Ke Aloha Aina, Volume VIII, Number 12, 22 March 1902 — Page 7

Page PDF (751.24 KB)

This text was transcribed by:  Lynn Nakagawa
This work is dedicated to:  For my friend, Carol Holverson.

KE ALOHA AINA

KE ALOHA AINA POAONO, MARAKI 22, 1902.

 

MOOLELO HOONI PUUWAI

NO KE

KAKELA LANAFODA

KA

Ipuka o ke Kuewa

me ka Aea.

KA

Pua Lilia Ahiu o

Sanadela.

 

MAKUNA XV.

 

Ka Leo Poha Kukala Kua -- Na Hale Ahaolelo elua Iloko o ka Haunaele -- Olino ke Ahi Wiwo    Ole o na Koa Aupuni.

 

         He ane ane e hookahi pule i hoohaia ia e na Haku Opio Kuewa o Lanafoda me ko laua mau makua, aia hoi, ua loaa mai la i ka Haku Opio Welemoneka a Kuewa hoi o Lanafoea he kauoha awiwi mai ke aloalii mai ma o ka elele alii ala i hoouna ia mai e ka Moi Kale o na Pelekane no ka huli hoi koke ana aku o ua Kuewa nei me ka awiwi, oiai, he manawa wale no a poha ae ka leo kukala kaua a ka aoao kipi.

         O keia kauoha pupuahulu i loaa mai la i ua Haku Opio nei o Lanafoda, oia kana i hoouna aku ai i ke kahu lio no ka hana koke ana i kona lio hulupala me ka awiwe loa a lawe koke mai ma ke alo o ke kakela, alaila, huli ae la ia maluna o ka elele a pane i keia mau olelo: Sir Rulefa, iloko o na minute pokole a e makaukau no au e hooko i ke kauoha a kuu moi, nolaila, e Sir Elele, e ukali aku maope o Sir Sinia ka Haku Kuene o Lanafoda nei a nana e hoolawa mai ia oe no kou houpo aneane.

         Me keia mau olelo ae la a ua Haku Opio nei waiho aku la oia i ka elele alii malalo o ka Sinia mau malama ana, oiai ua Haku Opio ala ua huli ae maluna o kona mau kapuai no ka rumi hookipa no ka hoike ana aku imua o kona ohana me ka huaolelo e kipoka ia ai ko lakou mau lemu iloko o ka puiwa nui.

         Wahi a ua Haku Opio nei: Ma o na lani ala, aia he mau minute pokole wale no i koe a poha ae ka leo o ka kukala kaua, a oiai au he kenela ahe alakai no ua koa aupuni nolaila, ua loaa mai nei ia’u he kauoha awiwi moi ka moi mai no ko’u huli hoi koke aku me ka hoohakalia ole. olaila, iloko o na minute uuku i koe aia k@ manawa o ko lakou halawai aloha ana ua aila ia iloko o ke kaawale, a na ka lokomaikai o na iani e hoohui a hoohalawai hou ia kokou. E kuu Pua Lilia Ahiu aloha, wahi a ua Haku Opio ala i huli ae ai maluna o kana wahine, malalo o na kiai a me na pulama ana a ko kaua mau makua aloha ke waho aku nei au no ko lakou mau puuwai o ka makee e malama ia oe iloko o ka maluhia, a e haule iho hoi maluna o kou mau koli mai kou mau hora o ka noho mehameha ana a noi aku me na leo pule imua o na lani no ka palekana o kau kane nei.

         Ae, e kuu aloha ke haalele nei au ia oe a hele aku malalo o ka leo kahea a ko kaua moi aloha no ka hakoko ana no ko kaua aina a me oe pu e ka’u aloha, a ke haule make au maluna o kela kahua kaua alaila, e hoomanao iho o ka’u leo pule hope na ke Akua e hoopakele mai ia oe e kuu aloha. Aka, i loaa hoi ia’u ka palekana iloko o ka lanakila nui o kau mau pule e kuu aloha, alaila, i ou la no wau e huli hou hou mai ai, a na ke Akua o na kaua e ae mai e hooko ia ka’u mau upa ana.

         E like me kela mau olelo a ke Kuewa o Lanafoda maluna o kana wahia @, pela no hoi oia i hoo manao p@ aku ai maluna o kona luaui makuahine, a o kana mau huaolelo hope i hoomanao ae ai a kaawale na mea aloha. E kuu mama aloha, mamua paha o ka hoea ana mai o ka lono ehaeha a kaumaha no kau keiki nei mai luna mai o ke kahua kaua, aia hoi, ua hala e iho la au no kela ao pau ole, ua make hoi i ka make ana o ke kanaka koa oiaio e mohai a e alana ana i kona ola imua o na poka pukuniahi no ka hanohano a me ke kuokoa mau loa o kona aina hanau aloha, a na enemi a me na kipi pakaha, a na enemi a me na kipi pakaha e hoao mai la e hehi iho ilalo me ko lakou mau kapuai hookano. Aka, e hoomanao ia nae e kou mama aloha, ke poha wawalo mai ka leo o ka o-le maloko o na ululaau ma keia mua iho alaila o ka hoike ia e kalahea ana ua auhee na enemi a ua loaa hoi ka lanakila ma ka aoao o ka noho alii, aka, i ikaika ka leo no o na pukuniahi a halulu ka honua alaila ua hahana ke kaua me ka weliweli, a e paio ana makou no ke ola a me ka make.

         I kela mau minute a ke Kuewa o Lanafoda e hoomanao ala i kela mau olelo hoehaeha naau imua o kona ohana aia ka leo uwe palauma o ka haku wahine ke lu ala i kona mau ehaeha a pau me na leo noi e kaua ana i kana keiki e noho, aka, ua hiki ole loa iho la ia ke hookoia, a oia hiki ole ana i na waimaka paa ole o ka Pua Lilia Ahiu ke kaohi mai i kana kane opio mai ka hele ana aku no ka hooko ana i kela leo kauoha alii. O ke kulana i a la a i hoopaa ia maluna o ka Haku Opio o Lanafoda, he kulana ia e hiki ole ke uhaki ia ke ole ua kanaka ala e loaa a halawai pu me na haawina a pau o na diabolo me na manao hehena a pupule o ke kauoha e hoolilo ia ai kona kino i mau pukapuka na na poka huaale kepau e akoakoa ai i ka wa hookahi.

         Nolaila, i ke aekona hope loa aia ka makua me ke keiki ke hoolilo ala i na minute o ka hauoli i mau hora no ke kaumaha a me ka ehaeha a o ka pili hemo ole hoi o ke aloha mawaena o ke kane ame ka wahine, ua lilo ae la la 1 minute weliweli loa no ka ehaeha a me ka luuluu. E puili aku ana ke kane i ka wahine a o ka wahine hoi i ke kane, no ka mea, ua hiki mai ka hora e hoonani ia ai na mea a pau. He muki honi ana o ke kuwili, he lulu lima ana o ka puili alaila, me ka aloha saluta o ka wehe papale aia ka Haku Opio o Lanafoda ua kau ae la maluna o kona lio mahope iho o kona haawi ana i na muki honi hope loa maluna io kana Pua Lilia Ahiu, alaila, hoohuli ae la i kona lio no ka puka pa e hamama mai ana a hooholo aku la imua me ka ikaika me ka ukali kokoke ia aku i ka elele.

         O ke ani peahi lima, oia ke aloha hope a ua kuewa nei o Lanafoda i haawi mai ai no na mea aloha o kauhale a halo aku la laua iloko o o ka puahiohio holo a ko laua mau lio, e motio ana ko laua alahele no ka halealii Weseminiseta Abe ka pahu hopu.

         E wawalo paapaaina ana ka o-le, e kawewe kapalili ana ka leo o ka pahu i ka minute a ke Kuewa o Lanafoda a me ka elele i hiku aku ai, a na ka leo haawi kauoha aloha umauma o ke kapena koa o ka puali e ku kiai ana i ka hale alii ia wa i hoike aku i na alii e ae o ka puali kaua eia ko lakou kenele a alakai oio ua huli hoi mai no ke alakai ana aku ia lakou imua o ke kahua anaena o ka uwahi pauda, oiai, ka leo poha o ke kukala kaua a ka aoao o ka enemi ua kukala ia ae he mau wahi pokole wale no i hala ae.

         Mamua o ko ua alakai opio ala hoike ana aku iaia iho imua o kona mau puali a me kona mau alii malalo iho, ua hoike mua aku oia iaia iho imua o ka moi a me kona hoa o ka oihana kaua (Duke o Ioka) ko Pelekane alihikaua hui. O na puili hauoli ana o ke aloha lulu lima oia ka Moi Kale i lalau mai ai i na lima o ke kanaka opio ana i hilinai ai me ka paulele nui, me ka panai ana mai me na hauolelo hoomaikai o ka mahalo.

         Wahi a ua Moi Kale nei, he mau hora pokole wale no i hala ae nei i loaa mai ai ia’u ke kukala kaua mai na alakai mai o na Hale Ahaolelo elua e kukala ana ua makaukau lakou e halawai pu me a’u ma ka waha o na pukuniahi maluna o ke kahua kuea o na Hale Ahaolelo a elua, a o ka mana hookele, kaua a lawelawe hana ana i na kanawai maloko o ko laua mau paia, ua lawe maoli ae lakou ma ka poho o ko lakou lima me ka nana ole mai ia’u ma ke ano owau ko lakou moi. Ua hoole loa mai lakou me ka hoohiki paaaole loa au o ko lakou poo kalaunu, a i makemake au e ike i ka oiaio o ka lakou mau olelo, alaila, e maki aku au me ko’u mau koa a halawai he alo a he alo ma kela kahua kuea a’u i hoike mua aku nei. O ke mana oho alii a ma noho moi, me hooponopono ana i na hana ahaolelo a me na pomaikai holomua o ka aina, e lilo no ia i nanau aupuni na ka waha o na pukuniahi e haawi ai i ka olelo hooholo me ka ikaika o ko lakou mau poka hao wela.

        

HOOLAHA HOOKO MORAKI

 

HOOLAHA KUAI A ME HOOPAA A KA MEA MORAKI.

        

         Ke hoolaha ia aku nei ma keia no ka hooko ana aku i ka mana o ka hoolilo ana i kekahi moraki i hana ia e Jane Clark o Honolulu, Mokupuni o Oahu, Teritori o Hawaii, i ka Pioneer Building and Loan Association of Hawaii, ma ka ia 29 o Sepatemaba, 1900, a i hoopaa ia ma ke Keena Kope Aupuni, Oahu, buke 215, aoao 485 a me 487, ke hoolaha ia aku nei ma keia na manao ka mea paa moraki e paa i ua moraki ala i olelo ia no ke hahaki ana ia o ka aelike, oia ka uku ole ia o ke kumupaa, ukupanee, auhau a me ka puka i ko lakou wa uku, a o na moraki ala i oleloia, e hoolilo ia aku ana ma ke kuai kudala ia ana ma ke keena kudala o James F. Morgan, ma alanui Moiwahine, Honolulu, ma ka Poakahi, Aperila 7, 1902, ma ka hora 12 awakea. O na waiwai i hoakaka ia maloko o ua moraki la, oia keia:

         O kela mau apana aina ekolu i ikeia Apana 11, 12 a me 13 o ka pa hale e noho ia ana e William Buckle i make, e waiho nei ma Kamakeia, ma Honolulu i olelo ia, i hoopuni a i hoakaka ia penei:

         Ekahi -- Apana 11: E hoomaka ana ma ke kihi Hikina ma ka aoao makai o ke alanui a e holo ana:

Akau 36°10’ Komohana 94 kapuai ma ke alanui 25 kapuai laula

Hema 22° 15’ Komohana 38 3 kapuai ma ke Kuleana Helu 724 no Keliiokaloa

Hema 34° 30’ Komohana 103.8 kapouai ma ia wahi hookahi

Hema 6° 15’ Komohana 12.5 kapuai ma ia wahi hookahi

Hema 60° 40’ Hikina 6. kapuai ma ke poo o ke alanui ololi

Hema 6° 15’ Komohana 21. kapuai ma ke alanui ololi 5 kapuai laula

Akau 53° 50’ Hikina 168. kapuai ma ka Apana 12 no kahi i hoomaka ai

a nona ka ili aina 20 100 eka.

         Elua -- Apana 12: E hoomaka ana ma ke kihi Akau o keia apana ma ka aoao makai o ke alanui 25 kapuai laula a e holo ana:

Hema 36° 10’ Hikina 75, kapouai ma ke alanui

Hema 53° 50’ Komohana 235. kapuai ma ka Apana 13

Akau 13° 45’ Komohana 4 5 kapuai ma ka alanui ololi 5 kapuai laula

Akau 6° 15’ Hikina 96, kapuai ma ke alanui ololi alaila

Akau 53° 50’ Hikina 168 kapuai ma ka Apana 11 no kahi i hoomaka ai.

a nona ka ili aina o 347-1000 eka.

         Ekolu -- Apana 13: E hoomaka ana ma ke kihi Akau o keia apana ma ka aoao makai o ke alanui 2 kaupuai laula a e nolo ana:

Hema 36° 10’ Hikina 75 kapuai ma ke alanui

Hema 53° 50’ Komohana 228, kapuai ma ka Apana 14

Akau 899 5’ Kumohana 36 5 kapu ai ma ke alanui ololi 5 kapuai laula

Akau 13° 45’ Komohana 55.5 kapuai ma ke alanui olohalaila

Akau 53° 50’ Hikina 235, kapuai ma ka Apana 12 no kahi i hoomaka ai

a nona ka ili aina 413-1000 eka

         O keia wahi a pau he mau mahele no ka aina i hookaka ia ma ka Palapala Sila Nui 1985 i hookahuala ma ka palapala Hookuleana 6245 ia Kalaeokekoi no Kalakini.

THE PIONEER BUILDING AND LOAN ASSOCIATION OF HAWAII.

         Ma o kona Loia ala

         A. G. M. ROBERTSON,

         Hanaia Honolulu, M r 6, 1902.

         Mar. 15, 22, 29, Apr. 5