Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 47, 23 November 1901 — Page 7

Page PDF (846.23 KB)

This text was transcribed by:  Brie Lacaille
This work is dedicated to:  Kuu Makua

KE ALOHA AINA

 

MOOLELO HOONI PUUWAI

 

KAKELA LANAFODA

KA

Ipuka o ke Kuewa ma ka Aea

KA

Pua Lilia Ahiu o Sanadela

MOKUNA VII

 

LOKO O LADANA MAMAO AME SANADELA POIUIU HEA MAI LA KA LEO MII KUU KEIKI! KUU KEIKI!

UA HEW AU

 

            O keia mau leo uwalo ae la o ka alii a me na moi haahaa ana a aka aka no na huikala ana aku o ke keiki i na kuhihewa ana i hana ai.  Ua kola ia aku la e ua keki puu wai hao nei o ka paakiki, a o kana @ olelo keha o ka haaheo i huli ae ai maluna o kana wahine a kama aho oia no keia mau kanaenae.

            My darling wife, kuu Pua Lilia Ahiu aloha, ua manao paha keia haku haakei o Lanafoda o kana mau olelo o ka hoowahawaha  kau wai ai maluna ou, he mea na kuu uhane i hauoli ai a haku aku e maliu i kana mau leo uwalo o ka @.

            Aole loa e like me ka hoowahawaha ana o kuu naau nona a me kana mau olelo pela no auanei kuu haule maluna iho o kona mau kuli a noi mai i kau mau hukala ana e kuu Pua Lilia aloha, ua hoolilo mai ia a'u he kuewa a he aea mai na ipuka ponoi mai o Lanafoda, alaila, no keaha ai hoi au e ae ai a hliu hjope hou aku i kuu alo no u@pu ka ula nana i hoolilo mai ia'u i kuewa.  A le loa, e lilo au i kuewa aloko o ka haahaa, a i aea iloko o ka ilihune a kau mai na hoopomaikai ana mai a na lani.

            Nolaila, e kuu aloha iloko nei kaua o Ladana mamao nei e hauoli ma i na la o ka kaua noho kuewa ao a loko hoi o Sanadela poiuiu e hoomaha ai ko kaua mau luhi o ka aea ana ma keia ao ola honua.

            O na puili aloha ana o ke kane a me ka wahine a hoohala i na minuke o ke aloha mawaena o laua @o, oia ka kela Pua Lilia Ahiu i apo ae ai i ka ai o kana kane me na @ olelo kauakau, me he la, he apo i ka ipo.

            Kuu Haku, wahi a ua Pua ilia me, ka mea hoi a'u i aloha ai me kuu puuwai a pau, ma o'u nei la i halawai mai ai oe me keia mau hoo@aahea ia ana, a no ke aha la na @aai i ae mai ai ia'u e ke i kou mau heleholena, a e aloha aku hoi la oe me kuu puuwai hoolokoi? Ua lilo au i pohaku hoohiahia no kou @ hale, a in a he mea e loaa ai i kuu Haku na hoikala ia aua i loko o ka hauoli, alaila e aho no'u e iho aku i ka ina o moe iho iloko o ka make me kou aloha pu kekahi i aila ia a paa loa poe kuu puuwai.

            Ma kapa mai ia'u he Haku Opio no Lanafoda, Aole loa.  E hea mai ia'u o kau kane aloha a o kou kokoolua hoi ma na mea a pau o keia ola honua ana maluna ae o na mea a pau aole loa ka waiwai a me ka hanohano e lilo i kumukuai na ke Kuewa a Aea o Lanafoda e kumakaia ai i ke aloha a me ka oiwi o ka Pua Lilia Ahiu o Sanadela ana i lawe ai a hoopaa imua o na lani nana oe a hiki aku i ke make.

            Ae e kuu Pua Lilia Ahiu aloha, aole loa he mea ma keia ao honua nana e kaili a e hookaawale ia oe mai ia'u aku, a o ka laepaa kipi a pakana e hoao ana pela, alaila, ma o na lani kiekie loa, e kapalili no auanei ka maka o ka pahikaua a kau kane nei me kona io, a e inu hoi ona oi me koko o kona mau enemi.  E noho oe iloko o kuu aloha a hiki ko kaua mau ia hope, a kahea, a e o mau mai oe ia'u me ka inoa ke Kuewa o Lanafoda.

            Aole loa he leo panai ma ka aoao o ka Pa Lilia Ahia no keia mau olelo kuio o ke aloha o kaua kane me na waimaka e haloilo ana a hoike ae aole loa ia e haulele a kumakaia i kana kane a hiki aku i ka hopena o ke ao.  Aia la, na ke Kuewa o Lanafoda i hoomanao hou iho maluna o kana wahine me na muki honi a howanawana iho la i keia mau olelo.

            Ina kaua e ke aloha e hauoli ma Ladana mamao a me anadela poiuiu.  Alaila, iloko o na minute helu wale o, aia na Kuewa aia o Lanafoda a me kana Pua Lilia Ahiu e holo haaheo ae ana me ko laua mau liio ma na alanui o Ladana kahiko, a kiau aku la no na poiuiu nani o Sanadala, ka home punana hoi a ke aloha a mai Sanadala poiuiu mai hoi a iloko Ladana manao e s@ a e aloha aku ana hoi i kela a me keia kanaka e haawi mai ana i na hoomaikaikai ana i koa a me ka moho hoopakele nohoalii nona ka la poina ole o ke kaulana i ala aku la, a o ke kanaka opio hoi e lilo ak ana i koa a i alakai no kona lahui imua o ke kahua kaua ma keia mua aku.

 

MOKUNA VIII.

LADANA I ULUMAHIEHIE-KA PUA LILIA AHIU O SANADELA-KE KUEWA O LANAFODA

 

O ka la i oaa hou ae ai ia Ladana he ulumahiehie ana iloko o ka hauoli oia no ka la i kuka'a ia ae ai e malama ia ana he paikau hookahakaha no na koa aupuni malalo o ka noho alakai ana a ke Kuewa o Lanafoda, ke Alakai a Kenerala Nui o na pua'ikoa i hookohu a apo noia e ka Moi Ka'e, a oia lono i poha ae la, au holomama ae ia maluna o na eheu o ka mau wa n@e he puhiehe ola, nninoole aia ke kahua paiku hookahekahe ua pua me na makaikai e ake ana e iho i na alakai a me na hookelo ana a ke koa kauulana o ka hoopakele nohoalii a me kona poo kalaunu.

            Maluna o ka aleo i hoomakauka ia e huli pono aku aina e nana ia oiwa o ke kahua paikau aia malaila ka moi a me ko kona aloalii, a ma ka aoao hema o ka ohana alii e noho ana ka @ a Haku wahine opio o Lanafoda a haawi aku i kana mau kilo ana no laua o ke kapua hookahakaha kahi a kana aloha a hoea mai ai a hoike iaia me kkona pualikoa imua o na maka o kela a me keia.

            Oiai ke anaina makaikai e kali ana me ka hiaai nui o ke nauki, ala hoi loheia aku la ka leo o ka ole i ke poha wawalo ana mai no ekolu manawa e hai mai ana i na mea a pau e.

            Hamau e na hoa ke o mai ia ka po, a e hosana halelu mai ana hoi i kela a me keia.

            Eu e na hoa koa o ka wiwoole, Maki ma ke kahua kaua lanakila Alana ia me ka oi ona medila kila  iloko o ka lanakila paa mau loa.   A wa hope iho o kela leo kukala wawalo o ka ole ike ia aku la ka makahonua o ka puali e pii ai ana me ko lakou hiehie nui, a ma ko lakou poo e aukai ana ko lakou kene@la opio.

            He hiehie a me ka hanohano ke kulaa o ka puali e pii mai la, a o ka naoi a me ka maemae aohe mau oema ana e hiki ai ke hoohalahala a he hookahi wale no olelo kupono o ka mahalo mai na makaikai mai.

            Nolaila, i ka puali i maalo ae ai a pau pono iloko o ka laiua kaua huina kulu a wili akau aia ke aloha umauma ua lawe ia ae la e like me ka leo kauoha o ko lakou kanela i haawi mai ai me ka moakaka presented arms Alaila, mai kela haawi aloha ma ka umauma lohe hou ia aku la ka leo o ua alakai nei e haawi ana i ke kauoha no ka wahi ana i na puali iloko o na kuea huinaha e hookaawale ana i ko ka akau a me ka hema, a maki imua a emi ihope iloko o na kolamu e wili ana ma ka akau a huli ma ka hema, alaila, mailoko mai o ela au laina kuea huinaha liili, au pii hou me lakou a hui i hookahi puali e hookahakaha ana i ka loa a me ka laula o ke kahua paikau, a o ka opena o na @na oia no ka maki hope ana o ka puali no ka halealii iloko o na leo mahalo a akena o ka lehulehu.

            Ma keia kulana i ao a alaki mau aku ai ua kenela opio aia i na koa aupuni ma ke anuu a me ke alahele e loaa ai au hilinai ia ana na loaa i ko Pelekane noho alii ka ikaika e halawai pu ai me kekahi mau aupuni moi o ka ikaika o na poka pu kumahi.

            Aole wale o keia na kulana makaukau o ka holoua a ua alakai opio aia i lawa mai ai a haawi maluna o na koa, aka, mailoko mai o kela puali kaua i loaa ai ia Pelekane ke hanohano o ke kaena ana e ka maluhia ia o kona nohoali, ua wae a lawe mai au Kuewa nei o Lanafoda i mau koa kaualio nona a kapa aku o ka Puali Hoopakele o ka Aahu Kila.

            He eluna tautani ka heluna ikaika o keia puali, a maluna o lakou i haawi ao aku ai ua Kuewa ne o Lanafoda i na loina hiki mua o ka makaukau e olelo ai lako i poe kaua lio e hoolilo ana i ka hokua o na hoi home  a i aina kula iwi no lakou e haaheo ai iloko o ka uwahi enaena o ka pau@ ao ka ia e alae ua a e  hoolaa ia ai ko lakou wiwo ole iloko o ka eleu e hoea mai ana ia mamua koke iho.

            Nolaiala, mamua o ka hoea ana mai o na la aia, aia ka Pua Lilia Ahiu e hoohala pu ana i na auoli o keia oia ana maluna o ke kua o kona lio eleele Bone Bele, a e pua hiohio hele ana hoi oia mai Ladana uumahiehie aku a iluna o na kiekiena pali a ilio ilalo o na oawa pali ahiu o Sanadela, alaila, mai na oawa ahiu mai o Sanadela a iloko o Ladana ulumahiehie.

            Ua hoohala mau ua Pua Lilia Ahiu ala na keia kulana o ka holopuahiohio oiai na la o kana aliikane e ao ana i kona mau koa kau lio, a o ka leo akena o kela a me keia kanaka i ike i na Pua Lilia Ahiu nei e haaheo ana maluna o kona lio eleele, ua hookaulana ae lakou ma ka olelo ana o ka Lede Lanafoda ka wahine hololiio puahiohio o Ladana, a oia kaulana ua kui aku ia a lohe na koa o ka puali kaulio, a ua kaena ae lakou o ko lakou alakai opio ke koa a kanaka kau lio akamai a haaheo loa o Ladana, aka, i mea nae no laua e ikeia ai owai la o laua ka oi, aia hoi, i ka la a lakou (koa) i moe uhane mua ole ai, ala lakou e hoolulu ana iluna o kekahi kahua aiana akea, a hoolohe no na olelo ao e hoonaau o ia aku ana maluna o lakou mai ko lakou alakai aku.

            Aia hoi ma kekahi ponaha malaelae o ua kahua aina akea ala e kuana kekahi holo no eleele me kkona aahu hololio a e paa ana oia ma kona lio a he wahe have uuku o elua me ka hapa kapuai ka loa i hoopaa ia maluna o kekahi laau o ekolu kapuai ka loihi a ma kona lima hema e paa ana @ he wahi ole d@ nuku alaila heaha ke kulana o keia hololio eleele a kaua e i ka nei e ka mea heluhelu.

            O ka Pua Lilia Ahiu keia ka @da a Haku wahine opio o Lanafoda maluna o kona no eleele Bone Bele, a o ke kulana a ua Pua Lilia Ahiu nei o Sanadela e p@a ala, he kulana inoho lawe have no ia e ah@i a e hoopakele ana i keia hae e paa ala ma kona lima mai na k@a K@u lio aku e aloalo aku ana e kaili mai iaia ae.