Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 43, 26 October 1901 — Page 5

Page PDF (726.29 KB)

This text was transcribed by:  Grace Kealoha'aina Antipala
This work is dedicated to:  The De Silva ʻOhana, for all that you do.

KE ALOHA AINA

 

POAONO, OKATOBA 26 1904

 

oi@i, oia noho apa ma Kapala ma i leia makahiki aku nei, a kamailio pu me is no je luai, oia no keia Keoki Makamu. Aole i hookamani ka On a ma ka olelo ana aku e kuai no oia i na poe mea dala a pau e makemake ana e kaui mai. Oia ka mea mua i kamailio pu no ke kaui, me ka olelo aku e hoi oia e kuk@ me kona poe a e noonoo no ia mea a hele hou mai. Eia nae oia ikeia ana mai no o ke oki no ia a hiki i keia ia.

            O ko makou waiwai ponoi ka makou i mano ai e hoolilo aku, aole o ko ka lahui pono, aoʻe no he puu dala a ka lahui e noi hele ai e lulu ia mai i dala e kuai ai i papapaia me na iako paahana o ka Nupepa KE ALOHA AINA. He ole loa.

 

            Nolaila, e ka Neupepa Koukoa Home Rula, eia mai ka KE ALOHA AINA pane ia oe. Minamina makou is oe e Keoki Makamu i kou hoaleale ana mai i ka wai us laua malie. Ke manao nei makou sole no paha i poina ka lahui i kou ano "muhee hololua" maoli no a makou e kanaiwa ole nei ke olelo ike maka ia iho nei e ko Honolulu nei poe, a us hoolaha ia ae ma na nupepa oia mau ia. Oia no kela mau la mamua o ka wa koho balota i hala iho ia ua ikeia aia mau oe me na poe Home Rula ma na anaiana halawai a lakou. Aka, i kekahi po halawai a me ka ahaaina i haawai ia ma kahi o Senatoa W.C. Aki ma Kapalama, oia ka po i ikeia ai ua uluhia ia paha oe e ke daimonio o ka waiona. Ua ku ae ia oe a haiolalo mai ia e koho ia Sam Paka. Kii ia aku oe e kahi poe Home Rula o oulou e hoi as i ka oukou halawai ponoi makai ae oia pa o Kale Aki. Aka, ua hoole mai ia nae oe, ia wa i mea ia aku ai oe e paki me kekai noho e kahi Home Rule, a uluaoa ae la ia anaina maikai ia oe.

            Nolaiala kaia no e ike mai ai oukou e ka lahui holookoa i ke ano o keia Lunahooponopono hookamani o ka Nupepa Kuokoa Home Rula. Aole loa i hana KE ALOHA AINA a me kona Lunahooponopono opiopio a me kona Puuku wahine kanemake i kekahi ano hana e like me keia ka holo i o ianei e hokai ai. Aka, hookahi kahua o KE ALOHA AINA e ku mau nai me ka maloeloe o kona mau kapuai, a pela no i loaa ai iaia he kulana hilinai nui ia i oi ae i jo na wa i hala a makou e kaena ae nei ma ka inoa o na Lani. Eia me makou ka puuwai ulumahiehie o ko makou lahui, a ua papalua iho ka nui o no kope o KE ALOHA AINA e hoopuka ia nei i kela me keia Poaono i ko ua Home Rula nei. Eia me makou ka hiaai a me ke ohohia nui o ka i hulehu aole me oe a me kau nupepa. E hoao wale no oe e hehi i KE ALOHA AINA, aole oia a ma nuheu iho oe. O kau mau hoino wale mai o ka oi pakela aku ia o kona paulehua ioa ia mai e kona lahu. Ke hoike nei oia i ka mea olalo i na wa a pau.

 

KOHO BALOTA KUIKAWA O HILO

            Eia ke manao ia nei e koho balota hou ka apana o Hile i mea pani ma kehi o Hon. J. Ewaliko i make. E pani ia ka noho i hoohakahaka ia e pono ai, mamuli paha o ka make ana o kekahi mea oia maoli ke kuhikuhi a e kanawai. No makou iho eai e ka hoaka e maalo nei imua o makou oia koie; malia paha o keia wahi kau koho balota hou mai, e lilo ana ia i wahi mean kaupaona nana e hoike mai i ka ikaika o na oaoa kalaiaina e ku nei; a he mea no hoi i kamailio mai e like me ka makou e koho nei penei :

            Ina o ke kauaka a ka aoao Repubailikae onou ae ai, a i puka mai oia, alaila e manao ia ke mau ia no ka ikaika oia aoao kalai aina ma Hilo, a in a hoi e puka mai ana ka ka Home RUla kanaka, alaila, e ika ia no ka mau o ka ikaika a me ke ohohia ia oia aoaokalaiaina ma Hilo, a pela no hoi in a he kanaka ka ka aoao Demokalaka; nolaila, o ko makou manao maoli keia.

            He wahi koho balota kuikawa hoopupu keia e haha e ana i ke kulana o na aoao kalaiaina o keia mua aku. O ka wa o keia koho balota kuikawa i manao ia, aia iloko ae nei o Dekemaba, Ke olelo nei makou aole he poe naauupo ko hilo, Puna a me Hamahua poe, aka, ua, loaa ia lakou he naauao oi ae i keia wa i ko ka wa i hala. O lakou ke kuleana ma ia mea, aole o kahi poe e ae.

 

HE KUHALAHALA MAOLI

            Ua hoopuka ae o Keoki Makamu maloko o ka nupepa Kuokoa Home Rula o ka Poaono Okatoba 19, he manao e pili ana no Ulakoheo Hou, a o ke kumu ua kuhalahala o Keoki Makamu no kuu haawi ole aku elima dala (5.00) i nw mahina a pau, a peuei ua mano la:

            "Pehea ana ia o William Kaleijuia ma Ulakoheo Hou, no keia mahina e hoea mai ana, nui no ke paonioni je mea e holopono ai o ke koko o ke kino o ke kanaka ke ioaa kona bona o J. H. Kahilina."

W.H. Kailimai

            E alawa ae i ka makou mau hoolaha e puka aku nei.

 

MAUKA O MANOA KE KAUA HOOMEAMEA A NA KOA

 

            Mahope o ka hooholo ana o na aliikoa o @alawa kahi kupono e maiamaia ai na lele kaua koomeamea ana a na pualikoa Hawaii, ua hoololi hou ia ae ia o Manoa ke ka hua e malama ia ai o keia mau hana. O ke kumu o keia mau hoololi hou ana, mahope ne ia o ka iho ana o na aliikoa kiekie o ka oihana koa Hawaii e makaikai hou i ke kakua a lakou i apono ai malaila na hana hoouka kaua e malama ia ai.

           M@ keia nana akahele ana a lakou ua ike ia iho la he nui na kumu e hiki ole ai keia wahi i kahua hoolulu no na koa, aka, o ua kumu nui wale no i hoole ia ai, oia hoi o kahi e hu ai o na hale lole he kahua oneanea ia e loaa ole ai he wahi no na koa e hoomaha ai, kekahi o kahi e nee na koa maluna o ne wahi i palau ia, a he nenelu ka lepo, a ma kekahi wahi he paa loa i ke kolu e pau ai na aahu o ke poe koa i ka nahaehae. Aka, no Manoa aohe wahi e hoomaha ai malalo o na malumalu laau, a o ke kahua a na koa e nee ai he akea a me ka malaelae.

            E hoohana ia ana na poka maoli a na pu wili i ka wa e kipu ia ai na papu a me na auwaha i hoonoho ia me na k@i kanaka e hoohalike aku ana ia iakou he mau eneoni. E kokua ia ana na pu wili e na pu raifeia, a o na lele kau ana o kaia ao naauao ke hoohanaia ana e na loa ma ia la.

            He mau hana hahi Sabati maoli keia a na koa, aka aole nae hoi e hiki ke kue ia aku aia ia lakou la ma ka mana o keia au malamalama e nee nei.

 

HOOLAHA HOKAPU

 

            Ke papa a hookapu loa ia aku nei na mea a pao, aole e hookuu wale i ko lakou mau holoholona o keia a me keia ano malona o ke aina o Makanihalulu e waiho ala m@ Kalapana, Puna, Hawaii. Aole hoi e kii wale ia na hua ai a me na mea ulu a pai oluna o ua aina la. Aole hoi e wawahi wale ia ka pa pohaku e hoopuni ana i ua aina holookoa la. Ke hoike pu ia aku nei no hoi ma keia, ua hookohu ia aku o E.N. P. Kaaua i Luna a me T.H. Kaaihili i Hope nona, a na laua e malama i ka maluhia o ua aina la. O ka mea a mau mea paha e kue ana i keia e hoopii ia no ma ke kanawai.

 

OLELO HOOLAHA

 

            E na makamaka oʻu o ke kapitala o Kauakukalahale, ua wehe as nei au he Pakaukau Kuai Iʻa ma ke Makeke Kuai Iʻa, oia ka helu 40, a o na Lede a me na Keonimana e kauoha mai ana i na mea e hoolako ia no na papa ahaaina no na la nui ua hiki no iaʻu ke hooko i na kauoha ke kauoha ia mai me ka hakalia ole. E naue mai a e loaa no au ma ke kihi makai o ko Wala Pakaukau E@ai Bipi, a e loaa no na Iʻa Maikai e@lawa ai ka makemake.

            Owau no me ke haahaa.

Y. Amama (Pake)

 

KA MOKU LAWEHAE AMERIKA O KA PAKIPIKA

 

            O ka mokukana Amerika Wisconsin e mo ku nei mawaho o ka nuku Mamala, oia ka moku o Amerika Iʻuipuia ma ka moana o Pakipika nei. W lawe ana oia maluna on a ia Adimarala Casey, ke aliimoku kiekie o na aumoku kaua moana Amerika ma keia mau kai o ka Pakipika.

            Ua kapili ia ka Wisconsin ma ka pa kapili moku Union Iron Works o Kapalakio i ka 1897. I kela makahiki aku nei akahi no oia a paa pono a haawi ia mai la e ka hui nana oia i kapili iloko o ke mana aupuni. A o kana huakai mua loa hoi keia no kekahi wahi mamao mai na kapakai mai o Amerika Huipuia. O ka Wisconsin kekahi o na mokukaua holo loa i ike ia a o kona holo ma kona hoao ia ana ua aneane no ia e hiki i ka 18 nota i ka hora. O kona loihi he 368 kapuai, laula 72 1/2 kapuai, hohonu 23 1/2 kapuai, kaumaha 11,565.

            La lawe ana ka Wisconsin he 4 pu 13 iniha, 14 pu kani pinapinai 6 iniha, 16 pu kani pinapinai 6 paona, 4 pu kaui pinapinai 1 pa on a, 4 pu wili a me 2 pu 3 iniha. Ma ka pakui ana aku me keia @aau lako kana weliweli o ka Wisconsin aia he eha mau wahi hookuu topido. He eina papu kaua o ke kia hookahi a he eina on a kia. O ka manoanoa o ka palekila o kona mau aoao he 16 1/@ iniha, malalo o kona iwikaele he @ 1/2 iniba, a ma kona mau kanaka he 40 alii a me 450 laina.

            o ka huakai a ka Wisconsin w holo nei no Pagopago, Samoa no ka hookolokolo kanawai koa ana i ke kiaaina Amerika e hoemalu ana ia mokopuni no ka hewa on a rama. E hooili ana oia he 600 tona nanahu, a e kali pu ana hoi oia i ka moku Amerika Solace e lawe mai ana i ka hapanui o na hoa o keia aha hookolokolo koa e malam ia aku ana ma Samoa.

            Ma ka mokuahi o ka la 9 o Novemaba ae nei e haalele iho ai o Kalani Aimoku i na kaiaulu o Hawaii nei no Wasinetona, pela na lono hope i leaa mai ia makou.

 

MRA. IDA AKAU O HILO

He Mea Akamai I ka Haku Lei Hulu.

           

            Ua makaukau oia ma ka lawelawe ana i keia hana me ka mik@oi. He akamai i ka uo a me ka haki on a na Lei Hulu e like me ka mea i makemakeia. He hiki ke holoi a hoomaemae i na lei lep. He hiki ke wehewehe i na lei kahiki a haku hou. E oluolu e na poe mea Lei Hulu e kipa ae ma kahi o keia lede Hawaii a e ike no oukou iho. He oluolu ma ke kuka pu ana, a i ole ma na @eta paha. E loaa no oia ma kona wahi non ma Puueu, Hilo, Hawaii.

Stw.