Ke Aloha Aina, Volume VIII, Number 5, 1 February 1902 — Page 5

Page PDF (776.61 KB)

This text was transcribed by:  John Reppun
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA POAONO, FEBRUARI 1,1902

 

HAWAII

MA

BUFFALO

-

(Kakauia e William J. Coelho)

(Hoomaunu)

HALE HOIKE O NA MINERALA.

            He hale nui no keia i ano like me ka Hale Hoikeike o na Hua ai, a he ui no kona hiohiona e like me na hale e ae. Ua kukuluia kela hale ma ka hema o keia hale malun aae, a e hoomaopopoia ua like no kona nui me ka hale paikau o Haimoeipo o kakou nei.

            Maloko o keia hale i hoike ia ai na mea a pau i loaa aku maloko o ka honua o ke ano minerala, na aila me na ea houna, a pela pu hoi me na mea paehana e hoohana ia ana i  ka wa e eli a e houluulu ana hoi i keia mau mea waiwai nui o ka honua. Ua pinepine ka’u kipa ana ma keia wahi e makaikai ai i na mea hoonaauao maoli i hoa koakoaia mai na wahi like ole o Amerika Akau a me Amerika Hema mai. He daimana i oki a oki ole ia, mai ka nunui a ka liilii, emerala, rube, crystal, (he anoano aniani kohu daimana), me na pohaku waiwai e ae oia papa.

            O ke gula ma ka papaa a puupuu haku, a iloko h oi o ka pohaku, a ua awiliwiliia hoi kekahi me na minerala e ae, ka hao keleawe a nui wale aku. Pela no me  na lanahu paakiki puupuu nunui a na lanahu aeae, mai ka lanahu maikai loa a i ka lanahu apulu nui ole o ka waiwai ma ke ano kalepa.

            Maanie no hoi i hoikeia ai na pohaku kukulu hale o kela a me keia ano , na pohaku pii ino loa o ka wai wai, a i na pohaku eleku e like me ko kakou nei. A pela pu no hoi me na uinihapa o kela a me keia ano. Nui ko’u minamina i ka loaa ole ana ia kakou nei o kekahi o keia mau waiwai makamae loa, a pela ou hoi me ka nui ole o na kanaka iwaena o kakou i ike i ke kalai pohaku me ke kapili hale oia materia, oiai, he nui lao ka pohaku o kakou nei e hoowaiwai nei i na lahui o na aina e mai.

            He nui wale na pohaku nunui i wahi ia a piha paa ana hoi na pukapuka liilii me na pohoku minerala like ole – ke daimana, emerala, rube, a pela aku. I kuu ike ana i keia mau pohaku, ua hoomanao ae la au, he nui no na pohaku pukapuka o kakou nei a’u i ike ai me kekahi mea hulalilali. Malia paha ke ike hou aku au, he mea waiwai no paha ia i like me keia mau mea ae la a’u i  hoohihi wale iho ai no, “i ka ike a ka maka.”

            Me he opuu lehua la i  ka ua noe.

Ka popohe mai  i ka malu lauae.

He nui a lehulehu wale na aila honua i hoikeia, iloko no o na omole aniani nunui. I mea hoi e hoomaopopo ia ia ka loaa ana o ka aila honua, ua hanaia ma keia wahi kekahi keena 16x20 kapuai a he 12 ke kiekie. Ma ka paia o kela keena ua kukuiuiak kekahi pahu i like kona loa me kona kiekie, me ko na keena ala, a he 2 a 3 paha kapuai ka manoanoa. Maloko o keia pahu ua hoopihaia ka lepo o kela a me kaia ano i loaa malalo o ka ili o ka honua o kahi eli aila; a ua hoono honohoia no e like me ka moe ana no o ka uhi lepo a pohaku paha ma ia wahi. A maluna loa iho ua hanaia no ke kii maoli o ka aina me kauhale a me na paahana eli.

Mamua aku hoi o keia pahu, ua palulu ia me kekahi aniani e paa aku ai na materia maloko, a e  hiki ai no hoi ke ike aku la mau mea. I ka wa e nana aku ae, i ike ana ka mea makaikai i na ano a pau o ka oli ana, ka moe ana o na paipu, ka nui o na uhi lepo, ono, pohaku, na kio wai, na iliili, a hiki i ka loaa maoli ana kau o ka aila. Ua like loa no ka lawelawe ana o keia hana me ka eli ana i ka wai aniani o kakou  nei. He nani maoli  no keia mea a ua hoomanao ae la au i keia olelo maemae loa, “Pomaikai ka poe i haahaa ka naau, no ka mea, no lakou ke aupuni o ka lani,” a i kuu keena pono ana iho i keia makia paa o ka hoopono, u aulu ae keia, “Pomaikai ka Hawaii i ike i keia nani, no ka mea, nona ka hoomaauao loa me ke dala nui.”

He miliona dala a oi ka waiwaiio o na mea a pau i hoike ia maloko o keia hale.

 

HOIKEIKE O NA MEA I PAI IA.

He hale keia i like loa kona nui me ka hale maluna ae, a kukulu i a ma ka aoao hikina o ka Hale Hoi keiki o na Hui Ai. Maloko o keia hale i hoikeia ai na me a pau i paiia me na mekini o kela a me keia ano. Mai na kii o na pepa hoolaha o na kini mea ai, a i na hoolaha nunui e kapiliia nei ma na alanui. Pela no hoi me na bila dala o kela a me keia ano, a ma na kii no hoi e pai i a nei e na poe pai kii. Maanei pu no hoi e hoikeike ia ai na ano buke a pau i pai ia, a pela me na ano pepa like ole mai ka liilii a ka nunui a ka launa ole mai ka lahi lahi a ka manoanoa.

            I anei no hoi au i ike ai i  ka hoi ke a Koresh, kekahi o na porofesa naauao loa o Europa ma ka ike ake akamai (philosophy) a me ke kilo hoku (astronomy). Ke olelo nei keia loea a naauao no  hoi, o ka poepoe o ka honua, aole he poepoe i like me na mea i ao ia kakou, a e ao ia nei no hoi ma na kula o na aina malamalama a pau, aka, he poe poe keia i like me ka hono a na ipu keia honua o loko. A nolaila, o ka la, ka mahina a me na kino e ae a pau e hoopiha ana i ka lawe, aia wale no lakou a pau maloko o keia honua keh@@ kaa ai. No k ala no hoi, ke ao nei keia porofesa aole ona kaa, aka, o kakou ke kaa like nei me na mea e ae a pau. Pohihihi no  kekanaka naauao ke ike i na hoakaka ana a keia loea. Ua heluhelu no au i na buke a keia haole, a ae ike no i kahi i huhewa loa ai o kona ike. Me he ia, ua eena ia no paha keia haole, e like me ka porofesa i hana ai i opa makani iluna o kona waapa. I ka wa pohu up ka makani, a oiai, ka pee e poho ana i ka makani he ole ka holo aku imua. A pela no me ka porofessa eepa i no ke ai i ka huki i  kona kamaa e like me ke komo ana iho i ke kamaa buti, i mea e hiki ai ke ee aku ma kekahi aoao o ka pa.

He mau mea waiwai nui no nae na mea a pau i hoikeia i kupono loa no ka poe pa’i buke a hoolaha palapala no hoi.

KA HEIAU A NO MEA KANI.

Malia paha a hoomaopopo koke mai ana ka makamaka heluhelu i keia hale, mamuli o na ouli ano nui o ka makahiki i hala iho nei i hoea mai maluna iho o ka lahui o Amerika Huipula nei ma o Wm. McKinley la, ka Peresidena i aloha nui ia.

He hale keia i kukulu ia me ka nani loa, a he huina walu kona kulana, a e ku ana hoi ia ma ka aoao hikina o ka hale i hoakaka ia mamua koke iho nei.

Maloko o keia hale i malama ia ai na anaina hoolaulea a na kiaaina o kela a me keia mokuaina o Merika Huipuia, a malaila no hoi e malama pu ia ai, na @hamele a na puali puhi ohe kaulana o kela a me keia wahi.

Sonsa, Innes Phinney Brook’s, Mexican (Mekiko), Cubs, a nui wale aku . maloko nei i kukulu ia ai kekahi okana nui a launa ole, a he uwila ka mea  nana e pauna. Ke kani nui keia okana ua hiki ke lohe ia i kahi mamao loa hapalua mile.

Aia hiki aku ma kahi o ka ma kou mau hana alaila au hoike aku i kekahi mua mea i pili ia’u iho a me kekahi mau hoa, ma kekahi hana pili i ka hanohano o ka aina nei, a me kekahi mau mea e ae.

 

HALE O NA MEA KAHIKO

 

Ua like no ka nui o keia hale, me ka heiau o na mea kani, a ua kukulu i ahoi ma ka aoao hikina o ka honua paikau, i kapa ia ka “Plaza.” Maloko o keia wahi i hoike ia ai @a mea kahiko o kela a me keia wahi, mai Alaska a hiki i Patagonia.

O keia kekahi hoikeike ohohia nui loa loa e na kanaka naauao loa o na wahi a pau, mamuli o kahi mau mea  hoonaauao i loaa ole ma kahi okoa aku, a maanei wale no e loaa ai i ke akamai me ka hoonui lilo ole.

Ua like no ke ano i ka hoonohonoho ana o na mea hooikeike o na mea kahiko e ike ia nei ma “Bishop Museum.”

Aia ma keia wahi au ike ai i kekahi kino ilikini no Bolivia mai, kekahi o na Repubalika o Amerika Hema. He kino wahine, i aneane 600 makahiki o ka make ana. Ua maloo keia kino. O ka mea kupalanaha, oia no ka paa o ka lauoha, me ka iwi, me ka uhipaa no o ka ili maoli i maloo. E pili ana no ka aahu i ano e popopo iho a helelei. Ua loaa keia kino maloko o kekahi ana i kekahi poe huli mea kahiko. Aole no he mau hoailaua palapala e hoike ana i na makahiki o keia mea, aka, mamuli o ka aahu me na hiohioua e ae i loaa ua hoomaopopo ia na makahiki o keia mea.

Maloko no hoi o keia wahi au i ike ai i na kii a ka hunona a Mrs. Haalelea (Hubert V@ss) i pena ai, Kela mau kii pena ai o , Ekekal, Solomon Hairam a me ke Kahiki e Mauiloa me na i’a. nui ka mahalo o na poe makaikai i kela mau kii, no ka hiehie no o ke kulana o na opio. No kahi elekule, ua nui ka makemake ia e ike maoli i na ano i’a o kakou nei. Aole no he mau mea ano nui e ae maloko o keia wahi. E hoomanawanui iho e na makamaka heluhelu a puka hou aku ma keia pule aku.

-

PAINA LA HANAU MA PUUNUI,

-

Mohala Hou he Opuu Pua Iloko Oia Kihapai.

-

Ua haawi ae o Mr. a me Mrs. San Johnson o Puunui, he paina hoomanao la hanau ma ke awakea Sabati nei no ka piha ana o ka makahiki o kaulana kamalei, Hariaka Kawelowahine Johnson, malaila i akoakoa ai ka ohana, na makamaka a me na hoaloha lehulehu e hoonuu i na ono like ole i hoomakaukau ia, a aohe mea a ka puu moni ai e wai ai, ua ai a lawa, ua i@@ a kena i ka lokomaikai o na mea nana ke kainaiki, ua kalokalo pu i ake oia o ka mea nona ka la iloko o ka hauoli me ke  noi ana ae i na lani e hookau ia mai na hoopomaikai launa ona a hiki i kona kanaka ma kua ana.

Me keia la hanau hookahi no mahope iho o ka wa e hauoli ana ka lehulehu no ka piha makahiki ana o ke kamaiki mua, a i ka wa i pau ai na mea a pau i ka hoi a hookuu  na hauoli oia la, a he mau hora helu mahope mai oiaira, aia hoi, ua mohala hou ae la he pua hoonani  hou iloko o ko Mr. a me Mrs. Sam Johnson ma kihapaio, he keikikane. He maikai ke ola o ka makuahine a me ka malihini hou. O keia Ianuari 1903 ae e hiki ma ana, oia ana paha auanei kekahi o na makahiki ano nui iloko o ko ka ohana Johnson ola ana, ka hoomanao ia ana he elua mea nona ka la i ka wa hookahi. E pena omaomao ia ana hoi Puunui ke hiki mai ia la nui,

-

He elua mau mokukaua Beritania a me na moku Amerika e huli ala i ka mokukaua nalowale Condor

-

-

HALE HENA

Pahu Kupapau Hou

-

Aia ma ka “Hale Elks” e ku nei ma ke kihi o alanui Beri nia me Mila

 

He mau waiwai maikai loa. He maikai ka lawelawe ana, he emi ke kumukuai. E kina mai e na Hawaii e ike no oukou iho

 

J. H. TOWNSEND

                        Luna Nui.

Telepono @@@ @@@                                 @@@