Ke Aloha Aina, Volume VIII, Number 5, 1 February 1902 — Page 6

Page PDF (794.62 KB)

This text was transcribed by:  Shawna Alapa'i
This work is dedicated to:  George Aloha Alapa'i

KE ALOHA AINA

POANO, FEBERUARI 1, 1902

 

MA KE KAUOHA

 

NA RULA NO NA

Kaa Lawe Ohua me na

Uku Hoolimalima

 

            Malalo o ka mana i haawila ia’u a malalo hoi o na hoakaka ana a ka Pauku 794, o ka Mokuna 55, o na Kanawai Karaima o 1897, owau, Jas. H. Boyd, Lina Nui o na Hana Aupuni o ke Teritori o Hawaii, ke hana a ke hoike akea ae nie i keia mau Rula ame na Hooponopono ana malalo iho e hoomaopopoia e ka poe no lakou na Kaa i Laikiniia no ka lawe ana i na Ohua ma na Kaa ano Kaa Lawe Ohua e ae, maloko o ka Apana o Honolulu.

1.       1.   O na kaa apau i lanakila, e laa ke kaalio holo lealea kaa kikane, a kaa lawe ukana e ae, e hanaia me na helu, a e kaula keia helu ma kahi kaawale o ke kaalio holo lealea a me ke kaa kikane a kaa lawe ukana.

2.       2.   O na kaalio holo lealea apau i laikiniia, e holo ana i ka po, e kaula me na ipukukui elua, a e ike pono ia na helu ma ke aniani o na ipukukui me na huahelu i pena eleele ia, aole e emi iho ka nui malalo o 1-1/2 iniha ke kiekie.

3.       3.   E hoolohe na hookele o keia mau kaalio i laikiniia a na kauoha a na Makai.

4.       4.   Ma an wahi e ku ai na kaa apau i hookaawlleia no na kaa i laikniia, e hoohuliia ke poo o na lio elike me ke alanui a e pili kokoke ana i ke alanui aoao.

5.       5.   Aole e aeia kekahi lio i hookomoia iloko o kekahi kaa i laikiniia e ku eale ma kekahi wahi i aeia no na kaa e ku ai, koe wale no ina ua hoopaaia ua lio la me ke kaula i ka hao hoopaa Kaumaha.

6.       6.   Aole e aeia na kaa i laikiniia e haalele wale ia ma na alanui i ka po.

NA WAHI I HOOKAAWALEIA NO NA KAA I LAIKINIIA E KU AI.

 

            Helu 1. Ma ka aoao makai o ke alanui Beretania, ma ka hikina hoi o ke alanui Munakea.

            Helu 2. Ma ka aoao maki o ke alanui Beretania, mai ke kihi komohana mai o ke alanui Nuuanu.

            Helu 3. Ma ka aoao makai o ke alanui Beretania, ma ka hikina o ke alanui Nuuanu.

            Helu 4. Ma ka aoao makai o ke alanui Kukui, ma ka hikina o ke alanui Nuuanu.

            Helu 5. Ma ka aoao hikina o ke alanui Ema, mauka o ke alanui Beritania.

            Helu 6. Ma ka aoao makai o ke alanui Moi ma ke kihi hikina o ke ala nui Maunakea.

            Helu 7. Ma ka aoao makai o ke alanui Moi, ma ke kihi hikina o ke alanui Moi, ma ka aoao hikina mai ka halekuai mai o E.O. Hall & Son.

            Helu 8. Ma ka aoao makai o ke alanui Moi, ma ke kihi hikina o ke alanui Rikeke.

            Helu 9. Ma ka aoao makai o ke alanu Moi, ma ke Komohana o ke alanui Liliha.

            Helu 10. Ma ka aoao makai o ke alanui, Moi ma ke aoao komohana o ke alanui mai Puowaina aku,

            Helu 11. Ma ka aoao mauka o ke alanui Kalepa, ma ke kihi hiki o ke alanui Papu.

            Helu 12. Ma ka aoao mauka o ke alanui Halekauwa, mai ke kihi hikina o ke alanui Papu.

            Helu 13. Ma ka aoao mauka o ke alanui Alani, mauka o ka uapo Oceanika ame ka hale waiho ukana.

            Helu 14. Ma ka aoao makai o ke alanui moi, mai ka palena mahope o ka hale ma ke kih o   alanui Nuuanu, a hele aku i ke alanui Maunakea.

            Helu 15. Ma ka aoao Waikiki o alanui Kamika, mauka o alanui Moi.

            Helu 16. Ma ka aoao hikina o ke alanui Betala, mauka o ke alanui Moi.

            Helu 17. Ma ka aoa makai o ke alanu Hotele, mawaea o na alanui Konia amd Maunakea.

            Helu 18. Ma ka aoao ma Ewa o ke

            Helu 19. Ma ka aoao Waikiki o ke alanui Maunakea, mawaena o na alanui toele ane Moi.

            Helu 20. Ma ka aoa hikina o ke alanui Kekaulike, mauka o ke alanui Moi.

            Helu 21. Ma ka aoao mauka o ke alanui Halekauwila, mawaena o na alanui Alakea me      Likeke..

            Helu 22. Ma ka aoao komohana o alanui likeke, mawaena o na alanui Halekauila me          Likeke.

            Helu 23. Ma ka aoao makai o alanui Beretania, mai ke khi o alanui Moi me Beretania, ma ka aoao ma Kamakela.

            8. Aole e aela e ku na kaa i oi aku ka heluna mamua o umi, ma kekahi wahi i hookaawaleta i ka monowa hookahi, Koe kahi hoolulukaa.

            9. O na kaa i laikiniia e ku ana mamua iho o ke alo o ka Hale Mele Hou (Hawaiian Opera House), e ku lalani lakou ma ka aoao mauka o alanui Moi.

            10. O na kaa i laikiniia e ku ana ma Ainahou e kokoke ana i ka uapo o na Mokuahi lawe leta o Kalepono ma ka aoao mauka o ke alanui a i ke kihi o alanui Kilauea, a mauka o ka aoao hikina o alanui Kilauea.

            11. O na kaa i laikiniia ma ka Hale Aupuni, e komo mai ma ka aoao hikina o ke ala e komo ai, a e ku ma ka aoa mawaho o ke ala, e kali no ka uku.

            12. O na kaa i laikiniia e kakali ana ma kahi Hookio kaa-ahi o ke Alahao o Oahu ma Honolulu nei, aia no ia ma ka aoa ma Ewa o kahi palahalaha mauu ma ka aoao ma ka hema, mai ke alanui Moi aku a hiki ma ka aoao makai a hoea i ke kihi o ka Hale Hookio, pela no hoi ma ka aoao makai o kahi palahalaha mauu mawaeha, e huli ana i Ewa, a pela no hoi ma ka akau komohana akau o kahi palahalaha mauu mai ke alanui Moi aku, e huli ana i kai.

 

NA UKU O KA HOLOHOLO ANA.

 

            13. No ka hono ana mai a me ka holo ana aku paha a i kekahi wahi o alanui Beretania, a me ke awakumoku, a mawaena o alanui Maunakea a me alanui Pouwaina, no hookahi a elua ohua, 25 keneta.

            No kela a me keia ohua hou iho, 10 keneta.

            14. No ka holo ana mai me ke holo ana aku i kekahi wahi mawaena o alanui Bates ma alanui Nuuanu, a holo polole ma ke alanui Kuakini, mai ke alanui Puowaina a alanui Liliha, a ma ka aoao hema o ke awakumoku, a ma ka hikina ma ke alanui Kuakini, a holo ma ke alanui Puowaina, a hiki i ke alanui o Luso me alanui Kinau; a mai alanui o Luso me alanui Kinau; a mai alanui Kinau aku a alanui Vitoria; a mai alanui Vitoria aku a hiki i ke awakumoku, i oi ole aku mamua o ka mile hookahi, mai kahi i hoomaka ai, no kela me keia ohua, 25 keneta.

            15. No ka holo ana aku a me ka holo ana mai, mai kekahi wahi mai kahi noho o Mr. Wm. Mutch, ma Kalihi, a mai ke alanui mai o Kalihi a hiki i ke alanui moi, a holo ma ke alanui o Kalihi e moe ala maluna o ka aina o Mokauea a hiki i ke kai.  Mauka, a i ole o ka aoao akau paha ia ma ka laina pololei mi kahi noho mai o Mr. Wm. Mutch ma ke alanui o Kalihi a hiki i ke kihi o na alanui Liliha me alanui Wyllie, a mai ke alanui Wyllie a hiki i ke alanui Nuuanu; a ma ka laina pololei a hiki i ke kahawai o Nuuanu, a holo pololei ma a kahawai a hiki i ka uapo o ke alanui hao o ke kaa uwila o Pacific Heights; a ma ia ala pololei a hiki i ka halepule o Pauoa; alaila, holo ma ka aoao hema a hiki ma ke ainui maluna o Puowaina, a malaila aku a a hiki i ke alanui Alapai a huli ma ke alanui Prospect. a mai laila aku a hiki i alanui Magazine, a iho ma ke alanui Magazine e hiki i alanui Thurston; a mai ke alanui Wilder aku a hiki i ke alanui Punahou; a holo pololei na ke alanui Punahou ma ke ala pololei a hiki i ke kai, ke oi ole aku mamua o elua mile mai kahi i hoomaka aku ai, no ka ohua hookahi, he 50 keneta.

            16. No ka holo ana aku a me ka holo ana mai no kekahi wahi mawaena o ke alanui Punahou a na ka halepule o Kamoiliili a hiki i ka iwapo o Waikiki ma ka aoao hikina, a me ke aoao mauka, e holo ana ma ke alanui Waila a hui me alanui Metcalf, ma ke ala pololei a hiki i ka halepule o Kamoiliili.  Ma ka aoao hema a hiki i na mana alanui o Kamehameha ma alanui Moi; a holo mauka o ke alanui nuuanu a hiki i kahi o ka Hawaiian Clay  Company, a moe aku ia ma ke alanui Waila, me ke komo pu ana mai o na kalana aina o Puunini, he hookahi eala mo ka ohua hookahi.

Ma kahi i hoakaka ole ia, no ka holo ana aku a me ka hoi ana mai maloko o ke anapuni o hookai mile, 25keneta.

            17. O na keiki ekolu makahiki a malalo iho aole o lakou auhau. maluna ae o ekolu makahiki a malalo iho o ka umi, o ka hapalua o ka auhau o na kanaka makua ko lakou uku.

            18. No kela ame keia kaa e hele ana i ka hoolewa he $3.00.

            19. Ke kaheaia ma ke telepona, e hoomaka ka hookauwaia ma ka manawa e loaa ai oke kauoha.  O na hoo kauwa ana mamuli o ka heaia ma ek telepona he hiki no ke kaki aku i ka hapalua o ka uku mau no ka hele ana i kekahi wahi mawaho aku o ka palena o ka uku  o 50 keneta, mawaho ae o ka uku maa mau, no na hana e hania aku ana.

            20. Aole e auhauia kekahi ohua no na ukana paa lima.

            21. No na ikana e ae, mawaho o na ukana lima, pahu lole a pahu ukana, 25 keneta.

            22. O kela me keia hookele kaa laikiniia e hoolawa iaia iho ne one pihi dala a medala keokeo paha, me ka hoike maopopo ia o kona helu maluna iho, e like me ke pihi hoikeike e waiho nei ma ka Halewai; a e kau ia keia pihi ma ka aoao mamua o ka papale o keia me keia kalaiwa i wahi e ike maopopoia ai. (I mea e like ai e loaa no keia mau pihi ma ka Halewai no ke kumu lilo.)

            23. O na kalaiwa kaa atamobile i laikiniia e hoolawa iaia iho me ke pihi eala kau papake, a e kauia kona helu me ka maopopo loa maluna iho olila, e like me ke pihi hoikeike e waiho nei ma ka Halewai, a e kaula keia pihi ma ka aoao mamua o ka papale o kela me kela kalaiwa i wahi e ike maopopoia ai, (Imea e like ai, e loaa no keia mau poho ma ka Halewai no ke kumu lilo)

            24. NO KE KAUOHA MAOLI IA E HOLO I KAPIOLANI PAKA. 

            No hookahi a elua ohua no ka holo ana aku   $1.50

            No ekolu ohua no ka holo ana aku                   2.00

            KE KAUOHA MAOLI IA E PII I KA PALI O NUUANU

            No hookahi ohua no ka pii ana                      $3.00

            No elua ohua no ka pii ana                               4.00

            No ekolu ohua no ka pii ana                              5.00

KE KAUOHA MAOLI IA E PII I KA Puu o Puowaina

            No hookahi ohua no ka pii ana                          $1.00

            No elua ohua no ka pii ana                                  1.50

            No ekolu ohua no ka pii ana                                2.00

 

NO KA HELE KUAI A KIPA HALE ANA, KE PIHA KA HAPALUA KA MANAWA MA KE KALI ANA.

            No hookahi ohua no ka pii ana                      $1.00

            No elua ohua no ka pii ana                               1.50

            No ekolu ohua no ka pii ana                             2.00

 

NO KA HELE KUAI A KIPA HALE ANA, KE PIHA KA HAPALUA KA MANAWA MA KE KALI ANA

            Hookahi ohua no ka hora                    $1.00

            Elua ohua no ka hora                            1.50

            Ekolu ohua no ka hora                          2.00

            No kela me keia hora oi aku, he 50 keneta no ka ohua hookahi, ke oi aku mamua o hookahi.

 

NO KA HOLO MAU ANA MA KA HORA

            No hookahi ohua, no ka hor                $1.50

            No elua ohua, no ka hora                    2.00

             No ekolu ohua, no ka hora                2.50

            No eha ohua no ka hora                      3.00

            O na hookele kaa i laikiniia, ke kauohaia e hoi hou aku no na ohua i lele aku ma kekahi wahi i hoakakaia mawaho aku o na palena o ke 50 keneta, he hiki no ke auhau i hapalua o ka uku mau no ka hoi hou ana aku, mawaho ae o na uku mau nno na hoohana mahope mai.

            25. Mawaena o ka hora 11 o ka po a me ka hora 5 o ke kakahiaka, he hiki no ke paluaia ka uku o na ohua mai keia mau uku i kauia maluna ae.

            26. O kela me keia kalaiwa kaa i lakiniia, he mea pono iaia ke hoike mai i kona makuakau ma ka Olelo Enelani no ka lawelawe ana i kana hana a he kamaaina hoi oia ma na wahi a pau a me alanui a pau o ke kulanakauhale nei o Honolulu.

            27. O ka hookele kaa e hookele ana i kekahi kaa lealea kaa kikane, a kaa e ae paha i lakiniia, ina ua one a ke hoopuka paha i kekahi olelo ino a hoohilahila a ke koi i ka uku a oi aku i ka mea i aela, ke hoole e hoike mai i ka papa hoike o na uku ke koila aku, ke hoole paha i ka uku oiai oia aole i hoopaaia a ke kue paha i kekahi o na rula i hoikeia maluna ae, alaola, ke hoikeia aku ia imua o kekahi makai, a hopuia no, a ku i ka hewa, alaila, e kau ka hoopai i hoakakaia ma ka Pauku 795 o ka Mokuna 55 o na Kanawai Karaima o 1897.

            28. O kela ame keia kaa i laikiniia kaa kikane a kaa e ae, e malama lakou i ka “Rula o ke Alanui” ma ke hele ana ma ka aku o waena o kahi i heleia o kekahi uapo, alanui a alahele e ae, a o ka hookele oia kaa lealea, kaa kikane a kaa e ae e kue ana i ka rula, e hopula no e kekahi makai, a ke hoahewaia ma ka Pauku 795 o ka mokuna 55 o na Kanawai Karaima o 1897,

            29. I kela ame kaia manawa e waihoia kekahi Palapala hoakaka uku iloko o kekahi eke ili, i hoopaaia, a paa mawaena konu o kahi hilinai kua o ka noho mua o kela ame keia kaa i laikiniia me na huaolelo “Palapala hoakaka uku” i kuniia ma ke alo o ua eke ili nei me na huaolelo aole e emiiho malao o hapalua iniha ka nui.

            30. Aole loa e aela kekahi hookele kaa e haalele i kona kaa ma kekahi wahi ahaina a hoolaulea paha, a ma kekahi wahi paha i hoakoakoaia ai na kanaka, a i ole ma kekahi halekuai waiona paha.

            31. Aole loa e aela kekahi kaa i laikiniia e ku ma na uwapo mokuahi i na wa holo a me na wa kumai o na mokuahi.

            32. O na kaa apau i laikiniia, a me na lio a me ne ilihukikaa, ke loaa aku ua kupono ‘ole no ka hana i maa mau i ka poe lawe ohua a ukana, alaila, ua ku i ka pono e hopuia a hoopilia ka mea nona ia kaa, a i ole, o ka hookele keeph=ahu, a i ole o laua no a i elua.

            E mana piha keia mau Rula mai ka la 1 o Feb., 1902, a o na rula a me na kuhikuhi no ka hoomalu ana i na kaa i laikiniia mamu o keia ke hoopau loa ia ner.

JAS. H. BOYD

Luna Nui o na Hana Aupuni

Keena o ka Luna Nui o na Hana Aupuni, Jan. 23, 1902

 

HE KAA HOLO 400 MILE I KA HORA

 

            Norfold, Ian, 12.  Ua waiho aku la o Edward A Kelley o Norfold nei he noi i ke aupuni e ae ia mai kana kaa i hoolale ai e hoohaniaa ana e ka mana o ka uwela e hoopaa ia ma ke Keena Aupuni o Amerika Huipuia.  O ka holo o keia kaa ua manaola e hiki aku ana no ia i ka 400 mile i ka hora.  O kona nanaina he like me ke kino o ka moku ka mio, a o kona mau huila ua like no me ke kaa ke kiekie,  Aia malu na o keia kaa kekahi makeneki ikaika loa a mawaena o ke alanao ua hoomoeina kekahi mau pouaku hao kila ame makeneki ma kekahi mau wahi kike ols.  Alaila e alualu ana keia kaa i piha me ka makeneki i keia mau hao kila i waiho kakaawale ia, a i ka wa e loaa aku ai kekai o lakou e hoopaaia ana ka ume ana o ka makeneki a hiki i kona hala ana ae mahope a ia wa e hookuu hou ia aku ai oia e alualu i ka hao kila mamua o kona alahele.  A ma keia ano ae la he manaoio ko Kelley e loaa no keia holo i hoikeia ae la maluna.

 

Ma na lono a ka mokuahi Ge@lio i lawe mai nei ma ke Poalua nei aia ke pii mau ae la ke kulana oluolu o ka Elele Wilikoki.

 

Hopuia he Alakai Wahine Pilipine

 

            Manila, Ian. 19.  He hoike ke i loaa mai la ianei e hai mai ana he waa me 11 kanaka o ka puali o ka regimana Elua kai nalowale a ua koho wale ia na make a i ole na hopupio ia lakou e na Pilipine.

            O kekahi o na pio kaulana i hopu ia ma Lugana, L@zon, o ewalu kanaka o ka regimana Ewalu, he alakai wahine Pilipine nona ka inoa Aqueda Kahabagen.  E noho hoomalu ana oia maluna o kekahi puali niu o 800 Pilipine, a maloko oia heluna he 500 e lawe ana i na pu rrifela, a he 300 me na pahi.  No eono makahiki kona alakai kue ana aku i na Pilipine me na Sepania a me na Amerika i keia wa.

            O Kenerala Bell me 2000 koa aia lakou ke ulupa la i na Pilipine malalo o Kenerala Mulvar.  Ua hoike ia mai o na poino o na Pilipine no keia pule he 100 i make, 30 i hoeha ia, a me 70 pu raifela i lawe pio ia me 20 tona lako ai.  O ke Amerika poino ua hoeha ia o Lutanela Ely@a me eha koa, a me elua i make.

 

            Piha opala ke Kuokoa Home Rula i puka mai ai o ka Poaono nei.  L na manao a me na hoolaha no o kahi aoao oia no kai hoopiha la ae ma kahi aiai.