Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 49, 7 December 1901 — Page 4

Page PDF (654.21 KB)

This text was transcribed by:  Lara Kasperowicz
This work is dedicated to:  Kula Ho'omohala Pua - Honolulu Waldorf School: Celebrating 50 Years of Education for a Better World

KE ALOHA AINA POAONO, DEKEMABA 7, 1901.

Ho@@u@@@ no ka

@@@aikai o ka Lehulehu, a he Nu

pepa no ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE.

Lunahooponopono

JOSEPH K. LIKE

Luna Hoopuka

ALEX. NAWAHI.

Luna Hoo@ana.

EMMA A. NAWAHI

Puul@ o KE ALOHA AINA.

 

PUKA PULE.

E hoopuka ia @ @ @ kakahiaka @ a pau.

No ka Makahiki ………… $2.00

No ka Eono Mahina …………$1.00

@ ke Kope Hookahi ……… .05

 

KEENA HANA.

@a alanui Moi, Leleo, Helu 370, @okoke ma ka Hale Hoolulu Kaaahi. Pahu Leta 513.

 

HONOLULU …….. DEC. 7, 1901

 

            NUI no ka poino o ke aupuni. Aobe dala, aobe ae o Dole e heu @ i @, @ emake loa na @ @ me Home Rula Repubalika i Abaolelo hou, aohe ae o Dole. P@li@ia maoli.

 

            HE enemi loa na Home Rula Ahaolelo ia Kiaaina Dole no ka ae ole ia e hea @ i Ahaolelo Kuikawa. He hoonaukiuki ma @ no hoi ko Kiaaina Dole i ke ia poe pauaka nui waie o ka Aha-olelo. Apiki no ka hoi.

 

PILIKIA KE AUPUNI I KE DALA OLE.

            Ua kaahele iho nei ka Lupa Nui o na Hana Hou me kona hope ma na mokupuni o Hawaii, Maui, a me Kaua‘i no ka nana pono ana i na wahi poino a pau o na alanui na alahaka a me na awa pae; ua lawa ka ike pono ana o ka Luna Nana i na wahi poino a pilikia maoli no o keia mau wahi, i ku-pono e hana koke ia me ka hoohakalia ole; eia nae, o ka pili-kia e ike maka ia nei e na mea a pau, oia no ka ilihune a nele mao-popo o ka aupuni i ke dala ole ke kumu e hiki ai ke hoohana koke ia na mau wahi poino nei; a lilo iho la keia mau luhi a me na inea o keia kaahele ana a na Luna Nui i mea ole. Eia ka ninau no-wai keia hewa no ka Luna Nui anei, a i ole no ka poe hookaa au-hau anei, a i ole no ka poe koho balota anei? Aole! eia, na ka poe a kakou i koho aku ai me ka manao nei hoi he pono ka lakou, eia ka aole.

            He pono nui keia o ka lehu-lehu i hoohemahema wale ia; ua @ke kakou o ke dala ka mea e hiki ai na mea a pau, na hana o kela a me keia ano. Ma ka ma helehele puu huahelu makani ko lakou nei akamai, mahelehele au ana i ko Hawaii mau puu a ku ke ahua, ko Maui a me Kauai e lau no hoi o Oahu nei. E@ @, ma ka luwe ana mai @ ka bila e loa@ ai i ke aupuni ke dala ma ka @@e @@a aku, o ka holo ia iho ia e hoapaapa ai no ke ake e hea hou ia i Aha Kuikawa e like me keia e wikiwiki nui mai nei i ka ahewa ia Dole i ka hea hou ole ae i Ahaolelo hou. Nolaila, he mea pono loa i ka lehulehu e kau aku i na ahewa ana a pau maluna o keia poe hana kanawai o ka Ahaolelo, oiai, i ko lakou alo iho la no ka ulu a hala iho la no; wikiwiki keia i ka lou i na ulu iwaho aohe lou iho i ka ulu i ke alo oia ka bila e loaa ai ke dala o na puu huaheiu makani a lakou e puunaue ana e mea tau-sani no na alanui o mea a pela aku. No ka manaoio hana ole maoli no o keia poe, nolaila, kau pono aku no na ahewa iluua o la-kou nei a me ke kiaaina po no, kela ka pololei.

 

LUNA AUPUNI AMELIKA MA HAWAII NEI.

            Mamuli o ka makemake o Peresida Roosevelt a me ka Ahao-lelo Nui e mahuahua aku na hoo-naauao e loaa aku ia lakou e pili ana i ke kulana ma  Hawaii nei, nolaila, na hoonua ia mai la o Frank E. Connors o Wasinetona i Hawaii nei no ka huli a no@ pono ana i na kulana maanei, o ke kulana mahiai nae kana hana nui e hakilo pono nei. O kana mau hoike a pau e hoouna koke aku ana no oia e like me ka hikiwawe e loaa ana.

            O ka ekolu mahina keia o kona noho ana maanei, a wahi ana aole oia i hele mai no ka nana ana i ke kulana kanuko maanei, aka, no ka pono o ka oihana mahiai.

            Ina e hoea mai ana he kaua e pilikia ana keia aina in a e paniku ia ana ke awa e na mokukaua o ka enemi, no ka mea, aole he nui o ka ai e hoolawa ia ai ka aina iloko o ka wa pokole. Aole o'u makemake e hoopilikia aku i ka poe kanu ko, aka, e nana pu ia ka oihana mahiai o Hawaii nei.

 

E HOOULU HOU IA ANA NA LAAU HAWAII.

            Malalo o na hoohana ana a Mr. Haugbs, ke kanaka kanu laau o ke aupuni, e hoao ia aku ai ke ke kanu ana i na laau Hawaii ma ke awawa o Nuuanu no ka hoo-ulu wehiwehi hou ana ia awawa me na laau Hawaii i like hoi k@-na nani me kanalima a oi maka hiki i kaahope aku ia. O keia mau kawowo laau Hawaii ua hoouna ia mai ia e Ebena Lo mai kona wahi noho mai ma Puwaa-waa, Hawaii, ia Komisiua Mahi-ai Taylor, oia na laau aaka, holei a@lii, ohia, kolea, opiko, akia, @, kuuila, ahiahi, iliahi, la-ma a me olapa.

            Ua olelo ia ae ma kahi he 50 makahiki i helu au nei o keia mau la@@ au la kekahi mau laau e ulu nui ana ma ke awawa o Nuuanu, aka, i ke komo nui ana mai nei o na holoholona a me ke o@ nui ia ana o na laau i wahie ua lilo iho la ua ululaau nani la o na au i hala i kahua oneanea i keia la.

            E hoolilo ia ana e ke aupuni he puu dala nui no ka hooula a malama ana i keia ululaau hou, aka, he mauaoio nae ko makou aole loa e loaa aku ka nani o ka uiulaau a ke Akua i hooulu ai i kinohi, a i hoopoino ia aku e ke kanaka i keia ululaau hou e manao ia nei e hooulu ako.

 

AOLE WALE O KA NAAUAO KA MEA E WAIWAI AI.

            Nui no ka naauao o kahi poe o kakou o ka hele no ia o ka hu-li ana o ka naauao a ka huikau o Amerika a me Europa, ia hoi ana mai aohe wahi lewalewa ana iho he hoonaninani palanalelo ka ha-na. I Hawaii nei iho la no o Keoni I@a no 2 makahiki o kona hoi apa i ka naauao, pii ke ku-lana a nui ka waiwai. A pela no o Kimo on a miliona be oki loa aku hoi ia aole i hoonaauao mai-kai ia, kiekie nae a ka waiwai, e manao ia ai la aia wale no ka waiwai ika nui o ka naauao, Eia iho hoi o Wilikoki ma o ka hele ana i Europa e a'o ai i ka naauao kana a makaukau, ia hoi ana mai puka i ka ili ke akamai o ke a'o ana i na naauao. Aia no a paa mau ka lima i ka hana a a'o i ka hoomakaulii me ka hoomanawa-nui, alaila no loaa ka waiwai a me ke kuonoono i ke kanaka, maluna ae o na mea a pau ka hoopono.

 

EIA KE KIAI IA NEI.

            Eia ka oihana makai ke mala-ma nei i na kiai makaala loa aua i na poe a pau e haalele iho ana i keia kulanakauhale maluna o na mokuahi a me na mokupea a hiki i ka wa e loaa ai o ka lima-koko nana i powa ke ola o Lu-beck a i o'e o kekahi ano e ae paha e pau ai na manao hoohuoi o ka oihana makai eia no ka po wa iloko o keia kulanakauhale, O keia mau makai aole lakou ilo-ko o na kahiko o ka oihana ma-kai, aka, iloko o na aahu mauoli, a ke hoomaopopo ia nei no hoi iloko o keia mau la a na makai e huli ikaika nei i o@ meheu o keia haua pepehikanaka eia ke-kahi poe haole i hoohuoi ia ke makemake loa nei e haalele iho ia Hawaii nei. A hiki i keia wa a makou e ouli aku nei aole i loaa ka mea papa i hapa keia ka-@ pep@ @paka me@ o L@.

 

NA LETA.

            Aole e ili maluna o makou na koi koi o na ahewa ana no keia mau ma-nao i hoopuka ia malalo o keia poo aka, e ili no ia maluna o na poe na lakou i kakau mai.

 

HE PANE IA EMMA KIPILI.

            Lunahooponopono o KE ALOHA AINA.

            Aloha oe: -

            E oluolu oe e hookomo iho ma kekahi wahi kaawale o ka kakou wahaolelo KE ALOHA AINA i keia wahi manao pane malalo iho nei oia keia. Ua ike iho au ma ke Kuokoa o ka la 22 o Novemaba i ka Ema Kipili e olelo ana penei:

            Ua o mai ka o Lilikalani i ko-na lima akau no ke kokua ana aku i ke kuauhau pololei o Hueu, oiai ua pohihihi i ka moopuna a Hueu kona lalani alii i loaa mai ai mailoko mai o Hueu. E i au-hea oe; aohe makou i pohihihi ia mea, kekahi o kana @ ohana i puka mai ia kumu wai mapuna hookahi mai, Aole he olelo a hoolaha a ko makou hana@ mua no ke kuauhau o Hueu e hoopi-lipili a@a i na'lii e like me ia; a heaha kau ia Hueu ke alii o ka Maha ku.

            O ke ka apea pe@ha-kawowo ulu-na,

            I mamaka mai ai mohala@i Hawaii.

            Kupu pahapaha ka iau ohaoha ka pua,

            He keiki kalohe oe na Aikake,

            O Hueu ke alii nona ka nane.

            E olelo hou iho ana oe me ka nana ole ae i na ino he nui o na la i aui ae. Heaha keia mau ino i ike ia, O oe ka hoi ka oi, eia hou no kahi, na hoike aku ka mea paa kuauhau pololei mai ka po mai i hele a walewaha hahau no pololei. He hu hoi kau o ka aka i kele; he oiaio, mei ka po poeleele loa mai no o Butaritari i loaa mai ai kau mau epa ua he-le io a walewaha hahau no polo-lei na kuauhau hoopunipuni aka-mai hoopilipili piipiikoi launa ole i na alii no lakou ke kapu kiekie loa; he pololei hoi kau; no Kula ia poe ke hoe hewa nei.

            No ka pololei ole ke kumu i pane mai ai kela poe alii; aohe ou hooponopono ae ilaila, hili hewa ae nae oe ia Hueu, aohe a lakou la olelo nona na ikeia no ia e na mea a pau, o oe paha hoi ka oi o keia mau la.

            O ke aloha no ko kana.

            Owau iho no,

            Kaiuoakupuna.

 

            O ka Poto Rico nona ka inoa o Toma Tohe e waiho nei maloko o ka haukipila, i hou ia ai i ka pahi e kekahi Poto Rico nona ka inoa o Santiago ma ka Poalua nei, eia no oia ke waiho nei ilo-ko o ke kulana kupiliku loa i manao ia aole oia e ola a@ O ka moku pahi ma ko@ @ao ka mea nana e hoopilikia nei i kona ola.