Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 37, 14 September 1901 — Page 7

Page PDF (706.29 KB)

This text was transcribed by:  Kehau
This work is dedicated to:  I na hoa i kako'o i keia papahana 'o 'Ike Ku'oko'a, ke aloha nui ia kakou a pau loa!

KE ALOHA AINA POAONO, SEPATEMABA 14, 1901.

 

                                                            _______________________

 

MOOLELO HOONI PUUWAI ---NO KE ---- KAKELA LANAFODA

                        ---: KA : ----

Ipuka o ke Kuewa me ka Aea.

 

                        ---: KA : ----

Pua Lilia Ahiu o Sanadela.

 

 

                                                            _______________________

 

MOKUNA II.

 

KA HOOHUI MARE O KE KULUAUMOE--IMUA O KA INAINA O KA HAKU--KE KUEWA MA LANAFODA KAKELA.

 

            Iloko o ka piha huhu o ua Haku aoo nei i kipehi mai la i kela mau olelo o ka nuku a me ka hoohilahila hookani ino iho la ia i ka bele, a he minute, lohe hou ia aku la ka leo okalakala inaina o ua Haku aoo haakei nei e kamailio ana i keia mau olelo.

            Sebe, hele koke aku ma ka inoa o Haku Lanafoda a hai i ke kauoha ia Sibeta ke kahu lio aole loa oia e hooko i kekahi kauoha e haawi ia aku ana e kekahi mea mawaho ae o'u, a ke hooko ole oia, alaila, hai hou aku iaia, ua hamama ka ipuka pa o Lanafoda nei nona me ka huli hou ole mai ihope nei.

            Alaila, mai kela kauoha a ua Ha-ku haaheo nei o ka haakei a me ka hookano, huli hou mai la ia maluna o kana keiki a hoomau i ke kamai-lio ana i kana mau olelo nuku hoo-hilahila o na ano like ole, a ia wa me ka puuwai i paila ia me ka huhu huli aku la ua Haku Opio nei a na-na maluna o kona makuakane a hoopuka i na olelo oolea loa e pui-wa ai ua Haku aoo nei iloko o ka weliweli.

            Silence there, you proud man! wahi a ua Haku Opio nei. Ua hoo-halike mai oe ia'u elike me na ilio holo nahele, aka, he kuhihewa nui ia nou. O ka hooko ole a kue ana mai o na kauwa o Lanafoda nei i ka'u mau kauoha malalo o kau kau-oha haakei, alaila, e hai aku au ia oe e ka Haku hookano, aia he ho-pena weliweli ke hoea mai ana ma-luna o Lanafoda nei, oiai, kona hooilina e lilo aku ana i kuewa e mau ana no kona noho ana ana ma-lalo o kona malumalu. E kau aku ana au i kuu lima a haawi i ka'u hoopai ehaeha e poina ole ai oe i na la e hoea mai ana. Aole o ko'u lilo ana he kuewa a he aea oia ka mea e loaa ole ai ia'u ke kuleana kauoha i na kauwa o Lanafoda nei. Nolaila, e hoomanao, a i hooko ole ia ka'u kauoha, alaila, o ka'u kauoha hope ke hooko ia e pono ai. Ano, ua lawa ka'u kamailio ana, a mai hoopuka hou mai ia'u i huaolelo.

            Oiai, no e hoomau ia ana kela mau olelo hahana mawaena o ka makua me ke keiki, aia hoi, ua hoea mai la o ? me na lio e kai ana a ku ma ke alapii, a ia wa i iho aku ai ka Haku Opio me kana lede, a he mau minute pokole wale no i hala ae, aia laua ua kau ae la maluna o na lio a haalele mai la ia Kakela Lanafoda he mau kuewa a me ka aea i kipaku ia e na hana makama-ka ole a kela kumuhana hoohui mare o ke kuluaumoe, a pela i ko ai ka mea i hoike ia ma ke poo o keia mokuna. --- Ka hoohui mare o ke kuluaumoe---Imua o ka inaina o ka Haku---Ke kuewa ma Lanafoda kakela. Ae, ua hala aku la laua he mau kuewa a he mau aea mai La-nafoda aku, mahope iho o na hora pokole o ko laua hooko ana e lilo i kane a i wahine.

 

MOKUNA III.

 

HAALELE KE ALOHA I SANADELA. --- KE KAHUA MOKOMOKO O KA PUUWAI LAAHIA.--- KA NAITA LANAKILA O KA LIO HULUPALA.

 

            I ka Haku Opio Welemoneka a me kana lede i haalele aku ai ia Lanafoda Kakela, ua lawe ae laua i ko laua alahele o ke kuewa a me ka aea mawaena o na ululaau e ulu po-hai ana iloko o ka paka, a oiai, laua ma kela alahele, e lilo ana i ka holo a na lio, ua maalo ae la laua ma ka aoao hikina o ke kakela, a ia wa i huli ae ai ka Haku Opio a kamailio i kana wahine me keia mau olelo.

            E kuu Pua Lilia Ahiu, aia ke Kakela Lanafoda ke waiho mai la, ka ipuka hoi o ke kuewa a me ka aea nana i kipaku mai nei ia kaua e hele maluna o keia ilihonua, me ke mau mea home ole ala, aka, e kuu aloha iloko o ke kuewa a me ka aea ana, e hoea mai ana ka la ma keia mua aku au e hoohaahaa aku ai i kona haaheo a hoike aku hoi i kuu makuakane haakei aole loa kona hooilina he kanaka naau hohe wale. O ka olelo hoohiki a'u i hoopaa aku ai imua o ka'u kumu, oia wale iho no ka mea nana e mawehe ae ka kaua berita paa. Ua manaolana kuhihewa au o na paia puanuanu la hoi o kela kakela ka home nana e pulana ia oe, oiai, au e kaawale ana no ka hooko ana i ka'u hoohiki a hiki i ko'u huli hoi ana mai, eia ka aole pela.

            Ua lilo au he kuewa i keia la e aea ana mao a maanei o keia iliho-nua, aka, a hiki aku nae i kela la nui milenio ia wa auanei au e holoi aku ai i kela inoa mai ia'u aku. Ano e kuu aloha, e kipa mua aku kaua no Kene, a ike ina paha aia ilaila ka'u kumu aloha kahi i noho ai.

            O keia mau olelo a ka Haku Opio ua panai ia mai ia e kana Pua Lilia ma ka olelo ana mai: Ma o'u nei wale ala no i loaa mai ai keia poino maluna ou e kuu haku, a ke kau-maha loa nei au no ia mea.

            Aole loa e kuu aloha, aole loa he hookahi mea hanu ola maluna o ke-ia ilihonua e aa e lawe mai i kekahi o ia mau olelo a kau aku i na olelo ahewa o ka hoino maluna ou. O ke kanaka mua loa e hooko ana pela mawaho ae o kuu makuakane haa-kei, e halawai no kona kino me ka wini o ka'u pahikaua, nolaila, e kuu aloha, aole loa kekahi o ia mau leo hoino e hailiili ia maluna ou, oiai, au e ola ana.

            Ua hoomau ia na kukai olelo ana mawaena o ke kane a me ka wahi-ne ma na mea pili ia laua, a iloko o elua hora, aia laua ua hoea aku la no Kene, a kipa loa aku la no ka home o ke kahunaoule Balia, ka ipuka hale hoi o ka puuwai hamama a me ka lokomaikai.

            Maluna o ka papaaina a ua ma-kua uhane ala o ke ola mau, ua ho-ike aku ua Haku Opio nei no kona kipaku ia ana mai mai Lanafoda Kakela mai, malalo o kela kumuha-na hoohui mare o ka po iho i hala, a o ia ka ua kahunapule manao kuokoa nei i pane mai ai: O ka hoohui mare a'u i hooko ai i ka be-rita mawaena o loua, aole loa he mea nana e hookaawale, ua paa oia a ua sila ia hoi imua o ke Akua, a ke hauoli nei au nou e kuu keiki no kou hooko pololei ana i na kanawai a pau o ka mare.

            Mai na mea e pili ana i ka ninau mare a me kona hopena ehaeha, ua hoomaoe aku la ka Haku Opio i na kipa ike aku i ona la kana kumu kakapahi, ke kanaka i ku hoike nona ma kela hora hope loa o ka hoohui mare, a ua pane ia mai ia me ka huaolelo hoole.

            Alaila, aia la ka oia ihea? wahi a ua Haku Opio nei. Ina aole oia e loaa iloko nei o Kene, alaila, aia oia iloko o Ladana, aka, ke hoo-maikai aku nei au i keia lokomai-kai nui au e ka makua i panee mai ai imua o maua, a i makana no keia mohai aloha, e lawe aku i keia me ka unuhi ana ae o ua Haku Opio nei he nota iwakalua a haawi aku la i ke kahunapule.

            Aole e kuu keiki aole, aole loa au e lawe i hookahi uku mai ia oe mai no keia papaaina. O ka make-make ia o ko kakou makua ma ka lani, a ina aole pela, ina ua ae ole aku nei au ia olua e kipa mai i o'u ala, nolaila, e kuu haku e waiho i kela ma kau hipuu a e ae mai ia'u e ninau aku. E noho ana anei ka-kou no Kene nei, a i ole, e hele aku ana paha elua no kekahi wahi.

            E noho ana no kakou ma Kene nei, aka, aole nae malalo o ke kau-poku hookahi. E hoi aku ana maua no Sanadela ma ka home o ka'u lede a hoohala i na la o ko maua kuewa ana elike me na kanawai mua a ke Akua i hoopai ai maluna o na kana-wai makamua loa o ka honua. Aia mamua o ko'u alahele he hana nui ke waiho a ke kali mai la ia'u no ka hooko ana, a ke pau ia hana, alaila, o ka hanohano o kuu inoa i hoina wale ia ka'u e paio a hakoko aku ai me ko keia ao. Nolaila, e kala mai ia maua no ka haalele ana iho i kou home puuwai hamama, a e hookuu mai hoi ia maua e huli hoi aku no Sanadela a hoohala iloko o ka nani a me ke ala moani o kona mau pua ahiu.

            Elike me ia i hoike ia iho la, ua haalele io iho la ua Haku Opio nei me kana wahine i ka home o ke ka-hunapule, kau ae la ma ko laua lio a huli hoi aku la no Sanadela.

            I ka hoea ana aku ua hookipa ia aku la laua me ka mailani nui e ko laila mau kamaaina. Emoole aia o Sanadela ua puni ae la me ka lohe ua hoohui ia iloko o ka mare ka Pua Lilia Ahiu o Sanadela me ka Haku Opio o Kakela Lanafoda.

            Aohe la haaheo e ae i loaa ia Sa-nadela ka hauoli ana elike me keia la a ka lohe i holo ae la ua lio aku Pua Lilia he kokoolua no ka Haku Opio, kekahi hoi o na ohana alii hanohano kaulana a waiwai loa o Pelekane, a o ka lakou ia i akena iho ai a pau ke aho no ka loea o ke kaikamahine kaulio kaulana o na oawa ahiu o Sanadela, ma ka hoohei pololei ana me ka hala ole a pa hei nana ka puana ai o keia keiki koko alii kiekie.

            Ua like no a like laua o ka ui, ka nani hiehie o na la opio a maluna ae o na mea a pau, aohe mea a ka maka a me ka naau e loi ai, a o keia paha ka ui i olelo ia: Hoohihi ka naau i ka makemake no kuu pua belonika kaili puuwai. Ae he mai ui kaili puuwai maoli io no keia, a he mau hokuloa hoi no Sanadela, aka, heahe hoi kela mea kaumaha a hoehaeha naau a ke au o ka ma-nawa e halihali mai la me na hua-olelo e hawanawana ia ana e ke aheahe makani.

Haalele ia oe e ke aloha e luuluu,

 Kaawale no ke kahua kaua lokoino,

Paio me ka hakoko ana o ka ikaika

No ka lanakila e ike hou i kuu ipo

            O kela leo hanehane i pa ahe mai la i na ahe makani, oia ka Pua Li-lia Ahiu o Sanadela i hoomanao ae ai ua kokoke mai na la a kana kane aloha e haalele iho ai iaia, ua hoo-naulu a hoonahili aku la oia me na olelo hoolaau o ke aloha hoohihi o laua pu no ke haele, aka, o ka pane a kana kane. Aole e loaa ia'u ka hauoli ina o oe pu kekahi me a'u ma keia huakai e kuu Pua Lilia Ahiu. E hoolilo ia auanei ko'u mau manao ana mahope ou ke ike aku ia oe maluna o kela kahua mo-komoko, a o ka loaa ana ia'u he la-nakila maluna o ko'u mau hoapaio e haule pahu auanei ia ilalo o ka honua, no ka mea, ua hoonawaliwa-li ia mai ko'u mau la ke ike iho o oe pu kekahi me a'u iluna o kela kahua mokomoko. Nolaila, o kou noho mehameha ana mahope nei he mau haokila mageneti auanei ia nana e ume mai na kulu koko o ko'u puuwai e holo iloko o ko lakou mau aa a hoomanao ae, aia he aloha a he mea poina ole na'u mahope nei ka-hi i kali ae ai me ka puuwai hina, a oia mau hoomanao ana e loaa ia'u nou e noho ana mahope nei ke ko-kua nui nana e haawi mai ia'u i ka lanakila nui maluna o ko'u mau hoa paio oia la kamahao e hoea mai ana.                                    Aole i pau.