Ke Aloha Aina, Volume VIII, Number 13, 29 March 1902 — Page 4

KE ALOHA AINA, POAONO, MARAKI 29, 1902.

 

Ke Aloha aina

Hookumuia no ka

Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii.

 

EDWARD L. LIKE.

Lunahooponopono

JOSEPH K. LIKE.

Luna Hoopuka

ALEX NAWAHI

Luna Hoohana.

EMMA A. NAWAHI

Puuku o KE ALOHA AINA.

 

PUKA PULE.

E hoopuka ia ana ma na kakahiaka Poaono a pau.

 

No ka Makahiki       $2.00

No ka Eono Mahina   1.00

No ke Kope Hookahi    .50

 

KEENA HANA.

Ma alanui Moi, Leleo, Helu 370, Kokoke ma ka Hale Hoolulu Kaaahi.  Pahu Leta 513.

 

HONOLULU  MAR. 29, 1902

 

HEAHA KO HAWAII KULEANA

 

I ko Amerika a me Enelani mau Kuee.

 

Nana Iho no i ko Hawaii i ka Mea i ke lilo.

 

        Ke i mai nei o Kalaua ma ke Kuokoa o Maraki 21, penei:  Ua kipehi ia ae la ka ka Peresidena Rusawela e kekahi Demokalaka me kona manao inaina e ahewa ana i na hana hoohiwahiwa a Amerika Huipuia e panai aku ai ia Enelani ma ke ano hoaloha ma ka La Poni Moi o ka mea kiekie ka Moi Edewada o Enelani e hiki mai ana, o ke kumu: "He kukuli ana aku ia o na kuli o Amerika Huipuia a honi aku i na lima o kekahi Moi o Enelani kona enemi kahiko loa."

        E Kalana! ke mahalo nei makou i na olelo kuoo i puka ae mai ka waha o kela kanaka Demokalaka manao kuokoa.  Eia ka ninau ia oe:  Heaha ko kakou kuleana i ko Amerika noho kue ana me Enelani, oiai, o laua ka i ike i ko laua kumu i noho enemi ai, aole ia he mea hou ano mai la, he mea ka-hi-ko kahiko loa ia mai kinohi mai o ko laua noho aupuni ana, aole na kela Demokalaka mai la i kanu a hooulu ia mea he noho enemi ana mawaena ola mau mana nui o ke ao nei; ua like pu no ia me ko ka lahui Hawaii noho enemi ana me ka poe nana lakou i hana ino "oia ko poe Repubalika" e pai@uu mai nei, aole anei pela?

        Nolaila, ua like loa ka manao o na poe aloha aina oiaio a pau me ko kela Demokalaka e hoike ae la i kona ahewa i ka Peresidena o Amerika ma ia mea, pela no makou e ahewa nei ia oe e Kalana.  O ka ae ana aku o ka poe aloha aina i kau e hoohulihuli nei e huli ka lahui ma ka aoao Repubalika, "he kukuli ana aku ia o na poe aloha aina (hewa ole) a honi i na lima kakauha o ka poe na lakou i hana i na hana ino kumakaia i ka aina, a hoomainoino i ka Moiwahine a me ka lahui, ko lakou poe enemi kahiko ia mai ka M. H. 1893 mai."  O ka Balana mau mea a pau i hana ai oia ka makou i ike he mau hana maikai a ku i ke aloha.

        O ke Kuhina Wilisi mea i hana apuka maoli ai oia ka makou e olelo aku he iho, aohe oia i hooko i kona kauoha i hoouna ia mai ai; na haawi ia mai iaia ka mana piha o ka hoohana ana i ka oihana kaua moana e ku makaukau ana ma ke awa o Honolulu nei, i hakalia wale no i kona leo kauoha a haawi aku "ina no ka huki hou i ka hae Amerika" iluna o ka pahuhae o Aliiolani Hale a me ka ole iaia ia wahi, a pehea oia i lawe ole ae ai i kona mana a hoohana e like me ka Balana i hana ai?  Iaia ka mana e kauoha aku i ke Aupuni Kuikawa e hoihoi mai i na lako kaua a pau iloko o kona lima me na hale aupuni, a e hoihoiia ka Moiwahine; a pehea oia i lawe ole ae ai i kona mana a hooko i kona kauoha i hoouna ia mai ai e Kalivalana e hana oia i kana hana a hololea, nana i hoonuinui i keia poe e pau ana na puana i i ke okiia pau e lakou nei i ka hehena a nee aku la ka hoonuinui ia Kalivilana, ina kakou e hoihoi ana i ka Moiwahine o Hawaii nei, e ili ana iluna o kakou na maewaewa a ko ke ao e ahewa mai ai.

        Aia ke ano o na hana epa a ka Repubalika -- la a ua puni maoli no o Amerika i keia mau epa wahahee a lilo ka Moiwahine i mea wahawaha ia e kekahi poe olaila, me ka hoopukaia o na olelo hoino no ka Moiwahine aloha o kakou e olelo ia ana, he Moiwahine pegana, he puni koko a pela wale aku.  Nolaila, heahea ko Hawaii kuleana i ko Amerika a me Enelani mau kuee, nana iho no i ko kakou i ka mea i ke alo.

 

KA EPA A HAKUWELA I AMERIKA.

 

        Ua kamailio ae la oia ma ka nupepa Hoku o Wasinetona o ka la 8 o Maraki nei e i ana: "He hilinai loa na kanaka Hawaii ia Kiaaina Dole ma kana mau hana lawelawe pili kalaiaina ana, a na ike maoli lakou oia ko lakou hoaloha oiaio."

        Ma keia e ike ai kakou i kela epa nui e hana ia mai la i Amerika; aole o na kanaka Hawaii aloha aina oiaio ka hoihoi iaia, aka, o na poe Repubalika wale no i loaa na wahi oihana mai ke aupuni mai, he heluna uuku lakou i emi iho malalo o ka hapanui o ka lahui, oia nae ka kela epa nui e palau mai la i o.

        No ka poe Hawaii ilihune o ke kulana haahaa e hiki ole ai he olelo ae he wahi pono kahi o lakou mai keia p@@ mai, a no lakou paha e kohu ai keia wahi olelo, "aohe e ike wale ia iho kii maka liilii," aia me lakou ka hapanui o na kanaka Hawaii.  Ke hooho like mai nei lakou me na leo kupinai mai o a o; he wahahee kela!

        Aole hiki ke ohiu ia kela wahi mamala laau i ku a e welewelenia nei ka eha iloko o ka puuwai oia poe no na maewaewa lokoino i hana ia.  A ua maopopo loa aia maluna o na hokua ola poe, ka ilina o ua maewaewa like ole a pau o na popilikia o ka wa e hiki mai ana.  Ua hala aku a ua nalo no ka wa mau loa, ka nohona maluhia o na poe ilihune ka hapanui o na kanaka Hawaii maoli, a he epa maopopo kela e hana ia mai la i Amerika.

 

KA REV. S. L. DESHA O HILO

 

Ma ke Kinau o ka pule i hala i hoea mai la a eia oia i anei keia mau la mahope o kona kaa ma'i ana no kekahi ma la loihi a me ia kulana ano nawaliwali no o kona ola kino i ae ae ai mai kahi moe a kau mai la i ka moku.

        E kaulua iki iho ana no kekahi mau la pokole maanei a holo loa aku no Kona no ka halawai pu ana me na kupuna o kana wahi kamalei aloha opio i hala aku mao.  Ke lana nei ko makou manao e loaa iaia ke ola kino maikai ke hoea aku oia a honi i na ea olulolu o Kona Kaiopua i ka laau.

 

LUKU NUI A KE OLAI.

Baku, Mar. 8.  O ka hoike pili aupuni i loaa mai no ke olai i hoonaueue ae ai ma Shamaka e hoike ana ia he 126 mau kauhale me 9084 hale i ike i keia olai, a he 3496 i hoohioloia a he 2943 i hoopoino lihi ia.  Mawaho o na hale noho maoli he 4163 mau hale hanai holoholona, 11 halepule, 41 luakini, a me 3 halekula i hoopoino ia.

 

E malama ia ana e ka halekuai White House he kuai hoopau nui ma keia Poano.  Nolaila, mai poina e na makamaka i ke kipa ae ma keia halekuai.

 

Eia ka halekuai o N. S. Sachs Dry Goods Co., ke hoikeike nei i na Papale Pakoa o na kaikamahine a me wahine, a e haawi wale ia ana hoi na kui papale Moi Kamehameha, Kalakaua a me Kaiulani i na lede e kuai ana i mau papale no lakou.

        O ka loaa o na aina hanai holoholona o Paka no ka makahiki i pau aku la i ka la 15 o Novemaba he $129,991, a he $128,561.39 i maheleheleia, koena ma ka waihona $1,429.62.  He huina o $53,000 ka i mahelehele ia ma o Sam Paka a me Annie T. Paka, a ia A. W. Carter he $4,118.02 uku komisina.

 

 

HAWAII MA BUFFALO

Kakauia e William J. Coelho.

(Hoomauia.)

KA POE HIHIU O AFERIKA.

        O keia hoikeike ua like no me hoikeike e ae ma ke ano nui, aka, ma ke ano o ka lahui, he oi aku keia o kekahi mea hoomaikeike nui i ka mea makaikai, mamuli o ka hoike ana mai i ke kulana maoli o ka noho ana o kela lahui aikanaka o na waoakua o Aferika.

        Ua hoomakaukauia keia wahi me na ano hale ili laau a ua kukulaia e like loa no me ke ano ma Aferika.  O ka poe lawelawe ma keia wahi he poe paele hihiu maoli no ka waoakua mai o Aferika.  He uliuli haalele ka ili, a he ku i ka hohono kohu ili kao.  O ka lauoho, he piipii oi aku mamua o ka hulu hipa; a o ka helehelena, he ku i ka weliweli ke nana aku.  I na niho no ua kau ka weli.  Ua ai wale paha i kanaka a hinu ke ike aku.

        Aohe komo o keia poe i ka lole, he ano pa-u ko lakou e like me ko kakou nei i ka wa kahiko.  O ka lakou mau hana hoolealea he hula wale no, me na pahu ili holoholona, a me na apana hao. 

        Maanei makou i ike ai i kekahi alii me 12 ana wahine.  Ua hoike mai ka haole Farani nana keia poe i lawe mai, he 50 ka nui o na wahine a keia eleele.

 

KA LUA PELE.

        O keia kekahi mahele o ka makou hoikeike. He hale nui poepoe keia i kukuluia maluna o kekahi kahua aneane 200 kapuai ka loa me 100 ka laula.  O ke ana waena o keia hale poepoe he 175 kapuai, a he 100 kapuai ke kiekie.

        Maloko o keia hale i kau ia ai kekahi kii nui i penaia maluna o ke kapolena nui, nona ka loa he 450 kapuai, a he 85 kapuai ke kiekie.  Maluna o keia kapolena i pena ia ai ke kii o ka luapele me na mauna o Hawaii, me ka aina e waiho kahela ana i ka huli o Puna me Hilo.

        Iwaenakonu o na hale nei, ua kukuluia he wahi ano lanai puni 40 kapuai ke ana waena, a he 25 kapuai ke kiekie mai ka honua ae.  Ma hai o keia lanai e moe ana a pili i ka paia o ke kapolena kii, ua hanaia he mau kii pohaku i hanai        a me ka pepa a penaia iho a kohu pahoehoe pele.  Maloko o na awaawaa o keia kahua pahoehoe, ua hanaia he mau kukui uwila like loa me ke ahi pele ke a mai.

I ka wa a ka mea makaikai e ku ai iluna o ka lanai a nana aku