Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 51, 21 December 1901 — Page 4

KE ALOHA AINA

POAONO, DEKEMABA 21, 1901

 

Ke Aloha Aina.  Hookuiuuia no ka Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii

_____

EDWARD L. LIKE, Lunahooponopono

JOSEPH K. LIKE, Luna Hoopuka

ALEX NAWAHI, Luna Hoohana

EMMA A. NAWAHI, Puuku o KE ALOHA AINA.

_____

PUKA PULE.

E hoopuka ia ana ma na kakahiaka Poaono a pau.

_____

No ka Makahiki                      $2.00

No ka Eono Mahina                $1.00

No ke Kope Hookahi                  .05

_____

KEENA HANA.

            Ma alanui Moi, Leleo, Helu 370, Kokoke ma ka Hale Hoolulu Kaaahi.  pahu Leta 513.

_____

HONOLULU             DEC 21, 1901.

_____

KE HOIKE AKU NEI KA LOHE

 

            Oiai kakou ke hookokoke loa aku nei i ka hopena o keia makahiki a komo hou aku hoi he makahiki hou.  Nolaila, ke hoike ia aku nei ka lohe i na poe lawe pepa a pau o ka Nupepa KE ALOHA AINA e hoouna koke ai i ka kakou mau kauoha i ke keena nei i hiki ai ke hoouna ia aku ka lakou pepa no keia makahiki aku, a o ka poe e noho hamau mai ana e paa ia ana ka lakou pepa ma ke ano na pau ko lakou lawe ana i ka nupepa.

            O na Luaa Nupepa hoi kekahi ma makemake ia lakou e hoike mai i ka heluna inoa o ka lakou mau hope i hiki ai ia makou ke hoolawa aku i ka lakou mau pepa, a o na poe e hoopalaleha mai ana e huikala ia mai no makou ke hele lakou me na helu mua o keia makahiki ae, Ke hoike pu ia aku nei ka lohe i na poe a pau e noho aie nei i ka nupepa aole loa e loaa hou aku ana ia lakou ka pepa koe wale no ko lakou hookaa pau ana mai i ko lakou aie mua a me ka makahiki hou e nee aku nei.

            O ko makou rula no keia makahiki aku he kuike wale no, a o ka mea e kauoha mai ana me kahoouna ole mai i ke ola o ka pepa aole no ia e hoolohe ia aku oiai, he nui maoli no na hoolilo o keia oihana e hana ia nei.  e like no meko KE ALOHA AINA kahua e ku nei i keia wa pela no makou e lawelawe aku ai no keia makahiki hou e hookokoke mai ana.  E hoopiha mau ia aku ana kona mau kolamu me na manao waiwai nui na hana a ka Ele@ ma Wasinetona, na nuhou ku@ a me kuwaho, a pela aku no @ pomaikai o ko kona @ poe heluhelu.  E hoolohe i keia leo o nele auanei.

_____

NA LETA.

 

            Aole e ili maluna o makou na koi koi o na ahewa ana no keia mau manao i hoopuka la malalo o keia poo aka, e ili no ia maluna o na poe na lakou i kakau mai.

 

MOOPUNA A UU.

 

            Ike iho la ma ka nupepa Buletina o ka la 12 o keia mahina i kekahi pane a Pueaamakakaualii e pili ana i ka mookuauhau o Kaumana Wilimana, a pela no hoi ma ka la 11 o keia mahina iloko o ka Avalatalsa na Palekaluhi Kamehamehanulailuau.  No ka io o keia mau pane a i elua ua pololei ma na ano a pau i ka hoole ana i ke alii o Kaumana Wilimana.

            No ka Palekaluhi pane ua malama oia i ke kulana o ke keoni mana mai ka mua a ka hope.  Ua ku kana mau olelo ma ke kumu i manaoia ma na mea oiaio.  No ka Pueaamakakaualii, aole hoi peia na hele oia mawaho o ka mea i manaoia ma ke ano he pai no iaia iho mai ka mua a ka hope.   E hoopuka ana he poe malama kuauhau o na alii lakou, a eia kahi mea apiki ina oe a e ninau i ke kulana o kekahi poe alii oiaio o ka aina e pane mai ana, "Pela paha, aole au i ike, I don't know."  O ko'u mau kupuna wale no ka'u i ike, alaila, hoomaka mai e pai ia lakou iho aole o kana mai, o ka oiaio ua ike no a o ka uuku o kahi naau noonoo wale no iaia iho.

            Eia kahi e Pueaamakakaualii i aha hoi kau o ka hoopuka ana i ka inoa o kau pane " High Chiefess," a o kahi poe "chiefess" wale no, i mea ia no paha e oe "low chiefess" eia kahi ano olelo a oukou e hoopuka ia ana ke kulana alii o kahi poe okoa, "He mea iluna he mea ilalo," a eia ka'u ia oe, malia paha he kalokuikamaile iluna he kalokuikamaile ilalo.  Kai no no ka mole oiaio mai oe eia ka na ke kaikaina hapa oe.

            Ma na aupuni e ae o ka honua nei penei i ka malama ana o na lalani alii.  Ina oe he moopuna ponoi kuawalu a umi paha ma ka lalani pololei no kekahi Moi Aimoku, alaila, o kona kulana Aimoku ua loaa ia ia oe.  A ina oe he moopuna na ke kaikaina ponoi o kekahi Moi Aimoku, he kaukaualii kou kulana, he lala oe na ka lala, aole no ka mole.

            He oki loa hoi keia ke kuikaina hapa.  Nolaila, ke hoopuka oe i ka inoa o kahi poe i like ke kulana me oe a oi paha, mai olelo oe ia oe "High Chiefess" a o lakou "Chiefess,"  Waiho oe na hai oe e pai aole nau iho.  He mea nalowale ole na alii o ka aina.  Nolaila, ke olelo nei o Emma Pili he poe kahu oukou no na'lii o ka uku la ua kupono loa no oukou keia mele:

HE ALII NO OE.

 

Noho ke kupua i ke kahakai,

Kulikuli i ka nahele,

aia lulana i ka milomilo,

I ka uka o Waialae.

HUI:- He alii no oe he alii no oe,

            Moopuna oe pa U.U.

            He alii no oe he alii no oe,

            Moopuna oe na U.U.

Mai ia mea mai kou kupana,

Mai iaia mai oia mea,

Loaa mai o mea mea,

Oia hoi kou makua,

O ka ike ia ka hoi ia,

O ke kua moo alii,

Ke ku ala ka punohu,

I ka moana kai uli,

Mai ike ole ia no oe,

E ole o Piikoi,

Pai ae no oe a kiekie,

I ike ia e ka lehulehu,

Nou ha hoi e ka ua ula,

Nou hoi e ke anuenue,

Paa o uka paa o kai,

I kou hoailona.

O PAI ALII.

_____

PANE I KE ALII PALEKALUHI.

 

            Ike iho la ma ka Nupepa KE ALOHA AINA o ka la 14 o keia mahina i ka pane a ke Alii Pelekaluhi e pili ana i ka mookuauhau o Kaumana Wilimana no ka hoole ana ua apono ma na ano a pau, a no kau olelo na Emma Kanoa keia mau hana ua like ko kaua manao ma la mea.  O ko olelo ana he mau inoa akua o Kauike ouli me Liliha he mea oiaio wale wale no ia, a pela no me Keopuolani, Kiliwehi a me Kekauluohi he mau inoa kapu loa no ia aia wale no i ka poe i pili, ke ola nei no kahi poe i kuleana ia au inoa aole nae o lakou hookiekie.

            Eia ko'u wahi kue i kau hoolaha e pili ana i ke kupunakane o Kapiolani aole pololei, eia ka pololei:  Ka Moiwahine o Kauai moe i ka Moikane o Kaeo loaa hookahi keiki oia o Kaumualii, moe o Kaumualii la Kapuaamo ku puka mai hookahi keiki oia o Keliiahonui, make o K@iahonui aole keiki.  O Kapuaamoku ua noho mua oia me ke kane oia o Namakahiki o kona ai puupuu ia a na hanau mai hookahi keiki oia o Kinoiki (w) ka makuaahine o ka Moiwahine Kapiolani.  O ko na pili aia i ke kaikunane ia Keliiahonui, i pili ma o ka makuahine o Kapuaamoku.  No Kaumualii aole ona koko iloko o Kapiolani.

            Mahope o ka noho ana o ka Moiwahine Kamakahele i me ka Moi Kaeo, ua noho pu oia me Kini, he kanaka ia no C@, Inia i holo mai i anei malalo o ke kauoha a Kamehameha I, me Keona Nui ma ke ano he alii ao kaka pahi i ke aloalii, a o keia kanaka o Kiai he alii no la no kona aina, ua hoomoe ia ola i ka Moiwahine Kumakahelei o Kauai e Kamehameha I, a ua puka mai ka iana mau keiki oia o Ikeleeika (k) a me Namakaokahai (w), Moe o Ikekeleeiku i ke aliiwahine Malie Keikilani, kaikamahine a Napuupahoehoe a Kiwalao, Loaa mai ka laua mau pua o Kamai Kamakahelei (w) e ola nei a me Hoapili Peka i make, a he mau keiki kana me na moopuna e ola nei.

            Nolaila, i ka nele ana o Kaumualii i ka pua ole na holo kona koo i kona kaikaina o ka makuahine hookahi, e lakou na'lii o Kauai e ku nei i keia la, koe o ka noho ana o Kamai ma Maui, a eia na keiki me na moopuna i Oahu nei.  O keia mau olelo aole he hoole i ke alii o Kapiolani, he alii oia.  O kona makuakane o Kuhio he alii oia, o kona makuahine he alii no.  O ka hewa wale no ia Kalakaua i ka hapai ana i kana wahine na Kaumualii, a o ka poe oiaio hoihoi ia ae la i pokii, aka, aole no nae e nalo.  E kala mai ke alii i keia pane, no ka mea, ke paio nei i o a i anei a meka pololei kakou e hana ai.

            Owau no me ka oiaio,

WAHAMANAIKAPUAILIMA.

_____

LIKE ME NAWAHI.

 

            Ma ka la 16 nei i piha ai na makahiki o ko makou Lunahooponopono Edward Leavitt Like; a me ka la 18 mai hoi ka piha ana o ka 20 o ko Albert Kahiwahiwa Nawahi mau makahiki.  E hoohala ia ana ko laua manawa hauoli o ka loaa ana o keia mau la, mawaho o ko lakou home kahakai ma Leahi ma @ ahiahi Poaono, me na hoomanao aloha o ka ohana mai Hilo mai.  Ke kalokalo ae nei KE ALOHA AINA, e hooloihi ia ke ola o na opio, a e ukali ia hoi ko olua mau la kanaka makua e ka lako a me na pomaikai o keia ola ana.

_____

NA LIMAHANA EMI.

 

            Aia o Lunamakaainana Knox o Makekuseta, ka Lunahoomalu o ke Komite o na Teritori ke manao aia o na poe o Hawaii nei (poe mahiko) e hookomo ia mai no na limahana emi oia na Pake: e olelo ana, aole hoi e keakea ka lakou kanawai i na oe oia ano, oiai, he kulana kupiikii maoli ko onei ma ka hoomaopopo ana aole i kupono na Negero ame na Pete Riko a pela no me na Kepani.  Aka, o na Pake ka poe i ike ia ko lakou kupono loa no na mahiko ma ka hiki ke hoomanawanui ika wela o ka la.

_____

            Ma ke Kinau o ka Poalua nei i lawe ia aku ai ka lio heihei.  Wela o ke Keikialii Kawa@  no ke komo pu ana aku iloko o na heihei e malama @ ana malama i ka @ me 2 o Ianuari.