu o kana huakai mahope iho o kona kukini ana me ka ikaika no keia mau tausani o na tausani mile, a mahope o kela leo palalu i kani palalu ae la he mau mile ka mamao mai ka hale hoolulu mai, aia hoi, na komo palanehe aku la oia me ka hikiwawe a puha ae la kona mau ki hoopaa holo me keia mau kanaenae:

            Ike ia Kaleponi aina anu,

            Ke Cliff House 1 o ae nei.

            Ua lele aku na ohua like ole o kela a me keia kaila, a iwaena o lakou o kahi makaikiu uluhua a piha kuaki kekahi, kau ma ke kaapio a holo pololei no ka hotele, a malaila oia i hoomaha iki ai mamua o ka lawelawe ana i kana hana, ke pau ka maeele laau o kona mau au o ka noho loihi ana iluna o ka lio hao, i keia mokaua ae.

--------------------------------------------------------------------------------

NOA W. ALULI

HE LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.

-----------------

            Ua makaukau oia e lawelawe i na hihia o kela a me keia ano imua o na Aha a pau o ke Teritori.

            ----- E loaa no oia ma ka Rumi Helu 32 ma ka Hale Pohaku o Kimo Ona Miliona (Campbell Block) ma ke Alanui Papu me Kalepa.                Aug 22 - 3m