Ke Aloha Aina, Volume VIII, Number 9, 1 March 1902 — Page 5

Page PDF (788.92 KB)

This text was transcribed by:  L. A. Marchildon
This work is dedicated to:  Any Canadians calling Hawaii home...I'm so envious !!

KE ALOHA AINA

 

KE ALOHA AINA, POAONO, MARAKI 1, 1902.            5

 

NA KANAKA DEMOKALAKA O AMERIKA I HANA I NA HANA ALOHA NO HAWAII.

 

            O Kaliw@lana ka Perisedena o Amerika Huipuia he Demokalaka, nana i hoouna mai i Komisina Blount i Hawaii nei e huli a e noii i na mea pili i ko kakou hookahuli ia ana.  A nana no i hoouna mai ia Kuhina Amerika A. S. Willis me ke h@ha, e hoihoi hou i ke Aupuni Moi o Hawaii nei a me ka Moiwa hine Liliuokalani.

            O J. H. Blount he Demokalaka ke komisina mana piha hoi i Hawaii nei, nana i huki iho ilalo i ka hae Amerika i kau hewa la e na poe hookahuli aupuni, a huki hou ae la i ka hae aloha o Hawaii iluna, a keia lahui e poina ole nei ia hana aloha a ia kanaka, ka la hoi i hookahe ia ai na waimaka aloha o kekahi poe me ka ilihia.

            O Nulana he Demokalaka, nana keia "olelo hooholo hoohuiaina hoomeamea," ina aole ia aole no e pau ana ka mana o ke aupuni Repubalika Hawaii na lakou i hoopiliaiku ka noho ana o keia lahui ia mau la.

            O Mogana he Demokalaka; e ole ia loaa ana ka pono koho ia na Hawaii, oia kekahi o na komisina ianei nana i hooikaika loa e haawi ia i keia lahui ka "pono koho balota" keakea ole ia me kekahi ana waiwai ole, aka, ma ke "ana hoonaauao" wale no.

            O Robinson he Demokalaka, o ka loio ia nana i ku pale mai la i na hihia like ole a pau o ka Elele Wilikoki i hoopii ia aku nei e na Repubalika oanei i ka Ahaolelo o Amerika.

            O na hoalauna pilikia kokoke loa o ka Elele e noho mai la i Wakine kona o na poe Demokalaka no, no ko lakou hapa uuku iloko o ka Hale Ahaolelo, nolaila, holo ka Elele me na Repubalika e hoopilipili ai ma ka aoao hapanui, no ka manao i wahi e ko ai na b@la a pau ana.  "Ke hoole nei no Ke Aloha Aina aohe e ko kana mau lia ana oia ano" a e hoi wale mai ana i lune ae nei.  Ina o kela nui Repubalika o ka Ahaolelo a he nui Demokalaka, olelo aku makou e ko ana kona mau makemake a pau.  Nolaila, e ka lahui, koho a pau i Demokalaka i keia kau ae i ola kakou.  Na ka mai kai o na hana a keia mau Demokalaka i kaualako aku i ka manao ohohia o Ke Aloha Aina no ke Demokalaka.  A o ka mea nui no nae maluna ae o na mea a pau, oia no ka aoao kalaiaina o ka lahui e pono ai, oiai e noho ana malalo o keia hoohui.

 

AHAHUI EKALESIA O KA MOKUPUNI O KAUAI.

 

            E noho ana ka halawai o ka Ahahui i oleloia ma ka luajuini o Lihue i ka Poakolu elua o Aperila 9, 1902 e like me ka olelo hooholo a Judge H. K. Kahele, i aponoia; nolaila, ke kono ia aku nei na lala a pau loa o ka Aha i oleloia, e hiki mua ae i ke kahua o ka hana me ka ulolohi ole.

G. L. KOPA.

Kakauolelo.

Waimea, Feb 22, 1902.

 

HEAHA KAU HANA E KA PAPA Ola?

 

Pololi na Ma'i Lepera o Molokai i ka Poi Ole.

 

"He Mau Manao Walohia Ku i ke Aloha."

 

            Mai ka la 10 mai o Feberuari a hiki i keia la, ua like ia me elua pule o ke komo wahi miki poi ole ana iloko o ka waha o na ma'i le pera.  I aho@a i ka palaoa a me ka laiki hoonakui kulu opu, hala keia mau la maka poniuniu ai ole.  Ua kau na maka i kahi mokukuna lawe paiai a ka Papa Ola, he ole ke konini mai o ke kia hope i ka lae o Kahio.

            O ka lilo ana o ke koho paiai i ka Mea Hanohano o Wailuku, J. W. Kalua, he mea hoohauoli ia i ka naau, a oia ka makou i puana ae ai, "akahi a ola neia kini."  Aka, o ka hemahema a me ka pilikia nui, oia ka imi ole o ka Papa Ola e loaa i moku@ni @ mea nana e lawe mai i ke p@ Kahului mai a me Hala@, Wailau, a me Pelekunu ma Molokai.  Ua oi aku ka pono ke hooliio ia na dala o ka lehulehu na ka mokuahi e lawe mai ke paiai, i loaa ia makou ke paiai i ka wa kupono, aole e inoino; mamua o ka mokukuna, elua pule a oi alaila ku mai i Kalaupapa nei.

            I ka loaa ana mai o ke paiai, na inoino aole e hiki ke ai, oiai, e eueu ana no na kanaka liilii o Maui (ilo) a o ka haalele no ia o na ma'i i ka ai, a he poho nui ia ma ka aoao o ka Papa Ola, penei:  He 600 a oi paiai i ka pule hookahi, no ke 75 keneta o ke paiai hookahi, a ina e inoino ke paiai, ua like me $450.00 a oi ke poho ma ka aoao o ka Papa Ola, a ina e hui ia me ka uku moku ua piha $500.00 a oi ke poho ia ka pule hookahi.

            Eia no ka Luna Nui (Lalana) ke luakaha nei ma ke kahua ma'i lepera i keia mau pule elua, me kona hope Keoni Waiamau.  Eia ka mea kupanaha ia laua nei, aole o laua nei noonoo ae o ko makou pilikia i ka pololi, a haawi aku la hoi i ke kanoha i ka luna mahiai kalo ma Waikolu, e uhuki ia kekahi mau loi kalo, i mea e hoopau ia ae ai la hoi keia pololi nui, oiai, ua oo ka ai i kupono i ka uhuki ia, a ua paa no hoi ka mahu hoomoa ai, aka, auhea noi he noonoo ia mai o keia pilikia.  E waiho ana paha kela poe loi kalo na ka lepo e ai mai, a e ku keia mahu hoomoa ai a helelei mai na papaa hao.  Ua oi aku e lilo keia mahu ai ia Kopena a me Kahale@kona i loaa ko laua mahu auau laau kepani.  He kanaka naauao ko makou hope luna nui, he poipoi maikai, a he nui maikai ke poo, aka, eia ka pilikia a makou e ike nei he uuku loa kahi noonoo.

            O ka makou e ike nei ia laua nei, oia ke kalelemuku iluna o na noho hooluliluli o ke keena oihana, o na wawae iluna o ke pakaukau, a o ka hohono @ kik@ ka makou e honi ku i ke kololio mai ma ka puka aulani.  He o'e ka oi mai.  Pehea mai oukou la e na ma'i?  @ololi piha ea?  Noho no laua nei me ka uahoa.  Ua ola no laua noi i ka @ala kahiki a me ka palaoa.  Pela wale iho la no makou e lualele ia nei e laua nei.  Ua ai i ka palaoa a kunewanewa, a i ka laiki hoi a nanahu mai la ka opu.  Nolaila, he @ a he ninau keia.  E aha ia ana oe e ka Papa Oia o ke Teritori o Hawaii?  E waiho wale ana anei oukou @a makou mawaho o na ipuka hale o ke aloha ole, a e opili i ke anu maaele a ka pololi?  Ina pela ka puana a ka moe.  "Aloha wale na hale o makou i makamaka ole."  E aho makou e make i ka ma'i lepera aole hoi i ka make a ka pololi.

            E nana mai oukou e ka lahui Hawaii me na maka oluolu, a e hoike aku ma ke akea i na mea aloha a makou, oia ka ohana, "eia makou la i ka lae o ka la."  Ke hoopilipu ia nei i ka pa@a e ka Papa Ola a me kona mau luna ma ke kahua ma'i lepera.  "Hana io ka haole la"  E na keonimana o ka poai Home Rula o ke Kau Ahaolelo pina ole o 1901, eia na hiohiona a me na helehelena moakaka o na lala o ka Papa Ola a me ka lakou mau hana, a oukou i wae ai.  "Papapau makou la he aa ko ka hale."  "Pupuhi kai o Ukoa la he ino."  Aloha !  Aloha ino!!  Aloha wale!!!

            E na moho o ka aoao Demokarata E ala!  E eu!! a e kakua i ko oukou mau puhaka me na kihei lopi kalika kaakolu o ke aloha i ko oukou lahui oiwi ponoi, a e paio i ka paio maikai o ke aloha i ko oukou mau hoalauna e like me ko oukou aloha ia oukou iho.  Eia ke kau koho balota o Novemaba ke kokoke mai nei, a oiai hoi, owau pu me oukou i ke kau koho balota i hala (ke kau i hookahua muaia ai ia aoao kalaiaina maluna o Hawaii aloha), a me oukou no wau i keia kau a mau aku, aohe makani waihanau nana e olepo ae i keia kino, o makou pu aku ana a pau ilaila.  Ua ai kena i na hana a ka Home Rula.

            Me na keiki oniu hua pa'i palapala ko'u anoai pau ole.

S. P. MAHULILI.

Kalawao, Molokai, Feb. 24, 1902.

 

HOOLAA HALAU NO KE AKUA.

 

            O kei @ La Pule ae, Meraki 9, oia ka eha o na la kapu a hoomalalo iloko o keia kau Hookeai iloko o ka Ekalis@ Anag@ cana Enelani, a pela pu no hoi iloko o ka Ekalesia Roma, a ua ikeia hoi lakou ma ke ano o ka La Pule Waena o ke Kau Hookeai.  A ua hauoli hoi makou e hoike aku ua hooholo ka Haku Bihopa o Honolulu ma ia la e hoolaa ia ai ka Luakini o S@na Anaru, a u@ noiia mai makou e pahola aku i kekahi kona ak@a i ka lahui Hawaii ma ka nana ole i ka hooma no, @ hele nui @ ilaila ma ia la, hora 10:30 a. m., me ka hoopiha @ no hoi i ka luakini.

            E hoomanao ia e waiho ana ka Bihopa o Honolulu i kona poho kahu ana no keia kihapai o kona Ekalesia, a i Aperila ae nei e mana ai ia waiho ana ona.  A e hoomanao ia no hoi aole kona Ekalesia i hiki mai i o kakou nei no kona makemake a manao maoli iho no, aka, ua konoia e kakou, ma o na Haku Alii la a kakou i pau nui aku i ka nalo, a ma ona hoi ia hoomana i hiki mai ai a ua kumu a mole i o kakou nei.  A e hoomanao hou ia no hoi e like me ka hoohui ana o ka aina nei, pela no me ka ekalesia, a ano hoi, ua kaa aku ia malalo o ka malu o ka lala Amerika o ka Ekalesia Makua o Enelani.

            Aole paha hoi e hiki koke ia kakou ke hoopoina i ka Haku Bihopa o Honolulu, no ka mea, mamuli hoi o kona makee i ka pono o na kanaka Hawaii iloko o ka Ekalesia a me ka malama laahia ia hoi o ka aina a na Hak Lani a kakou i haawi ai i kahua no keia Luakini e hoolaaia aku ana, ua lilo oia i mea hoino nui ia.  Aole no oia wale, aka, e hoomanao kakou i kona kulana a i ko na paio ana no ka pono o ka lahui a me ka aina nei mahope mai o ke kahulihia ana o ke Aupuni Kumu a kakou oiwi i aloha nui ai a e poi na ole nei no hoi, oia hoino okoa ia ana aku no ia ona e kona poe o ka ili hookahi.  Ke mau nei no ia hoino ia ona iloko o kona Ekalesia ponoi maanei, o ke kumu nui, no kona maliu ole aku ia lakou, aka, kupaa no mamuli o ka poi o ana i ike ai, me ke kau kehakeha mau i ka pono o nahoahanau oiwi maoli i lei alii hiwahiwa nona e haaheo mau ai.  Nolaila hoi, heaha hoi ka kakou wahi makana a mohai iaia?  He hookahi no ana mea nui o ka aloha, a e hoike hoi kakaou i ka lau oliva o ke aloha a me ka makee iaia ma ka hele kino ana ma ia la laahia kamahao ma o kakou nei, he la me na hana kakaikahi o ka ikeia, a e hoopiha aku ia halau o ke Akua laa.  E alu kakou i hookahi umau na a i hookahi ka pule a uwelo like ana no ko ke Akua nani @a ia la.

 

KAPU KA HALE PAIKAU.

 

            Ua hookapu loa ia ka halepaikau e ku nei ma Haimoeipo, aole loa e malama hou ia na hana lealea maloko o laila e like me na ahaaina, na hulahula, @ea a me na halawai makaainana, aka, e hoolilo wale ia ana no kona manawa no ka oihana koa Hawaii.  Ua ike ia ma ka hookuu akea la ana o na ipuka o ka hale paikau no na hana i hoike ia ae la maluna ua hoopilikia aku la i ka oihana koa, a na haule hoi kekahi mau manawa paikau o na koa.  A ma o keia mau kumu ae la i kapu ai ka halepaikau mai na hana lealea a pau e lawelawe ia ana maloko o laila.