Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 41, 12 October 1901 — Page 2
This text was transcribed by: | Marchia Morey |
This work is dedicated to: | Sadie Lynn Morey |
KE ALOHA AINA
POAONO, OKATOBA 12. 1901.
HONOLULU OCT 12, 1901
KE KELANA LUNAKANA WAI EKOLU.
Wasinetona, Sept. 23. He nui na mea i noonoo ia maanei ma ka pule i hala aku la no ka mea e pili ana i ka lunakanawai hou no ka aha kaapuni o Hawaii. Aia keia kumuhana malalo o Loio @uhina Knox no ka noonoo ana i ke kupono ke haawi ia i lunakanawai hou. Ina pela, alaila, e hoea mai ana ka wa e koho ia ai i kanaka no keia kulana.
Eia o Peresidena Roosevelt ke hoike nei i kona mau manao hili@@i i na inoa a pau a kona mua i hala aku ia Peresidena Makinile, i manao ai e hookomo aku iloko o na keena oihana, aka, no ke kulana lunakanawai hou o Hawaii ua manaoio ia na Peresidena Roosevelt e noonoo a e wae aku i ke kanaka kupono i kulike me kona makemake. Oiai, ua maopopo ia Kakauolelo Cortelyou na makemake a pau o Peresidena Makinile, nana i a’o aku ia Peresidena Roosevelt i na mea a pau a Peresidena Makinile i makemake ai e hooko ia.
O Mr. F. W. Hankey i hoea mai ianei he mau mahina i hala ae nei, e hana no ka Papa Loio o Hawaii no ka hoopii kue ana aku ia Lunakanawai Humepera a e noho nei maanei a e hoolala nei hoi no ka haalele ana iho i ke kulanakauhale nei i ka la apopo, a holo aku no Kikako, a mahope o ka hookaulua iki ana malaila e huli hoi aku ai oia no Hawaii, ua hui no oia me Peresidena Makinile no kekahi mau manawa no ke kuka ana i keia lunakanawai hou.
Ina e koho ia ana i lunakanawai ua hoomaopopo ia e hoao ana o Lunakanawai Humepera e hookohuia ke kanaka ana i makemake ai. Iloko o keia wa ana e noho nei maanei eia oia ke hoomau nei i ke kue i ke aupuni o Dole, a ma kekahi mau manawa lehulehu ua niania aku oia i na luna aupuni maanei i ka lapuwale o ka lawelawe ia ana o ka aha kanawai ma na paemoku. Ua kaena pu ae oia o ka ili poo o Dole e lewalewa aku ana ia ma kona kaei opu.
O na manao hoaloha mawaena ona a me Hankey ua hoi hou mai ia, a ke kipa mau nei ka lunakanawai e ike iaia ma kona wahi noho, Ebita Hale.
Ua hoea mai la ma ka mokuahi Kalaudina o ka La Pule nei, ko makou hoaloha G. W. K. Ka@@makaole mai ka Ua Kea mai o Hana me kona ohana no ka hoomaha a me ka makaikai hou ana i ka uluwehiwehi o ke taona a huli hoi hou aku no ka aina hanau.
KA HANA NUI A KUPA I HALA AKU LA NO WASINETONA.
Eia malalo iho nei ke hoopuka aku nei makou i ka hoike a kekahi mau nupepa o Kapalakiko e pili ana no ka huakai a Kuhina Kupa i Wasinetona. A maanei e ike ia ai ua hele pu aku la oia no ke alualu ana i ka noho kiaaina no ke Teritori o Hawaii nei ina e hoopau a i ole e haalele io ana o Dole i kona kulana kiaaina, penei:
Hoike a ka nupepa Koronikala:
O Henry E. Kupa, ke Kakauolelo o ke Teritori o Hawaii, ua pae mai la oia i Kapalakiko nei ma ke kakah@aka nui o ka la inehinei maluna o ka mokuahi Siera a haalele koke iho la no Wasinetona D. C. ma ka hora 10, i ukali ia e Lunakanawai A. S. Hakawela o Honolulu. E like me na hoike i loaa pu mai ma ia mokuahi hookahi, ua manao ia e hele ana o Kupa i ke poo o ke aupuni no ka lawe ana ae i ke kulana kiaaina o ke Teritori, ma ke ano he pani no Kiaaina Dole, kahi ana i paa ai no kekahi mau mahina ma ke ano he Kiaaina Kuikawa. Aka, o ka Kupa olelo nae ma Honolulu e hele ana oia no ka hoomaha wala no, a e hoohala ana i ka hapanui o kona manawa ma Wasinetona, a malaila e waiho aku ai oia i kana hoike makahiki ma ke ano Kakauolelo no ke Teritori, a pela pu i ka wa e loaa ai iaia he wa kupono, oiai, oia ma keia aina e lawe ana oia i ke kulana degere kanakolu-kumamakolu o ka Hui Malu Mason, no ka mea, oia kekahi lala kiekie o ka hui ma na mokupuni, a ua koho ia i Haku Kiekie no ka hui ma ka 1896.
Ua ike nui ia o Kupa ma na mokupuni, a ua loaa iaia he lehulehu wale o na keena ma o kona noho hoaloha ana me ke aupuni o Dole. He kanaka Iniana oia ma ka hanau ana a na piha iaia na makahiki he 44.
O ka haalele ana aku o Kupa ia Honolulu a me Konela Sam. Paka no Wasinetona, ua ala ae la na kohokoho ana e holo like ana laua no ke kulana kiaaina. Eia no o Paka i keia kulanakauhale, a ua hoole ae kona mau hoaloha aole oia ke alualu nei i ka hanohano o ka lilo ana i kiaaina. Ua olelo ae o Paka ua hoea mai oia i anei no kekahi mau hana ponoi.
Ma Honolulu aia no na Home Rula ke kamailio la no ka hoopau ia Dole, aka, ua hoike ae o Elele Wilikoki he kiaaina maikai no o Dole, a nona hoi ua lawa no oia ma ke kulana elele iloko o ka Ahaolelo nui.
Hoike a ka nupepa Examiner:
Ua haalele aku la o Sanford B. Dole i kona kulana kiaaina no ke Teritori o Hawaii, oia na Iono e hauwawa ia nei mai ka hoea ana mai a ka Siera ma ka Ponkolu nei. Mam@ii o ka maluhiluhi i na hana pili aupuni ma na mokupuni ke kumu o keia haalele, a ua hoouluhua pu ia hoi e na hana a Loio Kuhina Knox ma kana olelo hooholo e kakoo ana ia Lunakanawai Kaapuni Humepera ma kana mau kue i ka Aha Kau Kanawai o Dole.
O ka waiho ana o Dole, wahi a ka moolelo i loaa mai nei, ua kakau ia he elua ia mamua o ka haalele ana aku o ke Siera ia a wa, a o ka hopena hoi ia o ke kuka ana a na alakai o ka aoao kalaiaina misionari me ka hooholo ana o ke alahele kupono wale no ia a ke kiaaina e lawelawe ai. Me keia olelo hooholo, ua olelo hou ia ae, he olelo hooholo hou ae no kekahi e noi ana o Kakauolelo Henry E. Kupa no ke kanaka e pani aku ma ia hakahaka.
O Kupa a me Lunakanawai A. S. Hakawela o Honolulu, he mau ohua laua no keia awa maluna o ka Siera, a ua hala aku la no ka hikina ma ke kaaahi oia po Poakolu. O na poe e paakiki nei na haalele o Dole, ua olelo ae lakou aia o Kupa a me Hakawela ke holo la no Wasinetona, a aia ma ka pakeke maloko o Kupa ka haalele o Dole a me na palapala he lehulehu wale e hoapono ana ia Kupa no ia kulana. Iwaena o keia poe ua olelo ia o Elele Robata Wilikoki kekahi, ka mea i lanakila maluna o ka aoao ka laiaina misionari.
Ma ia mokuahi pu mai a maluna o ke kaaahi i hala pu aku la no ka hikina o Samuela Paka, a oia moolelo hookahi no, e makia ana i na pukuniahi o ka poai misionari me ka lawe ae i ke kulana o Dole nona. Ke hele nei o Paka, wahi a ka manaoio ia he moho na na aoao Demokalaka, Repubalika, Home Rula a me na kanaka, i oleloia, ua lohe lakou i ka haalele o Dole mamua o ka maloo ana o ka inika maluna o kana palapala hoike. Ua hoakoakoa koke ae lakou no ka hoolala ana i kekahi kumuhana nana i kono aku ia Paka e hele koke mai no keia aoao o ka poepoe honua.
Ina he oiaio keia moolelo, a o na kuhikuhi ia e hoea mai ana, e owelawela ana ma Wasinetona, aka, e oi loa aku ana nae ma Honolulu, ke kapitala o ka mokupuni teritori hou o Amerika.
KAHEA HALA WAI.
Ke kaheaia aku nei na lala a pau o ka Hui Pena a me Hoohiwahiwa o Hawaii nei, e hiki ae ma ko lakou hale halawai ma alanui Nuuanu, i ka po Poakahi, Oct. 21, 1901, hora 7:30, no ka noonoo ana no na loaa a me na hoolilo o ka Hui, a me ka loaa pu aku hoi o na olelo ae.
Ma ke kauoha.
WM. KAMALI.
Kakauolelo Waihona.
LA HOOKAHAKAHA NUI O NA KOA.
Ina aole he mau kuia ua manao ia e malama ia ana ka paikau hookahakaha nui a na pualikoa Hawaii malalo o Nanakull e kokoke ana i Waianae ma ka mahina o Novemaba ae nei. Ma ia wahi e malama ia ai he mau kaua hoomeamea me na pukuniahi, na pu raifela, a me kekahi mau nee kaua ano hou hoi i ike mua ole ia maanei.
E hoonoho ia ana na enemi iloko o kekahi mau auwaha me no kanaka e ku ana iluna, e kukuli ana, a e moe ana ilalo, a oia mau auwaha hoi ka ka puali holookoa e lele kaua aku ai.
O ke kumu i manao ia ai o Nanakuli kahi kupono loa no keia mau hana hoomaamaa kaua, mamuli no ia o ke kakaikahi loa o ka bipi malaila, a aole hoi e nui na poino e ike ia ana mai ke pahu ana o na poka pukuniahi a me ke kani ana o na pu raifela. A o kekahi hoi ua loaa i na poe makaikai he wahi maikai loa e ike ai i na nee kaua ana mailuna mai o na pali. O ka nee kaua ana a na pualikoa makai aku nei ia no uka o ke awaawa o Nanakuli me ka hoomaha ana ma na wahi like ole no ka wehe ana i na pukuniahi a ki aku i na papu kaua. O na enemi a keia mau pualikoa e lele kaua aku ai maloko o na auwaha a me na papu kaua he mau kii i hana ia e like me na kino kanaka.
Ma ka La Pule e malama ia ai keia mau hana wawahi maluhia o ka la hoano o ke Akua, a e haalele iho ana na pualikoa ma ka auina la Poaono i ke kulanakauhale nei me na lako kaua a me na hale lole, a e hoaumoe ana hoi malalo o Nanakuli ia po. E hoea hou mai ana i Honolulu nei i ke ahiahi La Pule.
O na liuliu ana a pau no keia huakai a na koa ua makaukau, a i hakalia wale no i ke kauoha mai ke poo mai o ka oihana koa. Ma keia La Pule e iho ai na aliikoa o na puali Hawaii ilalo o Nanakuli no ka makaikai ana i ke kupono o ka malama ia ana o keia kaua hoomeamea malaila a me ka ole.
O ka lakou olelo hooholo oia wale no ke kali ia nei. O ka Poaono mua Novemaba 2 ka la o na koa i manao ia ai no ka iho ana aku i Nanakuli, a ma ka La Pule ae Novemaba 3 e malama ia ai keia kaua hoomeamea nui. O na aliikoa Amerika na lunakanawai i manaoia no keia la.
Eia i Honolulu nei he keikialii no Helene, i hoea mai maluna o ka mokuahi Nippon Maru. E hele ana oia ma kekahi kuakai kaapuni honua i na wahi like ole o ke ao nei.