Ke Aloha Aina, Volume VIII, Number 6, 8 February 1902 — Page 8

Page PDF (681.43 KB)

This text was transcribed by:  Lovey Slater
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

 

KE ALOHA AINA

 

8                      KE ALOHA AINA, POAONO, FEBERUARI 8, 1902

 

MOOLELO HOONI PUUWAI

:NO KE:

KAKELA LANAFODA

:KA:

Ipuka o ke Kuewa

me ka Aea.

:KA:

Pua Lilia Ahiu o

Sanadela.

 

MOKUNA XIII.

Ka Hakua Aoo o Lanafoda    Ka Halealii Weseminisea Abbey        

   Na Olelo Mahi Maluna o na Kuli   Ka Lima Akau o ka Huikala.

 

            A no ke aloha hoi o kona makuahine oia wale no ke kiai maluhia ma kona alahele o ka aea a me ke kuewa, a aole loa hoi oia e hoopoina i ua aloha ala o kona makuahine a hiki i ka hopena o keia ola honua ana.

            Alaila, na keia pane ma ka aoao o ka Haku Opio i hoike maopopo aku i kona makuahine, aole loa na olelo paakiki a kane keiki he mea hiki wale ke hamabaga ke ole laua na makua e lawe mai i ke kahua e hookuikahi hou ia ai lakou a pau iloko o ke kuikahi o ke aloha mawaena o ka makua me ke keiki.

            O na olelo pane panai a ka Haku Opio o Lanafoda no ka leta a kona makuahine, oia ka ua lede ala i holo aku al imua o kana kane me ka leo auwe a hoike i na olelo a ua keiki aia, alaila, me na maka ioena o ua Haku aoo ala e nana mai ana maloko mai o kona mau lihilihi ool pane mai la ia me ke ano hooinaina.

            Aole ka oe i hai aku nei i kuu keiki ua makemake au e hoi mai oia?  Haalele mai ia’u e noho mehameha.

            Ua huli hou ae o Lede Lanafoda no ka haalele iho i kana kane e noho hookahi a amua aku o ke kai ana aku o kona kapuai, ua hoopuka mai la ia i na olelo o ke kulana lede oiaio,

            Haku Lanafoda; o kau mau olelo i hoopuka mai nei, ua hoehaeha mai ia’u me ka welenia.  Aole loa au he makuahine hoowahawaha i ka’u keiki.  O kuu puuwai aole loa ia i nele me ke aloha nona.  Ua hai aku au iaia me na manao nui o ka @ini e huli hoi mai oia, aka, nawai i kau pale aku iaia mai ka ae ana mai i ka’u mau leo noi o ka uwalo?

            Aole anei nau ponoi no e kuu kane me kau mau huaolelo paakiki o ke kipaku ame ka lokoino?  Alaila e like me kau mau olelo lokoino i haawi ai, pela no oia i haawi mai nei i kana olelo paakiki loa o ka lokoino e kauoha mai ana ia oe e mihi iho oe maluna o kou mau kuli e pono ai.  Ano, eia mai ka leta a e heluhehu nou iho, a no’u nei la eia ke hooko nei i kau kauoha hope.

Aha i He leta e? wahi a ua Haku okalakala nei me ka lalau ana mai, a iaia i loio ae ai a heluhelu iho a no na minute pokole wale no ua oleha ino ae la kona mau maka me ka nui ana ae o kona leo i ke kahea i ka Lede Lanafoda, alaila, kamailio ae la ia i na olelo kuaki o ka huhu.

            E mihi au maluna o ko’u mau kuli e!  Hum!  Oia anei ka kela keiki hupo i manao ai?  Wele wela e hiki aku ana au i Ladana a lohe me ko’u mau pepeiao ponoi ina e hiki ana i ua keiki ala ke kauoha mai ia’u pela.  Ah!  He’ll be bad you my son.

            Ua kahea hou ae ia i kana wahine no elua a ekolu manawa, alaila, hookani iho la ia i ka hel, a emoole aia ke kauwa e ku ana imua o kona alo a haawi i na hoolohe ana no na olelo a ua Haku okalakala nei i kamailio mai ai.

            Sevena, hele aku e hai i ka Haku wahine o Lanafoda ua makemake au kana kane e ike iaia, a e hai pu ia aku ka lohe i ke kahu Iio no ka nana koke ia mai o ke kaa me ka awiwi.  O keia kauoha ua hooko ia aku ia e ke kauwa me ka hikiwawe e loaa ana i kona eleu ke hana, a o kana hoike mahope iho o ka hooko ia ana o ke kauoha, ua makaukau ke kaa, a o  ka Haku wahine o Lanafoda, aole oia i makemake e hooko mai i ke kauoha a ka Haku kane.

            Ma o na kaula la, heaha keia mau hana a ka Haku wahine o Landfoda?  Aole ao e hiki ke kali hou iho nona aka, e hai aku iaia e Sevena ua hala au no Ladana a huli hoi pu mai me ko oukou Haku Opio ka Ela Wele moneka Lanafoda.  E hoolohe oukou i kana mau kauoha a pau a huli hoi mai au me ka maluhia.

            A pau keia mau olelo a ua Haku aoo aia o Lanafoda, ua oili aku la oia iwaho a kau ma ke kaa, alaila, heawi ka olelo no ka holo pololei i Ladan.  Ua bang poha ae la ka uwepa a ke kalaiwa no elua manawa a ia wa no na paa lio i holo aku ai me ka ikaika e moliolio pono ai na ili huki a me na laina kaohi.

            O ka leo poha hoopuiwa o ka uwepa a ke kalaiwa, oia wale no ka mahu hoohana i ka ikaika huki o no lio e hoouna ala ia lakou no ke kulanakauhale kaulana o Ladana me ka awiwi nui o ka puahi, a iloko o na la hele elua aia o Ladana mamao i ka uluwehiwehi.

            Ua haulani ia aku la e ka Haku aoo o0 Lanafoda, a oiai, ma ka rula o na moi o Pelekane, aole loa e ae ia kekahi alii malalo iho o ka moi e komo wale aku iloko o kona kapu alii me ka hoike mua ole ia aku ma o kekahi elele ala.  Nolaila, mamuli o ka mana o keia rula, ua hiki ole loa iho la i ua Haku aoo la ke komo aku iloko o ka pa alii ma ke ano kue a uhaki wale i na rula e kipoka ia ai oia, no ia mea ua kipa ae ia no ka hotele o na Naita Hui a mai ua hotele la i hoouna aku ai oia i kana elele a kali no ka pono e loaa mai ana.

            Aole i loihi a mamao loa aku na minute, aia ka elele a ua Haku Lanafoda nei ua huli hoi mai la a waiho i kana hoike o kela @ ona hooko kauoha me keia mau olelo:  Ua loaa i ua Haku aoo la ka hano hano o ka ike pili aupuni ia ana mai e ke alakai o na koa aupuni ma ka hora 12 apopo.

            Alaila, a hoea mai i ua manawa ala, aia ua Haku aoo nei o Lanafoda e holo ana me kona kaa no ka hale alii Weseminiseta Abbey a ku ana ma ke alo o ka puka pa hikina o ka hale alii, ka puka hoi i ae ia no na poe e hele aku ana ma ke ano ike aupuni.  Mawaho iho o ua puka la e holoholo ana ke koa kiai me kana pu e hilala ana i hope kona elau, a i ka Haku Lanafoda i lele iho ai mai kona kaa iho a pii aku no ka puka, na ku aoao ae ke koa a haawi i ke aloha limalima saluta i ka lae a i ua Haku ala i kapoo aku ai no loko, ua hookipa loa ia aku la oia e ka elele aloalii, a no na minute pokole aia oia e ku ana he alo a he alo me kana keiki ka mea i kapa a i oleloia ke Kuewa a me ka Aea mai na ipuka mai o Lanafoda.

            Kuu keiki! kuu keiki a’u i hana hewa loa aku ai, eia au kou makua kane e noi aku ana no kau mau kala ana mai.  Ano e haawi mai i kou lima akau o ke aloha a e hoopoina hoi i na mea i hala, wahi a ua Haku aoo ala me ka haawiana mai i kona lima, akea, aole nae ka Haku Opio i hohola aku i kona.  O ka ua keiki ala i panai aku ai imua o kona makuakane Haku.  E ke kipi kumakaia aole loa oe i kupono e kapaia he makuakane no’u, mai kahea mai i’ua he keiki wau nau.  O ka hewa au i hana mai ai ia’u ua oi aku ai mamua o ka mea hiki ia’u ke kala aku.  Iloko o kou mau la e nenehiwa ia ana e ke aloha, ua kapa aku au ia oe he makuakane oe no’u a pela hoi oe i kapa mai ai ia’u he keiki nau.  Aka, iloko nae o kou la o ka ulu puni huhu, aole iho la kela inoa he keiki @au nau.  O kau i kahea ae ai, Disgrace! Disinhert! Disown! a hoolei mai la oe ia’u iwaho o keia ao akea, he akole, he aea, a he kuewa i nele ma na mea a pau, a o ka inoa hoohilahila loa au i kahea mai oia no kou kapa okoa ana mai ia’u i kau keiki he koko kona o ka poe hanai holoholna.  Aole no’u nei ko’u e kue loa nei ia oe, aka, no kuu koko, kuu io, a me kuu iwi au i hoino ai.

            Nolaila, ma o na la ke koi mai la kela mau huaolelo lokoino, hoowahawaha, kumakaia o ka hoino e mihi iho oe maluna o kou kuli, a i ole pela, alaila, ma ka puka a ma ke alanui au i hele mai nei malaila no oe e hoi hou aku ai me ka nele.

            Alaila, e kauoha hookikina mai ana oe ia’u e mihi iho maluna o ko’u mau kuli.  Aole pela e kuu keiki.  O ka hewa @ i hana hewa aku ai ia oe oia ka’u e mihi iho ai a oia @ hoi kau e kala mai ai.

            Aole loa no hoi pela e ka Haku Lnafoda.  Ke haule ole oe ma@ na o kou mau kuli, alaila, aole loa a@ e haawi aku i na kala ana nou, a e hoomanao iho e like me ka nele ana o kau huakai i hele mai nei pela no ka nele o kau huakai e hoi aku ai, a aole loa hoi he hamare nana @ wawahi i kona paakiki a hiki i ka hopena o ko kakou mau la o ke ola ana.

            Alaila, no keaha la ke kumu nui nui au i paakiki loa ai ia’u e haule iho au maluna o ko’u mau kuli a noi aku i na kala ana a kela Lede opio.  Aole anei oe i ike e Welemonoka kuu keiki o oe no ko’u hooilina ma ko Pelekane nei kanawai, a aole loa hoi o kela lede.

            Alaila, e hoomanao iho oe e Haku Lanafoda, o ua lede la o ka’u wahine mare no ia ka lede opio hoi i pi@ aloha me a’u iloko o na la a pau @ ko’u kuewa ana ma, kela la poina ole o ke pakalaki a me ka maka@a a o ka hele ana mai Lanafoda mai.  Ua aloha au iaia me kuu puuwai a pau e like no hoi me ko’u aloha ana ia olua, a o ia aloha o’u i haawi a i hoolaa aku ai maluna ona, ua lawa mai la au i ka oiwi o ua alo he @ a’u i hoolaa ai alana aku la imua o kou alo ma kela kakahiaka nui o ka po a maua i mare ai, aka, o o@ nae e ke kanaka kumakaia huho, ua kiola iho la oe iaia mai ke kiekie mai o kuu puu @ai a ilalo lilo haahaa o ka honua.

            Noi aku au ia oe ma ke ano keiki i ka makua e aoo aku oe iaia i kaikamahine nau iloko o ke aloha ame ka noho ana kuikahi like, oia nae oia leo noi a’u he mau huaolelo awahua kau i haawi mai ai me ka lokoino nui.  Uwalo aku la au m@ na leo i piha i ke aloha a me ka makee ana no ka’u lede opio makua ole, aia hoi o ka manaolana ana @ hoolono ia mai ana ia e @ou puuwai haakei, aia ka he mau olelo kakana ahiu a piha okalakala no hoi ka mea a ko’u makuakane aloha ole ia haawi mai ai.

                                                                                                            Aole i pau.

 

            Ua lilo i ke kai he hookahi luina o ka moku ea Malolo nona ka inoa o David ma ka po Poalua nei, mawaho aku o ka Lae o Kaena, oiai, na ale o ka moana e uhi ana maluna o ka moku.

            I mai hoi ka Elele ma kana leta i hoopuka ia ae maoko o ka nupepa Kuokoa Home Rula, aole he Hawaii e hookohu ia mai ana e ka Peresidena ma ke kulana Kiaaina no Hawaii nei, ina he manao ko ka Peresidena i kanaka Hawaii o ua Elele Wilikoki aia, ka mea e haawi mua ia mai ana ia kulan, pehea la hoi keia mau lono e lohe ia mai nei e loaa mai ana ia kulana ia S@ Paka.