Ke Aloha Aina, Volume VII, Number 52, 28 December 1901 — Page 1

Page PDF (725.03 KB)

This text was transcribed by:  Shawna Alapa'i
This work is dedicated to:  Pono Kitty Alapa'i

KE ALOHA AINA

HOOKUMUIA I MEI 20, 1895

HONOLULU, POAONO, DEKEMABE 28, 1901

 

KA HUAKAI ALO EHUEHU A KA MOIWAHINE ILOKO O KA INO

 

He Lau Oliva a ke Aloha Mai ke Kai Mai

 

AOLE I KULIKE KA MANAO

 

            Ma ka noho ana a ka halawai mau a na Home Rula ma ka po Poaha nei, ua lawe hou ia mai la e noonoo ka olelo hooholo kue i ke komo hou ana mai o na Pake Iloko o Hawaii nei, i apono ia ae e na Home Rula ma kela halawai makaainana i malama ia ai ma ke halepaikau i ka po mamua iho o ka haalele ana mai o ka Elele Wilikoki ia Honolulu nei no Wasinetona.  O ka ninau nana Home Rula anei keia olelo hooholo?  Ua ku ae ke Keikialii Kalanianaile a hoike ikona manao aole oia i apono i keia olelo hooholo pani i ke komo ana mai o na Pake, aka, he kakoo nae oie e hana ia i mau kanawai oolea no lakou.  O kona makemake o ka holomua o ka oihana mahiai ma na mokupuni.  O kona manao ua hiki no ke laweia mai na limahana Pake no ka hana ana maloko o na kihapai, a i ka wao lakou e haalele ai i keia oihana a lawe ae he oihana okoa ua hiki no lakou ke kipaku ia aku,

 

            He nui na poe i ku ae a hoike i ko lakou mau manao maluna o keia kumuhana i ka pau loa o na hana lawaia, poola a me holomoku i na lahui Asia a e hoopoino ana hoi i na Hawaii, a iwaena o lakou e Emaluka e haawi ana i kana mau kue ikaika ana no na lahui Asia me ka hoike pu ae o ka Elele Wilikoki no kekahi i kakoo i keia kumuhana.  Ua ku mai o Mrs. Owana Wilikoki a kue ia Emaluka me ka hoike ana aole ka Elele he kakoo i ke pani ana aku i na Pake, aka, he makemake oia e hao ia ona kanawai oolea no lakou.

            O ka hoike a ke komite no na hoolala ana no ka halawai makaainana e malama ia ana ma keia Poanao aku eia ia ke nee mua nei.  Ua haawi ia ke kono i na Lunakanawai a pau o na Aha Hookolokolo o ke Teritori, kekahi poe kalaiaina i ike nui ia a me na hoa o ka Ahaolelo e hoea ae ma ia halawi a haawi i kekahi mau haiolelo ana.

 

The Ebbitt House,

Washington D.C.

Dec. 14, 1901

Ia Mrs. E.A. Nawahi,

Aloha nui:

            Oi nana aku nei!  Oi nana aku nei! Oi nana aku nei!!!  Aohe wahi mea loaa iki mai ona wahi kapalapala inika.  Aloha no.

            Eia makou he luana ae nei i ka malu hale o keia kakela nui, i kupa a kamaaina ka noho ana no na la i aui aku i kela mau makahiki, kahi hoi i noho ia e na komisina i kuka pu ai no ka pono o ka lehulehu iloko o ka M.H. 1897.

            I ko makou holo ana mai ma ka China ehuehu mai la ia hele ana o ke kai,  Akahi no a ike ia ka aui o ka moku, oiai, ekolu o makou la o ka moana ua uhi ia ka moku e ka ale nui a mai lilo o Myra a me Aimoku i ke kai, aka, mahope mai malie e komo pono i ka Puka Gula a palekana.  Elima la i Kapalakoko kau ma ke kaaahi hiki i Loko Paakai i ka auina la Poaona, a hookip amaikai ia e kekahi mau keonimana (eha lakou), a o Abraham Fernandez ke poo oi komite.  I a po no he anaina ike (reception) nui ma la hale o ka Eresidena J.F. Smith.  Ilaila na poe waiwa a koikoi oia aina, a hui aloha aku la na maka me na poe i noho a k@pa malaila, na maka aloha o ka oiwai Hawaii oiaio.  Auwe! aloha no ka ike ana aku.  La Pule; hele makou i ka hora 2 auina la i ka halawai ma ke Halelaa.  Me he mea la he 8000 kanaka ma ia halawai.  O ka ogana maloko oia hale he nani ma ka nanaina a o ka nui, “aohe nui a koe aku”  O ka papa himeni, he 600 ka nui o na hoa oia papa, auwe! he wawalo ia, a ke hoi iho ka lao o ka ogana i ka liilii auwe! hoonowalo honehone i ka puuwai.  Kakahiaka Poakahi, holo ma ke kaaahi no Saltair he hale (pavilion) nui i kukulu ia iloko o ke kai nona ka hohonu he umi kapuai.  Kaka, i ka makou hiki ana aku, ua nee ke kai a kanakolu kapuai mai ke hale aku.  O ka rumi hulahula (ballroom) o keia pavilion, ua oi kau ka nui mamua ona rumi hulahula (ball room) a pau ma ke ao holookoa.  Ua pii au a hiki i ka puoa iluna loa, he kiekie loa.  O makou like no keia me Mr. ame Mrz. Fernandez, me na kaikamahine e ha ame Edwin Fernandez, Mr Kealakaihonua me ke keiki, he mau keiki Hawaii o Liloa me Naihe ko laua inoa a he mau wahine kekahi ka makuahine o Liloa a lehulehu aku no.  I ia mai he poe kuokoa keia aole he poe kauwa kuapaa na ka hana a ui olioli ko makou hele pu ana.

            Ke papa mai la no oe i keia mau inoa.  He moo no n@e ko keia mau keiki.  Ua ike iho i na hoolaha hoole a Kekaaniau me me Lucy Peabody, e hoole ana ia Emma De Fries maloko o ka mupepa haole, aole he mamo na Keopulaninuiamamao.  I elua no ka hanauna hiki iaia,  Malaila ka apiki.  He wahi lohe no hoi ko’u no kona mookuauhau a he aia no, aka, o ka haalele ana’e i kona ponoi a pii ae la i ka lapa manu ole, lele opeapea la.

            “Lele ulu mai ka lae a ka Moae, Ae loa aku la ino ka paakai, Papa paakai ka lae o ka ehuehu, E noho nei ke ehuehu ka makani a-la-a, Ku ke ehu ka huhu o ka mea hale, Makeke ke papa auwe i ka inaina-u, He inaina hilihewa la aohe hale – e, Aohe nele hala i ka hakuhaku ole – lo e.”

                                                            Ua na – ni e-

            Na Kanekapolei keia wahine a Kalaniopuu kupuna o’u nei.

            Haalele kahiko ia Loko Paakai la 28 Novemaba ma Nu Ioka, la ekahi o Dekemabe hiki ianei a ke nanea nei.

            Ua hiki mai o E. Caypless a aia oia i “Shereham” kahi i noho ai, aohe ana mau mea hou i hoi ke mai aka, i ka’u koho e kali ana i na hookohu no ka Lunakanawai Ekolu o ka Aba Kaapuni.  Aka, i ka’u nana ua piha loa ka Peresidena i ka hana hoolohi na hookohu mua, a hoopaa no hoi i kekahi poe kahiko.  Ina paha oe e hoomaopopo i ka palapala ana i ka Ahaolelo no Hawaii e ike iho no oe e noi ana e hoomaopopo i ka hoolilo ana o na aina nui no ka poe mahi liilii.

            E oki kaua maanei, a eia ka’u ia oe e hoomanao mai i nupepa “Aloha Aina” na’u.  E ole o Wilikoki ike i kahi mea hou l Hawaii.  Maikai no makou a pau loa.  Aohe lohelohea ia o mea ma @ o mea ma hoi he ole la.  I le@ @.

            Me ka hoomanao mau,

            “KAMAILEALII”

 

KUMUHANA ELUA A KA ELELE

 

            Waainetona, Dec. 17.  Ma keia la ua waiho mai la ka Elele Wilikoki o Hawaii he bila e hoolilo ana i ka Panalaau ma’i lepera o Hawaii i kahua ma’i mo ke aupuni o Amerika Huipuia, a o na panalaau la e lilo ia malalo o ka hoomalu ana a ke Kuhina Waiwai.

 

            He nui na poe naauao o ke kulanakauhale nei e kua loa nei i keia bila a ka Elele Wilikoki, mo ka mea, o ka haawi ana aku i ka panalaau ma’i o Molokai iloko o ka lima o Amerika Huipuia he he hoohamama ana aku no ia i na ipuka mo ha ma’i lepera a pau e mono ana ma Amerika no ke komo ana mai i Hawaii nei me ka hiki ole ke keakea ia aku, a o ka hopena e lilo ana hoi keia he paemoku e makau a e hookae loa ia ana, e na poe malihini, a e pau loa ai ko lakou kipa ana mai i Hawaii nei.

            Ma ko makou manao iho aole keia o ka pilikia a ka Elele Wilikoki e hooikaika aku ai no ka poe e noho mai la i ka aina a ka ehaeha, aka, e waiho aku oia i bila kanawai e kauoha mai ana i ka Papa Ola e malama pono ia ia ke ola o na poe e hono la ma ke kahua ma’i lepera me ka ai a ma na pono e ae o keia ola mamua o ka hoolilo aana ae ia Kalaupapa i kahua ma’i lahui no Amerika Huipuia e hookomo ia mai ai na ma’i o waho no ka hoohuikau pu ana me na Hawaii.

 

OLELO HOOLAHA

 

            Ua nalowale oe no hauliuli hao kue M@ @ uha hope hema, e loaa no he uku makana o $5 ke @ @ no ia See Wo Oo mauka o Mano.