Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 35, 31 August 1901 — Page 7

Page PDF (727.46 KB)

This text was transcribed by:  Noe Kapuni-reynolds
This work is dedicated to:  Johnette Keonaona ToyLen Kapuni-Reynolds

KE ALOHA AINA

 

MOOLELO HOONI PUUWAI NO KE KAKELA LANAFODA

Ka

 Ipuka o ke Kuewa me ka Aea.

Ka

Pua Lilia Ahiu o Sanadela

MOKUNA II

KA HOOHUI MARE O KE KULUAUMOE IMUA O KA INAINA O KA HAKU KE KUEWA MA LANAFODA KAKELA

           

            O ka hauoli o na hauoli, ka haaheo o na haaheo, oia ka punawai mapuna liali e hu ana i loko o ko ua Haku Opio nei mau hoomanao ana ma ka lilo ana iaia o ka hanohano papahi a lei i ka Pua Lilia o Sanadela, aka, iaia a me na Pua Lilia Ahiu nei i hoea aku ai a ku imua o ke alo o kona makuakane haku, aia hoi, he okoa loa na mea i loaa mai iaia, o ka nuku a me ka hoohilahila ia, ka hoino a me ka hoowahawaha ia o ke kipaku, oia ka makana nui poina ole a ua Haku Opio nei i hoomanao ae ai ua loaa mai ia iaia mai kona makuakane hookano a piha kaakei mai.

            O ka hauoli a me ka haaheo i loaa iaia i na minute kakaikahi aku i hala, ua ulupa la iho la ia a weluwelu liilii, a o kona mau manaolana ua make kanu loa ia ma ka ilina ehaeha o ke kaumaha, aka, no ka hanohano nae o ka wahine opio ana i lawe ai i ka hoohiki aole e kumakaia iaia a hiki i ka hopena ua lawe mai oia i kela mau hoino ia a pau a hoolilo iaia i kuewa e aea ana mai ke alo mai o kona mau makua piha hookano a me ka haakei, me ka mana ole aku pehea la ka nui o ko laua waiwai.  Alaila, o ke kanaka aloha wahine oiaio keia ke makee ole ia ala ka waiwai a me ka hanohano.

            Nolaila, mahope iho o ka pau ana o ka hoohui mare a me na hooponopono ana a ke kaunapule i ka palapala mare, ua haalele aku la na paa mare ia Kene no ke Kakela Lanafoda ka pahu hopu, a ma ke hora ‘eiwa o ke kakahiaka ua hoea aku la ua mau paa mare nei no ke Kakela, a ku imua o ke alo o ke alii a Haku aoo o ua Kakela Lanafoda nei, no ka halawai pu ana me na huaolelo kakana a kona manao lili a piha haakei o ka hookano.  Alaila i hea ua mau Haku Opio ala kahi i hoolalao ai a hoea i keia hora eiwa o ke kakahiaka?  O ka olelo kaulana o ka poina ole a ia poe kini i hala.

            Halihali ke aloha me Malio,

            Hoona i ka makemake a loko.

            E holoholo ana ka Haku aoo mawaho o ka lanai o ke kakela i ka manawa a ke kaa o ka Haku Opio i hoo aku ai a ku ma ke alo o ka hale, a i ua Haku aoo nei i ike mai ai i kana keiki ua uaki iho la kona kui a hoopuka ae la i ka huaolelo kakana o ka inaina.  Thunder idiot son!  Makemake au e ike ihea la keia keiki kahi i auwana ai?  A! Owai la kela wahi wahine kauwa ana i lawe mai la.

            Ua ku iho ua Haku aoo nei a haawi mai ia i kana mau haka pololei ana maluna o kana keiki, a iaia i ike mai ai i ua keiki a hooilina nei o kona mau waiwai i ka lalau ana aku i kahi kaikamahine kauwa a hanai iho la a hookuu ilalo, alaila kuikui lima aku la ia wa i umalu iho ai kona mau kuemaka me ka inaina a me ka hoowahawaha eueu ae la kona mau lehelehe aole he huaolelo puka, a i ka wa a me ka minute mua loa a kana keiki i haawi aku ai i ke aloha gude moni e kuu haku, ia wa i oleha ino ae ai na maka o ua Haku aoo nei me ka hulili huhu a poha koke mai la no kona leo ninau me ke okalakala.

            Ihea oe e ka Haku Welemoneka?  A owai kela wahi kaikamahina hanai holoholona me oe?

            Kuu makuakane haku, e kala mai ia’u no kau ninau.  E ae mai ia’u e hoike aku, ua hoihoi mai nei au i keia lede i haku a i ola wahine no Lanafoda nei.  Ua mare ia au i ka po nei, a o ka’u wahine keia, o na mea a pau no’u nona ia.  Nolaila, ke noi aku nei au i kou hanohano e kuu Haku e hookipa aku oe iaia, no ka mea o kau kaikamahine ia.  O kau olelo hoino e kapa ana iaia he wahi kaikamahine hanai holoholona, he kuhihewa loa ia, Ano, e ike mai olua iaia o ka Haku Wahine Opio o ke Kakela Lanafoda nei, a i ole pela, e waiho mai ia maua a pau ko maua hoomaemae ana, alaila ia minute aku mahope ua makaukau au e hoike aku i na mea a pau.

            Me kela mau olelo a ka Haku Opio huli ae la ia me kana wahine a komo iloko o ka hale aka mamua o ko laua kepoo loa ana aku ua poha koke mai la ka leo okalakala ahiu o ka Haku aoo ma ke kuhea ana mai me ka leo nui e naka haalulu ai na paia o Lanafoda Kakela a me ka poe a pau e lohe ana i ua mau leo ala.

            Aole loa e ke keiki lapuwale!  Aole o Lanafoda Kekela nei he home no na kanaka auwana, aole hoi he home no na poe wahine hanai holoholona.  Ma kela puka pa au i komo mai nei malaila oe e hemo hou aku ai, a aole loa na paia o Lanafoda nei e hookipa a malama i kekahi ano kanaka elike me kou.  Ano, haalele koke mai ia Lanafoda nei a mai hoao e hoi hou mai me na olelo fulu o ke apuka, a wahahee mai ia’u o keia wahi kaikamahine hanai holoholona kau wahine, ua makahehi oe no kona ai me ka nani ole ke pehea la ka haahaa a me ka pelapela o kona kulana.  O oe ke keiki poo hakahaka a hehena hupo i loaa i ka hanauna o na mamo Lanafoda.

            O keia na olelo okalakala o ka piena a me ka huhu a ka Haku aoo i paluku mai ai imua o na maka o kana keiki, a ua keiki ala hoi i hoolohe a nana ole aku ai.

            Alakai aku la oia i kana wahine no kona keena ponoi a hookipa hoi iaia he haku wahine opio no Lanafoda a umi i kona huhu a me ka inaina o ka hoowahawaha no keia mau olelo nuku o ka hoohilahila a kona.  Haku makuakane oiai ua haku wahine opio ala e naka haalulu ana me na helehelena haikea o ka hilahila no keia mau huaolelo hoohaahaa o ka nuku e kapa mai ana iaia he wahi kaikamahine hanai holoholona.

            O na olelo hookipa o ka makee wahine,oia ka ua Haku Welemoneka nei i haawi aku ai maluna o kana wahine opio wahi a ua Haku opio ala.  Oiai au kau kane ka Haku Opio hoi o keia kakela e mau ana ka noho malalo o kona malumalu pela no oe e kuu Pua Lilia Ahiu aole loa hoi he mea nana e kipaku aku ia oe e hele ke ole he leo kauoha mai ia’u aku.

            O ka’u olelo hoohiki i hoopapa ia ai imua o na lani ma ka po nei, oia auanei kau pahikaua e ku aku ai imua o ka inaina o kuu makuakane a kue aku no kana mau olelo hoino loa o ka haanaa.  Ano, eia ko’u mau mea a pau no kou hoomaemae ana iho ia oe, a mai nana a hoolohe no na olelo nuku a kuu makuakane a laila, me kela mau olelo a ua Haku Opio nei huli ae la ia a haliu aku la hoolohe no na olelo piena huhu a ka Haku aoo i kuhea mai ai mai loko mai o ka rumi hookipa nui o ke kakela.

            Welamoneka ka’u keiki! Wahi a ua Haku aoo nei, ua hoolilo mai oe ia’u ano i kanaka haahaa loa, a o ka’u mau kauoha o na olelo a’o ua hehi a kiola ia iho ia e oe malalo o kou mau kapuai wawae.

            Ua mare oe i ka wahine eh!  Keia wahi kaikamahine hanai holoholona alaila, nohea mai keia kaikamahine a owai hoi ke kahunapule laepaa o ka hupo a me ka hehena i ae e lawelawe i keia hana maluna ou.

            Ae e kuu makuakane Haku, ua hoike mua aku au ia oe no ia mea a ke hoike hou aku nei no wau me ka hookamani ole ua mare ia au i ka wahine, a o ua wahine ala oia no kela kaikamahine a’u i hoihoi mai nei i keia kakahiaka ka’u wahine mare hoi au e kapa nei he kaikamahine hanai holoholona.

            Aole loa ia he kaikamahine na kekahi kanaka oia ano, aka he Pua Lilia Ahiu i loaa ia’u ma na oawa ahiu o Sanadela, a i hooko ia hoi iloko o ka manaoio hemolele o ke kahunapule.

            Silence! You idiot, wahi a ka Haku me ka pau pono ole aka o na olelo a ka Haku Opio i ke kamaiho hulili ae la kona mau onohi maka me na paona kiekie o ka huhu a hoomau hou mai la i ke kamailio.  Aole loa he mana o keia mare ana a keia kahunapule, aka, auhea aku nei ua kaikamahine hanai holoholona nei, aole loa au i makemake e ike hou iaia i hookahi sekona hou aku e nohoana malalo o na kaupoku nei o Lanafoda Kakela. Ua lohe oe i ka’u kauoha, ano e hooko aku ana au i ka’u olelo ma ke kipaku ana aku iaia mai Lanafoda nei aku.

            Alaila, me na kapuai wawae halulu a kaumaha, kai mai la oia no ka hele ana mai no ka rumi o kana keiki a kipaku aku i ka Pua Lilia Ahiu o Sanadela, e holo ahiu hou aku oia no kona home oawa iwaena o na puu.  Aka, heaha ka mea i ike ia ia minute o ka hoao ana a ua Haku aoo nei o Lanafoda e hooko i kahanohano o kana olelo kauoha kipaku.

            Ua kuemi hope aku oia a nana mai maluna o kana keiki me na maka aa o ka puiwa nui a hoolohe hoi no na olelo a ua keiki ala i pane aku ai me ka ikaika loa.

            Haku Lanafoda!  O ka minute mua loa aku e hooko ai i ka mana o kau olelo kauoha kipaku i ka Haku wahine opio o ke Kakela Lanafoda nei imua ponoi o kuu mau maka, alaila e lohe oe me ka oiaio a e ike hoi na lani, e hapai kue aku ana aku i kuu mau lima me ka menemene ole, a paki iho ia oe iluna o keia papahele no ka hoike ana aku i na paia puanuanu o keia kakela, aole loa kona haku Opio he kanaka hiki wale no ke hoomaka’uka’u ia e kau mau olelo hoino o ka hookano a me ka piha haakei.

            E hoopoina ana au ia oe ma ke ano he makuakane no’u a o ka hanohano o ka lede a haku wahine opio au e hoino hewa ole nei e ku ana au ma kona aoao a paio no kona pono, ina o Lanafoda holookoa nei ke kue mai ana ia’u.

            Ano ua lohe aku la oe i ka’u mau olelo hope a mai hoao ae e pale a e wawahi iho i kona mana a e hoomanao pu iho me ka poina ole o kela Pua Lilia Ahiu o Sanadela, oia no ka wahine mare a Haku Opio Wlemoneka o ke Kakela Lanafoda nei, a o kona hooilina hookahi wale iho no hoi ma ko Beritania nei mau kanawai pono pilipaa.

            Alaila owai ka Haku o Lanafoda nei!  Aole anei owau o kou makuakane?  No ke aha la oe e ke keiki a ke kanaka i manao ai e kue mai i ka’u mau kauoha a hoike mai me na olelo kumakaia o ke kipi e paki iho ia’u iluna o keia papahele.  Aole anei he mana ko’u maluna o ko’u mau waiwai e hana elike me ka’u i makemake ai.  Aole loa he moi maluna o ka nohoalii e hiki ke papa a ke hookapu mai ia’u, ina au e lawelawe a e hooko ana i ka mana a me ka oiaio o ka’u olelo.  Wahi a ka haku aoo me ka mau no o ke okalakala a me ka aa o na maka.