Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 41, 12 October 1901 — MOOLELO HOONI PUUWAI -:NO KE:- KAKELA LANAFODA -:KA:- Ipuka o ke Kuewa me ka Aea. -:KA:- Pua Lilia Ahiu o Sanadela. [ARTICLE]

MOOLELO HOONI PUUWAI -:NO KE:- KAKELA LANAFODA -:KA:- Ipuka o ke Kuewa me ka Aea. -:KA:- Pua Lilia Ahiu o Sanadela.

MOKUNA IV. %A mm HOLO UO EAMAHAO —KA PUA LILU AHIOO B4KADELA —KE A.LO* HA I KA IHU O KA LIO Elike kaoili ana o ka pna kakaka mai ke kakaka aku a ke kaoaka paoi pua, aia ka lio hulupala oke Keikialii ua lele aku la īmua me ka Qjama nui a kuupau 1 kona bolo puahlohio o ka ahai e alūalu ana mahope o ka mehen o ka lio eleele -e holo ae la me ka ikaika ma kekabi aoao o ke kahua lealea, a i ka nana ana aku i ke kulana o na mea kau lio eiua ii© a me ka nam kilakiia i ka lawe haulam haaheo a ka ihu o ko laua mau lio. Ua hooi hou ia ae ke kulana maeoa holo ahai o ka lio eleeie ī ko ka wa i kinohi, a ellke me ka pii hoo ana ae o ko ka lio eleele mama holo pela no hoi ka lio hulupala i hookelakela ae ai ai i kona mama, aka, heaha la īa mama helu ole ia i ka bo!o puahiohio a ka lio eleele. 0 na hooikaika ana a ka naita Kuewa o Lanafoda e pilipili aku oia mahope o ka lio eleele ua hooko ole Ia ia, a © ia ka ua naita nei i kamailio ae ai iaia: 0 ka makamua loa keia o na lio ho]o nana i hoohaahaa i ka mama o kuu Prince. O! E na lani, keia lede holo lio kamahao o kuu Pua Lilia Ahiu, a o kela lio eleele puahiohio o Bone Bele no ia? 3S& e ka lede holo lio kamahao, o oe no anei o kui: Lilia Ahiu? O keia mau olelo a ua Kuewa nei o Lanafoda īaia iho, nawai e hoike aku iaia i ka haina ke ole oia e hui a halawai pu me ua lede hololio ka« mahao ala, aka, o ka minute e loaa ai i ua kuewa nei ka hanohano o ka halawai pu ana me kona kakele o ka ihu o na lio, he mea paakiki ka hiki ana e hooko. Mawaena ona a me ka lede hololio kamahao, aia he kowa o hapalua mile ka mamao, a 0 na helohelena hoi o hololiū ala, ua huna ia aku no la e kekahi uhimaka, aka, o na. onina nae a ua wahine hololio nei aole loa ia 1 paewa p.o mai ke kulana hololio mai o kana wahine, - Ua hoopaiakuli ia ka lewa e na leo hoolio m?.halo o na kanaka no ua mau hololio ala, a o ka oi loa aku o na mahalo ana >a oia no ka mama hoio pimhiohio o ka līo eleele a me ka eleu makau ole o kona mea hooholo, a e ninau aku tma a e nioau

mai aria ua anaina a!a owai la leia iedo bolo?jo ksmahao ; «ka, «like tne ka neh &na n ka m«a hoohoio o k;i \v> hiiīi uu iiooia oiaio so kaoa mea i koho wale al, pela do me ua anaina kanaka nel o na makaikai; aka, no kaua iho e ka meaheluhelu, aole kela iede hololio kaenahao he mea okoft, aka, o'ka Po» Lilia Ahiu no i* o Sanadela: Uft hoea 6e oia maluna o kela kaiiua mokouioko o ka Puuwai Laahia ma kaia Ia o Sena Keoki a me Sena Mikaele, malalo o ea kauoha hookikina a kealoha pio o3e i n a waikahe he nui, a o ka olelo kauoha a kana kane e hoonoho ana iaia no Sanadeia, ua kapae aē la i& mahope o kona kua, a o ke aloha o ke kaue oia kana i .lawe mai aī ma ke ano elele lawe kauoha iloko o Laelana. He mau minute pokole wale no kona hiki ana iho mamua o ka hoomaka ia ana o na lealea, a ua ike kumaka hoi oia i na hana a kana kane a me ka lilo ana i ua kane ala ana ka makana & me ka inoa moho ' laaakila, a ua hoomaikai ae oia no ka inoa o kana kane haku, aka, ua enaeha a kaumaha kona naan a me kona puuwai iaia i hoomanao ae ai *a hoohlo ia kana kane he kuewa a he aea mai ke Kakela Lacafoda mai, a o ia hilahila a hoino ia o ka- .:■ ■■■;' -.-■• • .. -'■ na kane, mamuli no ia o kona ae an& e hoolilo ia laua i hookahi puu* iloko o ke aloha ma kela hoohmi mare o ke kuluaumoe. Iloko o ka nanea nui o ua Pua Liha Ahiu ala malalo o na hoalaala ana a kela mau noonoo iloko ona | aia hoi, ua puiwa ae la kona lio, a | hoomaka koke no oia e holo ahai pupole me ka ikaika, a o na hoao ana & ua Pua Lilia Ahiu nei o Sana<el& e kaohi iaia, ua hiki ole, a pela iho Ia i ike ia ai ua lede holoho kamahao Dei ekapalulu hele anailuna | o ke kahua mokomoko o ka Puuwai j Laahia, | Ua hooī loa ia aku ka holo pukalaki ana o ua īio eleele neī me he makani ala i ka wa ona i alualu ia aku ai e ka naita Kuewa o Lanafoda, & oiai, o kona mea hooj holo he wahine opio oia i helu ia | ma ka papa ekahi o na poe akamai i kau lio, nolaila, ua hiki ole i ka : holo pupule a ua lio eleele nei ke • hoolei i kona mea hooholo mai kona kua ae, ua nui no hoi na hoao ana a ua hololio kamahao la e kaohi i ka ikaika holo ahai a kona lio malalo o ka ma,na o ke kaulawaha a me na ih kaohi, aka, ua hiki ole, He elua puni o ke kahua mokomoko i holo īa e ua lio eleele ala me ka lio hulu pala e uhai ana mahope o !%oua meheu, alaila, hoomaka akut& ua lio nei e holo no loko o ka ululaau e ku poai ana i ke kahua mekomoko, a o ka lio hulupala hoi ua haalele ia iho la ia i muliwaa, aka, aole nae i& he mea o hooki ia ai ka uhai ana aku o ka lio hulupala mahope ona, Euaoole, »ku 1& u» mau ho'o

I'n / fi ffo fr-i ha- ' pi'na l,nrj reahiijpe iho t oUi hou mai īa 1/ina, & na hoopam hou fa an ! J-"-i !.>1 leo hoolio waWii'o o ! n'A kaiiuka, I ī koin wft a» !fee fa akn ke ano ! '.hookokoke'Altn la ka lfo liulnpalai o ka lio eloelo, a o ko laua ! m»n kulana holo o ka pnahiohio un i anau roe kft bou, e hoi ke'ana hof i | ta ikaika o hoohana ia ana o ko ! i m«i« n«ioloria haki, a mamua ! I 4 - \ i a« o kii ioaa ana be puni o ke kahua, I ' ni6komoko i na mau 1 io lioi, afa hoi! ! ua kaolike ae 1% laua, a i ka alu j hookahi ana a ka naita Kuewa o tanafoda, «a paa aktt la ke kaulawaha o ka lio eleele i na lima wīkaui o ua naita koewa nei a me ka ikaika nui ua mai la oia ī ua lio ala me ke kahea pu ana iho i keia ftiau ole> lo: Whoa Bone Bele, whoa. Ua ku iho ua lio eleele ala me ke kam a pi ana o kona ihu, a o ka naila ELuewa hoi o Lanafoda, ua nana aku oia maluna o ka lede holo i iio kamahao me ka hoopuka ana aku i ka olelo: My wife, are you hero? Haalele aku hoi au ia oe i Sanadela, eia ka ua hele mai nei no oe. 0 ituu Pua LiJia Ahio, kuu Pua Liha Ahiu, no keaha oe i hele maiai i Ladapa nei? No ke aha hoi oe imaiama oie ai i ka'u kauoha. Ae e kuu Haku, a e ka'u kane hoi t owau no keia o kau wahine, ua haaleie aku au ia Sanadela a holo mai la īloko nei o Lad&ua he luahi oa ke alolia, aole ehiki ia'u ke noho mehame.ha ina aole o ka'u mea aloha pu kekahi. Na kou aloha e kuu kane i kono mai ia'u e huli mai ia o©j a pale, a kue aku hoi i kau kauulīa, aka, e kuu haku, e aa ana anei oe e kipaku mai ia'u mai kou alo mai no ko'u hoi hope ana aku uo Sanadeta. Auwe e kuu haku, kuu kane hoi, mai hoolilo mai oe ia'u i wahine me ka puuwai noha, wahi a ka Pga Lilia Ahiu o Sauadela. Aole, aole loa au e hana lokoino ia oe pela e fcuu Pua Lilla Ahiu, ma kuu wahi e ku6wa a aea aī, malaila pu oe a h!ki ī ka hopena. Ano, e kuu Paa Lilia Ahiu, a e ke aloha hoi i ka ihu o ka lio, haawi mai i kon aloha oiaio no kau kane, alaila, hoohuli ae i kou lio a haele aku kaua no kahi a ka'u kumu Monasiua Kalauela e ku mai la, Na keia pane hoolauna a Ke kane 1 imua o ka wahine, na he'nio ao la ka uhimaka o ka Pua Lilia Ahiu, a ike ia aku la kona mau helehelena mo«' haha o ka nani me na maka e haI loiloi ana me ka puolo a ka lihilihi, \ alaila, me ka hooma'n nna o na lehelehe me ka honi ana o ke kane me ka ■wahine hui ae la lnua me ke aloha ulumahiehie. Ua lele iho ke Kuewh o Lanafoda ' ilalo a'hooponopono hou i ke kula- ! na h<jlolio o kana wahine, alaila, kau Hbu ae la !a maluna o kona īio a hellno &aīn a Moneāiua Ka!au<!a e ku tua! aua iwaena o ka leo ma-

!jak o iia kana&a « ljeaw! i 'ka luko«i lioofjaHfk(ii aia no'na K ?ow| 6 r-o kel'a imno&hno I Luopakwlo ana \ ka lede hololio ka tede Ukou.l ike naai ai Uii lialawai ae ko Ihu» m&u pou ihu mo kona hoopakele ma ka honj a^a. Heaha kela ledo no ka Baita o kft lio hulupala? A owai hoi ka inoa 0 kela lede hololio kanjahao? He pilikoko anei oia bo ka £>aita, a i 'ole iie ohaua hanaun» paha, "0 keia ka einau a kela a me kela* aka, na* wai e hai aku ia lakou i ka haina o * . , W-r" " ka lakou mau ninau: I'na pana la* kou i mahui lohe Iki mamua o kel*j' leele hololio kamahao o ka wahina mare ponoi no ia a ka nai£a 'o ka lio hulupala, a o ka me-a hoi e o ana nae ka inoa ka Pua Ahiu o Sanadela, alaj]a, e nele ana ai)et lakoo me na olelo mahalo o ka fckenft a tne na halelu o ka hoomaikai Aole lo#j e haawi aoa lakou i na niahalo no ka loaa ana i |fa naita lanakila h« kokoolua i poni ia me na haawina maemae o ka ui a tne ka & aole wale hoi oia, aka, e malanialama pu mai ftna iloko o ko lakou llaoomanao ana no kela inoa a u* : nalta nel i hoike aku ai o ke Kuewa 1 o Lanafoda kona inoe, alaila, no ke aha e kapa la ai kōna inoa lieKue- | wa, aole anei no kona m'are axia i ka wahine? Aka, koe walē ni) aole hoolaio ma ko lakoii aoao o iia naita Kuewa ala ke ke!ki ponoi' a kft Haku o Lanafoda, Nolaila, e hookuu akn katia e ka mea heluhelu i kela anaina e nune ana ia lakou iho, a e nana aka kaua no ua Kuewa ne'i o Lanafoda ame kana wahine ka Pua Lilia Ahiu o Sanadela, ua hoea aku laua a ku he alo a he alo me Monaaiua Kalauda, a ua bemo ae ka papalo o u* Farani nei, a haawi mai i kana aloha saluta ana no ka HTafcu Opio o Lanafoda, a na panai ia aka no hoi ia aleha e ke kunon hiehie i ana o ka o!u waipahe a ka Pu!a Lilia ! alaila, ua huli ae Ua Parani ala a honmaikai i kona Haku alii Opio, a 1 oia ka ua Hak\i Opio Kuewk nei i pane aks air E huli hoi aku kakou «o ka hale hookipa a līaaw'i i na hoomaha ana no kmflflde mai kela mau maulunln tnai a ka lio i 'ahal ai iaia. Ma ke alahele ia lalou e h'uli hoi nei, ua hoike ae ka Pua Liha Ahiu i mooleio e pili aaa i kon& aiiai ia ana e ka 110 eleele Kone Bele elike me ia i ho.ke mua ia ae nei* a ola ka Mouaaiua Kalauda i ai i na mahalo ana no kii ?ke a 1 me ke akamai maoii o ka Hak\i Wahine Opio o LanaXoda ,i Ve kau, a uae k* hololio a he lede kau lio maopopo oia e hiki oie ai ke hoopaapaa ia. keia. walii ua lioike hou ae ua Pua Lilia Ahiu nei, ua loaa iaia ke akamai kan lio a me ka holo ana i koaa inau la opio, a e kela! ihona. ilalo o na oawa ahin o Sanad4la, oia* kona kahua kakele lio e holo pualiioliie ai koua tiq a q ia, mau oawa ahiu aoleloa i hiki i ko kkou i»au kakaipah ,uihinihi ke hooweliweli .iku ialA, a aulo hoi, i k& holo ahin poahiohio a kona lio ele* M* ke iiaawi aku ī kahehe wala . Aalei^au^ «, <1 ".