Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 42, 19 October 1901 — Page 1

Page PDF (660.38 KB)

This text was transcribed by:  Michele Anna Jordan
This work is dedicated to:  In memory of Kumu Hula Raylene Ha'alelea Kawaia'ea

KE ALOHA AINA

 

HILO BAY, HAWAII

UA MAU KE EA O KA @@ AINA I KAPONO

 

HOOKUMUIA I MEI 20, 1895

 

BUKE VII.                             HONOLULU, POAONO, OKATOBA 19, 1901                             HELU 42.

 

OULI PAHAOHAO I IKE IA I KA M. H. 1867

 

–––––––––

 

Kakauia no KE ALOHA AINA.

 

He 34 makahiki i kaohope ae nei, ua ike ia he kino kanaka ano hookalakupua, ma kahi o keia puu kaulana oPuu o Umi, ma Haiku, Maui, i ke au e noho haku ana o G. E. Beckwith, a o Aikua Hikikohi ka luna nui. Ma ke awakea Poaha, Novemaba, 1867 ua poina nae ka ia alamanaka, oiai, na kanaka oka papa hana e oki ko ana ma kahi i hoike ia ae la, ua lohe aku la lakou he halulu a me ka nei ana me he olai la, a ia wa no ua ike ia aku la he kino ano kanaka e lele mai ana, me ka mokio pololei ana mai o kona aiahele mawaena o ka papa hana holookoa.

 

O kona mau lima e moe pololei ana ma kona aoao, a e aahu ana ua kino pahaohao la, he aahua keokeo, a me he mea la, ua humu ia a pili pono. O kona poo he like me kekahi umeke pa ka nui, a o kona mau maka ua like me ka uwati kapalulu hoala hiamoe. He eleele kona lauoho, he pukalaki me ke kiwalao, a o ka loihi o kona lauoho mawaena o ka 13 a me 14 paha kapuai. O ka loihi o ua kino la mai ka piko o kona poo a hoea loa aku i ka hu'a o kona aahu mawaena o ka 24 a me 25 kapuai. A o kona kiekie maluna o na kanaka i koia wa ana e nee nei me ka puahi nui ma kahi no ia he 12 kapuai, a e wili ana ka puahiohio mahop o kona alahele.

 

I kona hiki ana mai ma kahi o na poe hana nei, ua alawa aku la kona maka mai kahi a kahi aoao, he weliweli kona mau nanaina, a o kona kii onohi me he ahi la ka a . Ua pupue na kanaka me ka weliweli me ka uwa ana, a o kani poe ua uwe maoli, aka aia no nae ua kanaka kamahao la ke nee ia me ka mama nui no mua. Ua ike ia oia e ko Halehaku poe a hiki i na Koolau. Ke panee ia aku nei keia ouli pahaohao na ka menehune Dimekarata e kuailo ae i kona ano maoli.

 

O ka G. E. Beckwith koho he anela makaikai keia, aka, o ka na kanaka koho he akua lele, a oia ka kou mea kakau e iini nei e loaa ka pololei.

 

Kou mea kakau,

 

JOHN P. HAULAINI.

 

Hamakuapoko, Oct. 12, 1901.

 

P. S. E kala mai ke hoouna aku nei au i keia ouli pahaohao i ie maoli ia. Eia pu hoi me a'u e noho nei na ike maka he 2 kahunapule a me 14 mawaho ae o laua. O keia na poe hana oia mau la e ola nei, a na lakou i hoike mai i keia mea kupaianaha.

 

KENERALA NANA I LUKU WELIWELI NA PAKE.

 

–––––––––

 

Iwaena o na ohua a ka moku ahi Pekina e lawe ana no Amerika Huipuia mai Kina mai o Kenerala Barona Alexander Kahibabrs kekahi. ke alihikaua nui o Rusia i olelo ia aea nana kela kauoha awaawa i haawi i na koa nana i hooneoneo aku i kahi taona e ku ana ma kae o ka muliwai Amui i hoopiha la me na Pake no lakou ka heluna lahui he 15,000, ma kela kaua i ala mai mei ma Kina me na Boxer. Malalo o ke kauoha a heia kenerala i haawai aku ni i kona mau puali ua lele kaua aku na koa Rusia maluna o keia taona a kipaku aku la i kona mau kanaka no ka muliwai Amur, a o na kane, wahine a me na opio, ua luu ia me ka weliweli, a ua hoopiha ia ua muliwai la me na kino make he mau tausani.

 

Ua olelo ia aole he hookahi ola uhane i pae maalahi aku ma kekahi kapa o ka muliwai, aka, ua pau wale no lakou a pau i ka luku ia maloko o ka muliwai e na koa Rusia.

 

Ua kahea ia mai oia e kona aupuni e hoea aku i St. Peteroboro, a me he mea la, no kela mau @@@@ puuwai aluole ana i lawelawe ia ma Kina. Malalo o keia kauoha e huli hoi awiwi nei oia no kona aupuni ma ke alahele aku o Amerika Huipuia. Ua hoole ae o Kenerala Kahibahrs, aole nana a me na alii malalo on a keia mau kauoha, aka na na koa Kosaka, he poe ahiu i hiki ole ke houmalu ia aku. Ua hoo@aio mai oia e loaa ana he @@@ hoopai i ke noe nana keia @@@@ @@@@ @@@@ @@@@@@@@@@@@@@@.

 

He hoolaha haiwai kuikawa o ka Aina Hui o Moloaa ka makou e hoopuka aku nei.

 

E holo hou aku ana no Wainetona ma keia mua iho ka Moiwahine Liliuokalani, pela na iono e hauwawa ia mai nei.

 

He lono kai loaa mai nei ia makou mai Hilo @ai, ua mohala ae la he opuu pua lehua hou iloko o ko Senatoa John T. Belaunu kihapai pua Elenare. Ua hanau mai la na kana wahine, he keiki kane nui mohaha, he maikai he oia @@@@ @@@@ ouio @ @@@ @@@ @@@ @@@@@@@@@@@@.

 

HE KII KANAKA UWILA KUPAIANAHA

 

–––––––––

 

O kekahi o na mea kamahao loa i lawelawe @a o keia au naauao, oia no ka hana ia ana mai nei o kekahi kii kanaka uwila e L P. Perew o kahi kauhale o Tonawanda, kokoke i ka wailele o Niagara, ma Nu Ioka. O ke kiekie o keia kii kanaka he ehiku kapuai elima iniha, a ua kahiko ia oia me kekahi aahu keokeo, a ma kona poo e kau ana he papale kapu keokeo. O kona mau wawae ua hanaia mai ka india r@b ber (lahalio) mai, a e komo ana he kamaa helu 13 1/2. O kona mau lima he ano hauli, a ua like loa hoi me ka lima o ke kanaka maoli. E paa ana laua i ha kaula hao i hoopaa ia aku me kekahi kaa uwila otomobila. I ka wa kinohi o keia kanaka uwila e oni ai e lohe ia ano kekahi leo kapaluiu e like me ka uwati, a mahope o ke keehi ana he elua mau kapuai me ke ano kulanalana e hoomaka aku ai kona mau wawae e hele me ka pahee a me ka palanehe no mua me ka lohe hou ole ia o ka leo kapalulu. Aio maloko o keia kii he pahu olelo, a i ka wa e makemake ia ai o ua kii la e walaau, e lohe ia aku no he leo moakaka i ka pae mai mailoko mai on a. "E hele wawaae aku ana au mai Nu Ioka aku nei a hiki i Kapaiakiko." He elua mau kanaka i hiki i keia kii uqila ke lawe maluna o ke kaa ana e huki nei. Wahi a Mr. Perew, ua hiki i keia kii uwila ke holo he 20 mile i ka hora a i ole 420 mile i ka la, e haawi ana hoi iaia he ekolu manawa hoomaha ma ka hookahi hora pakahi. Ma keia mama holo i loaa i ke kanaka uwila ua hiki iaia ke hele mai Nu Ioka aku a hiki i Kapalakiko nona ka mamao he 3250 mile iloko o eono la a me umikumamawalu me ka hapa hora.

 

O ka mea kupaianaha i ike ia no keia kii aole wale no o ka hele ana imua ka mea hiki iaia ke hana, aka, ua hiki iaia ke hehei ma o aku o na mea keakea a pau e loaa aku ana me he kanaka ola la no. O kona ili na hana ia e like loa me ka ili o ke kanaka, a aole loa hoi he wahi lilo o ke kanaka i ka poe i ike mua ole iaia. O ka oni ana o keia kii, kona walaau ana, a pela aku, ua hana ia e ka mana o ka uwila i hookomo ia aku iloko on a. O ka pahu uwila maoli nana e hooholo i ke kaa a me keia kii kanaka aia ia maluna o ke kaa. A i ka wa e opa ia ai o ke pihi uwila maluna o ke kaa oia no ka wa o ka uwila e holo aku ai  no loko o ke kii maloko o kekahi ohe keleawe uuku i hoopaa ia mahope on a a me ke kaa a oni ae la na mea paahana a pau. O keia ohe keleawe a me na kaulahao a ke kii e paa ana ma kona mau lima oia wale no na mea nana i hoohui aku i ke kii me ke kaa. Ua hoala ia ae Perew, ka mea nana i huli i keia mea kupaianaha he hui i kapaia ka Hui Automaton e Amerika Huipuia, me ke keena hana ma Buffalo, Nu Ioka. O ka hana a keia hui oia no ka hana nui ana i na kii kanaka o keia ano. A ke manao ia ia ua hiki no keia kii uwila ke hoohaua ia iloko o ka wa kana. Nui ka naauao o keia kanaka.