Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 42, 19 October 1901 — Page 5

Page PDF (728.34 KB)

This text was transcribed by:  Peggy Latare
This work is dedicated to:  Sheryl Daguio

KE ALOHA AINA

 

KE ALOHA AINA POAONO, OKATOBA 19, 1901

 

 

KA HALAWAI A KE KUHINA KALAIAINA, MA KA WAILELE O HIILAWE

 

Mr. Lunahooponopono,

                                                                                                                        Aloha oe:

  Oluolu mai kou ahonui e hookomo iho ma kahi kaawale o kou kino i ike mai ai na hoakanaka i ka manao kaulike me ka naauao o ke keiki Hawaii, e noho ana maluna o kekaho oihan kiekie o ke aupuni.

  Mahope iho o ka makaikai ana o ka Luna Nui o na Hana Hou i na alanui o Waipio nei, a me kekahi mau alanui a ke aupuni i hoolilo aku ai i ka huina o $6,000, a i hookaawale ia ae nai e ka Ahaolelo ma ka bila haawina i $10,000 no ka hoakea hou ana ae.

  Nolaila, ma ka la 27 o Sept., 1901 ma ka luakini hoole pope o Sana Paulo i noho iho ai ka halawai a ua kuhina kalalaina aia, no ke kuka ana me kona mau hoa makaainana no ka pono o ka lehulehu, ma o ka lehulehu, a no ka lehulehu.

  Ua lawe ae ka Hon. Makekau i ka noho Lunahoomalu, a wehe hamama mai la i ka ipuka o na hana ma ke mele ana i ka himeni, "Kuu Aina Hanae E," a i ke kuu ana iho ua hoho@a ae ia na eheu laahia o ke kahu Rev. M.C. Kealoha, me ka hoouna ana aku i na huapule imua o ka nohoalii o ka Mea Mana Loa, me ka hoomalimali pu ana aku hoi e kokua mai, a e haawi mai i alanui maikai no makou, a i ka ma o ana ae o kana hoomalimali pu ana aku hoi e kokua mai a e haawi mai i alanui maikai no makou, a i ka ma o ana ae o kana hoomalimali ana, ua hoolauna mai la ka iunahoomalu i ke kuhina kalaiaina imua o ke anaina, me keia mau huaolelo:  E o;u hoa makaainana, ke hoolauna aku nei au imua o oukou i ka Hon. James H. Boyd, ke kuhina kalaiaina, a i kapa ia i keia wa ka Luna Nui o na Hana Hou.

  Ia wa i ku mai ai na keiki ala o ka Ua Kukalahale, a i ke anaina e kilohi aku ana i kona mau helehelena, ua hele wale a

Nohenohea i ka makani Luhaupua,

He pua oni ke kanaka he mea laha ole,

Ia oe mai kaua e ke hoa e hea nei,

E hea i ke kanaka e komo maloko,

E hanai ai a hewa e ka waha,

Hookahi no uku i alanui maikai no ka lehulehu

  Ua pa'e mai @a kona leo me keia mau huaolelo mua loa o ka hoolauna.  E o'u mau hoa makaainoana, aloha oukou.  Ua hiki kino mai au no ka nana ana i ko oukou mau pilikia, a e kuka pu i ka pono kaulike mawaena o ka poe waiwai a me ka poe ilihune, me ka nana ole ae ma ka ili, ina he keokeo a ulaula paha.  Paipai ia me na leo hooho o ka mahalo.

  Ua alakai ia mai au ma ke alanui hou, he mea e ko'u makau i kela alanui, ina o ka puiwa ae o ka lio, o ka lego no ia i ka pali pau ka pono, nolaila, e o'u mau hoa makaainana, i mea e hiki ai ia'u ke ike i ko oukou manao a me ko oukou makemake, ke ninau aku nei au ia oukou.

  O ke @lan@i hea la ka oukou i manao ai e lo@a mai ka pomaikai i ka lehulehu?

  I alanui oki hou mai ka halekuai aku o Akaka a Kukuihaele.

  Pehea ko oukou manao i kela alanui makai?

  Aole o makou makemake ia alanui.

  Heaha ka pilikia oia alanui?

  Ia manawa i ku mai ai o L.L. Kawelo a hoakaka mai, wahi ana;  O kela alanui makai, aole loa ia i kukulu ia no ka pono o ka lehulehu, a no keia mau kumu.  1.  He ekolu mau Kepani i make ma keia alanui mamuli o ke ino a me ka nihinihi.  2.  O ka loihi o keia alanui mai Waipio aku nei a hiki i ka halewili a mai ka halewili ae a hiki i ka hale leta o Kukuihaele, ua like me 4 mile, oia, nae ke alanui a ka lehulehu (Main Road) alanui pololei loa mai Waipio aku nei a hoea i ka hale leta o Kukuihaele, he hookahi wale no mile me ka hapa.  3.  O keia alanui he nui ka pilikia i ka wa ua, a he nui no hoi na kahawai me na wailele mai ka pali mai, nolaila, e hiki mai ana na poe he lio ko lakou i like me ka puaa, a o kekahi poe e ae aole hiki.  4.  Aohe hele o ko Waipio nei poe me ka lakou mau holoholona hoounauna ma keia alanui mamuli o ka loihi, e aho ka hele ana ma ke alanui kahiko mamua o keia alanui, nolaila, he alanui wale no keia i hana ia no ka pono o na eke one a ua poe haole nei, aole no ka lehulehu.

  I ka pau ana o kana mau hoakaka ana ua ku mai o A. Fernandez a hoakaka mai la.  I ko'u wa e noho Hope Makai Nui ana, aole au i ae iki e hele ma kela alanui, mamuli o ke ino a me ka weliweli ke nana aku.  Hookahi o'u manawa i huki ai i kekahi kaa i ka w ua m ai ka halewili a hiki i ke alanui aupuni me ka hana nui i hiki ai kela kaa, aole oia wale no k pilikia, o ka pilikia oi aku oia keia:  O ke awaawa o Waipio nei, oia ka puuhonua o ka Mokupuni of  Hawaii, a hoea loa aku i Oahu o Kakuhihewa, kahi e kapa ia nei i keia mau la, "Ke Kanaana Hou," kahi o ka waiu a me ka meli e kahe ana, mai keia awaawa aku ka ai e hoolawa aku nei i ka poi a me ka @aiki no na limahana o na mahiko, na halekuai a me kekahi poe e ae, a hala loa aku i Honolulu he mau hane@@ eke ai i ka pule, no laila, he mea pono anei i alanui ino kahi e lawe ia ai ke ola o ka lehulehu.  Ke manao nei au he hana ka pakahi loa keia a na Papa Alanui i hana ai, nolaila, ke noi nei au i alanui hou e hiki ai ke lawe ia ke ola o ka lehulehu me ka maalahi.

  I ka pau aa o kana mau wehewehe ana, ua waiho koke maui la o L.L. Kawelo he olelo hooholo, a e heluhelu ia penei:

  Olelo Hoohoio;  Hooholol@:  O makou o na makaainana e noho ana ma Waipio nei, ke noi aku nei e hana ia i alanui hou elikie me ka mea i hooholo ia ma ka bila haawina.

  Ma ka ninau ia ana ua ku mai na mea a pau ilupa me ka lokahi a apono i ka olelo hooholo.

  Mahpoe iho o ke apono ana i ka olelo hooholo, ua ku mai ka Luna Nui o na Hana Hou a hoakaka mai la no ka pono o ka olelo hoohole, wahi ana:

  Aole au e oielo aku ana ia oukou e hiki ana ia'u, aole no hoi au e olelo aku ana aole hiki, aka, e hoi aku ana au a hoouna mai i ke ana aina, e ana i ke alanui a oukou e makemake nei, a ke noi pu aku nei no hoi au ia oukou e kokua iaia ke hiki mai, elike me ka oukou kokua ana mai ia'u, a ina paha e hiki ole ana e loaa ka iliwai, alaila, nani hiki ole ana ia ua hooko ia ka makemake o ka lehulehu, aka, he manaolana no nae ko'u e hiki ana no.

  Eia kekahi, ua hooholo ka Ahaolelo i pau i ka Bila haawina no na alanui, o ka pilikia nae aohe @ala oiai, aohe ihooholo ia ke Bila Aie e hiki ai ke loaa ke dala no ka hoohana ana i ka hana i waiho ia mai ia'u no ka pono o ka lehulehu, aka, e hoao ana au ma na ano a pau e kaana like i na wehi dala e loaa ana a hoohana aku ma na wahi pilikia loa i ke alanui.  Paipai ia me ka hauoli nui.

  Mahope iho o keia ua waiho ia mai he olelo hooholo, penei:

   Olelo Hooholo;  Hooholoia:  Ke haawi aku nei na makaainana o Waipio i ko lakou mahalo i ka Luna Nui o na Hana Hou, no ke kipa ana mai e kaana a e kuka pu i ka pono o ka lehulehu ma keia awawa.

  Hooholo ia ma ke ku ana o ke anaina iluna.  A ua panai mai ka Luna Nui o na Hana Hou me keia mau huaolelo:  Aloha oukou.

  Na Rev. Kealoha e noi ana e hoouna ia ka moolelo o keia halawai e hoolaha ma ka nupepa KE ALOHA AINA.  Hooholoia,

  Hookuu ia na hana me ka pule a ke Kahu.

                                    T.N.NALEILEHUA,

                                    Kakauolelo, Waipio,:  Hamakua, Hawaii, Oct.10, 1901.

 

HALE INU RAMA HOU A LAHAINA

 

  Ma ka Poalima aku nei i hala, Oct. 11, i wehe ia mai nei ka hale inu rama o Senatoa Bila Waita o ka Mali Ulu o Lele ma ke taona o Lahaina, ma na huina alanui e hele ai i Kaanapali, a e iho mai ai ko Lahainaluna.  Ma ka oleloia o kekahi aku ana ia o na hale rama laki ma keia mua aku.  E kipa ae e ko Lahaina poe e makemake ana e hiuwai eia iho kahi wai o Kapoulu, ua lawa ia i ka oukou Sonatoa.  Ola ia kipi ke a mai la ke ahi.  Porosa Bila Waita.

 

NA LETA

 

  Aole e ili maluna makou na koi koi o na ahewa ana no keia mau manao ihoopuka ia malalo o keia poo aka, e ili @@ ia maluna o na po na lakou i kakau mai.

 

HOOWALEWALE WAHINE KE KUMU HOOPII

 

  Ma Waipilopilo, Kapalama-uka ma ka po o ka Poaono, Oct 5, 1901, ua hopu iho ia o H. Hart Kawaauhau ia Mrs. Mary I. Harper no keia kumu hoopii hoowalewale wahine a lawela i ka halewai, a ku ana imua o ka Mea Hanohano Kapena R. Parker Waipa.  Ninau ia o ka wahine keia i hoowalewale ai i ko wahine?  Pane, ae.

  A ma ka ninau pono ia ana o keia kumu hoopii, lohe aku la au i ka olelo a'o a ke kapena naauao, ua maikai kou hele ana ua loaa pono ia oe ma kou wahi, koe wale no aole keia wahine iloko o ka hale, mawaho no, o kau wahine hoi aia no iloko, e waiho ia e oe a komo iloko a loaa pono ia oe laua e hana ana paha i kahi hana, ina ua maikai loa ua hawawa loa oe i hopu mai nei me keia.

  Ke haawi nei au i ko'u mahalo kiekie i ka olelo a'o naauao a ke kanaka e paa ana i na rula o ke kanawai me ka hoopono.  A ke ninau ae au i na kaukani lehulehu o na kane mare i na wahine, heaha ia ke ano o keia huaolelo he Hoowalewale Wahine a me ka manao o ka olelo a'o a ke kapena, ke ku aku au a hakilo a nana i ka manao oiaio oia huaolelo, he kumu hoopii hoohilahila loa keia i lohe ia aku e ko;u pepaiao, hoohaahaa i ke kulana o ka oihana e paa ia ana eia mea, hoohaahaa i ke Kulana kane a wahine, a ke minamina nui nei makou i ke kulana o keia makuahine maemae oiai, oia kekahi wahine i hanau ia mai no kekahi ohana naauao a maemae, he wahine akahai hoomanawanui ma ka noho ana ma na ano a pau, aka, e mau kou aala a me kou maemae.

  A o keia mau hana hoohilahila maluna iho ia o ke kulana hupo, aka, he leo a'o i ke ko@@@ o na kane mare wahine, mai nui ka waha i ke alanui e kamailio kapulu ai elike me keia.  Ma ka oiaio o ka mea i ike ia, he manao i@@, a imihala, oiai he hoaloha o Mrs. Mary I. Harper mamua no na mahina ehiku, a i keia wa ua lilo ka hoaloha makua i enemi, mai hana hou peia, he minamina no makou i ke kulana o ka makou keiki, nolaila, makou e pane nei e a'o pu ia oe e ke kanawai no kau kumu hoopii hoohilahila, makaukau makou e pane hou aku i na mea oiaio a pau imua o na kaukani lehulehu o ke ao holooko@, ina oe e pane mai, mahalo i kou naaupo.

      Owau iho no,

     J.B.P. Kauahaakul@@

                        M@koa Mea Keiki.

 

NUI HAWAIIAN REALTY A ME MATURITY KAUPALENAIA.

 

HUINA KUMU, $50,000.00 500 Mahele, $10 Pakahi Uku Pihaia

 

  Na Lunanui:  -- L.K. Kenewela -- Peresidena, W.J. Robinson -- Hope Peresidena L. Ahlo- Puuku, P.H. Burnette-Kakauolelo.

  Ke haawi aku nei ka Hawaiian Realty a me Maturity Kaupalenaia i ka lehulehu i kekahi hana maikai loa no ka malama ana a hoouluulu ana hoi i na wahi kenikeni i kela a me keia mahina.  e kuk@lu no makou i hale nou a hoopuka i $200 ma kou inoa, a haawi aku makou ia oukou i 75 mahina e uku mai ai i keia mau dala me ka loaa pu aku o kekahi mau palapala no lakou ka waiwai pakahi he $50, ua like ia me 19 mahina e  uku ia ai o ka pepa hookahi, ala ila, kaa keia mau dala.  He elua wale no au dala e uku ai i kela a me keia mahina a i ka pau ana o 75 mahina ua ukuia e oe he $150, oiai no nae, he $200 i loaa aku ia oe.

  He 45 apana aina i kupono no ke kukulu hale a makou i keia manawa.

  No na mea aku i koe e hele ae i ko makou keena.

HUI HAWAIIAN REALTY A ME MATURITY KAUPALENAIA.

  McIntyre Hale kihi o na Alanui Papu a me Moi.  rumi 3 a me 4.

  Aia kekahi k@@na o makou ma Hilo.  O M.E. Silva ke makou Agena