Ke Aloha Aina, Volume VIII, Number 14, 5 April 1902 — Page 5

Page PDF (669.10 KB)

This text was transcribed by:  Kathryn Mahealani Wong
This work is dedicated to:  no Tūtū Sarah Halloween Horswill Kauka

KE ALOHA AINA, POAONO APERILA 5 , 1902

 

KA LEO KA LEO O IAKOBA,

AKA, O NA LIMA NA

LIMA O ESAU.

(Mai ka Lahui Hawaii moi.)

 

            O keia mau olelo kaulana kahiko, i ko makou nana aku ua pili loa i ka hana a na Home Rula o keia mau la.

            Ke nana iho oe ma ka nupepa Home Rula e kokua nui ana i na Home Rula i na wa a pau, me he mea la, e hai mai ana i ka puana a ka moe aia iloko o ua Home Rula nei na manao nui  no ka pono a me ka hanohano o na Hawaii mea ae no, "Na Hawaii no na Hawaii."

            Aka, ma ka halawai wae moho a ua poe Home Rula nei no ka wae ana i moho no ka Apana Eha ma kahi o A. F. Gillflan i make. O ka ma kou i ike ai, a ua ike pu hoi ka lehulehu, o ka lakou moto kaulana, "Na Hawaii no na Hawaii," ua kapaeia ae la i kula.

            Auhea ka hoi o W. H. Kailimai? ua kapae loa ia ae la he polopolona paha. Aloha no oe e W. H. Kailimai, ua lilo nui aku la ko aoao la i ka ilipuakea o Geremania, no ka nui paha o ke pohue.

            Kapae loa ia ae la o Joe Clark ia hoa luhi a inea o ke kau i hala; malia paha, no ka nakeke ole mai.

            Poinaia o J. K. Nakookoo, malia paha no ka nui loa o kona loaa i ke kau i hala ma ke ano Makai no ka Hale.

            Hoolei loa ia ae la o Solomona Meheula, malia no ka mahelehele like ole ae i kahi uku kakauolelo o ke kau i hala.

            Nolaila, ea, e ka lehulehu o na Hawaii. O kela leo e pai ia nei, o ka moto o na Home Rula, "Na Hawaii no na Hawaii," he lalau a he mea uhiuhi laumamane wale no, o ka io aia ma ka uwahi.

Aole e aa ana ka nupepa Home Rula apuhi e kue i ke kohoia ana o ka mea nui o ke pohue, no ka mea, aia ilaila ka anoi a ka mano a kapae ia ae la na Hawaii.

 

HE MAU OPUU I MOHALA AE A MAE KOKE IHO KA

 

            Ma ke kakahiaka Poakahi, hora 8 a. m. o ka la 24 of Maraki i kii mai ai ka anela o ka make a ako ae la ia pua hoonani o ke kihapai o ko makou makamaka ponoi Sam Johnson o Puunui, oia o Hattie Kawelowahine Johnson, i ka hookahi makahiki a me elua mahina keu. A ma ka po Poalua iho nei Aperila 1, i haule hou aku ai ka eina o na kamalei opio, oia o Lizzie Kahalekai Johnson. He hookahi wale no pule ke kowa mai ka make ana o kahi a me kahi. Aue! he haawina luuluu keia i ili aku iluna oia ohana holookoa me makou pu iloko oia kaumaha ana. Aohe i wehena aku ia ohana mai a makou aku. He ku i ka waiohia me ka mokumokuahua.

            O ka naau ke noonoo ae no keia mau opuu pua i mohala ae a mae koke aku la no. Aka, o ka inoa o ka mea nana i haawi mai a nana no i lawe aku la. Ke hoomaikai ia, oiai, o kona makemake ke hookoia aole ko ke kanaka,

            O ka mea kaumaha oi aku oia no ka ike ole ana o ka makuakane nana neia mau lei i ka hanu hope o kana wahi lei aloha Lizzie ka mea i make hope iho la, no ka mea, aia aku nei oia i Molokai.

            Ke komo pu nei KE ALOHA AINA i ke kaumaha me ka ohana i hooluuluuia, a ke kalokalo ae nei makou i na Lani, e hoomama mai i na kaumaha o ka ohana i hookaumahaia. Walohia wale!

 

O ANNIE KALAOKEOLA KAHIKU, UA HALA, UA MOE I KA HALE LEO OLE A KAUA.

 

            I kuu ALOHA AINA, aloha oe a me kou mau hookele kuli'u, e ae mai ia'u e kuu makamaka nupepa, no'u kau wahi e ke aloha ua anu wau. O Annie Kalaokeola Kahiku ua hala, au moe kaoo me ka ua kuahine i Manoa, mihi iho la i ke anu lolomauna -- e, ua aloha ia no --a. Ua hauauia o Kalaokeola Kahiku ma Waipio, Hamakua, Hawaii, ma ka la 9 o Augate, 1850, ua piha iaia he 58 makakahi a oi, a ma ka la 7 o Maraki i hookuu mai ai i keia ola ana mauka o Manoa, kahi a maua i noho a kamaaina, a he liuliu wale na la a maua i auamo like ai i ka puolo a ke aloha a hala wale aku la no keia.

            Nona iho keia mau kauna kulu waimaka e hanini nei i ka mea wela hoi o ka umauma, a me nei au e kanikau ai, a e kanikau aku ana:

O oe mai la ia e ka opua hiki ahiahi

Ka pae opua e mihi nei i Huewa -- e,

Wawaloko ua kupiuai i ke aloha,

Ua momoku i ka pili me Kanikani --

            aula,

Neea iho la e ka ua kawa ke one,

Kunewa ka mauu loha ka pua i ka

            la,

Hiolo ka waimaka ua koo ka pili,

Naha ke kanaka ka hale a ke aloha

Ka lei a maua me Hiikua i Hiialo,

Hihia loko paumaele i ka minamina

Hele hookahi oe i ke ala kipapa a

            ka waimaka,

I ke alahele a ke ku'uku'u Leiaula,

Noho aku la oe i ka hale Halauloa

            ke moeia,

Annie Kalaokeola Kahiku -- e,

Heaha ka hala o ka hale I pae# ai,

I manawaino ai ka hele ana,

Ka niau ana iho nei ia liuliu,

I ka huakai a ka ua Paliloa,

Loa ke alahele la e Kalaokeola,

Ola no wau i ko aloha o Leimalama,

E lei ae au i ko aloha a malama,

E hipuu a paa! waiho malie,

Kuu hoa aloalo ua naulu i ke kula,

Mai ka ihona la e Kulihemo,

Hemo ka pili aloha a kaua,

O kaua me na keiki i ke kula pili,

E unai a holo ai iuka i kai,

E imi ana i ka pono o ka uhane,

Kuu wahine mai Ua Nahunahuili,

Ua hanai ai a ka manu -- e,

Lamalama i ke oho o ke pili,

Haaleleio oe e ke hoa ke hele nei,

Hele kikaha ka ua o Hopukoaa Wai

            aloha,

Aloha wale ana ia oe aloko o Ka

            uahoa,

Owau ka ka ke aloha i luwaiele,

Ua kuewa i ke ala me ka waimaka,

Aohewa ua uku i ka hale hewaaue,

E luhi oe auanei i ka moe,

Lua ke aloha la he ai liliha,

Ua ike a--u.

Na'u iho no me ka 'ehaeha,

WM. HEZEKIA KAHIKUONALANI,

            Manoa, Maraki 18, 1902.

 

WAHI HANA KAUPAONA LIKE OLE IWAENA O NA HOA MA'I

 

            Ma ka la 28 o keia mahina ua hooko hapa ae la ko makou hope luna nui i na makana iwaena o na hoa ma'i, oiai, o ka hapanui o na ma'i e noho nei ma ke kahua ma'i lepesa nei he poe ilihune i komo no hoi iloko o ka pilikia a me ka nele i ka hana mai ka Papa Ola mai, ma keia la no ua akoakoa aku na poe hiki ke hele i kahi i kauohaia i keia mau makana. O kekahi poe no hoi ua hiki ole ia lakou ke hele no ka eha o na wawae a me na lima a nawaliwali no hoi o ko lakou mau ola kino, aole nae i huli ia aku a hoomanaoia aku na poe pilikia ma oli e noho ana ma ko lakou mau home.

            O kekahi poe no hoi i loaa kahi ola kino maikai hapa ua hiki aku no malaila me ka manao e loaa mai ana kahi makana; eia nae, ua hoohokaia mai lakou.

            Mamua ae o ka haawiia ana o keia mau makana ua heluhelu mai o John Unea i kekahi palapala mai ke komite mai o ke Kula Kamehameha e olelo ana no ka poe ilihune a me na poe nawaliwali. Aole i hooko ka Hope Luna Nui e like me ke kauoha o kela leta i like ai me kela poomanao maluna'e.

            Ke hooki nei au i keia mau mea me ka oiaio a pau.

            Ma ka po o ka la 30 o keia mahi na ua hopu ia iho la keia poe kanaka no ka hewa he piliwaiwai, a no lakou hoi keia mau inoa malalo iho Geo Kepoikai, Kanani Kaiaholomoku, Ahi Pake a me Punohu, a ke waiho nei ko lakou hihia a hiki mai ka Lunakanawai.

            Me ka mahalo,

            H. K. Adamu.

            Kalaupapa, Maraki 30, 1902.

 

 

MOOLELO HOONI PUUWAI

NO

Kuu Aloha i na Pua, Kuu Ipo o na Launahele!

 

Ka Makaikiu Kupaianaha

 

MOKUNA XXIII

Maluna o ka Lio Hao Ahiu -- Ka

            Wiliki me ke Paoahi Pupule--

            Ka Hoopakele i ka Minute

            Aneane i ka Hopena.

 

            Nolaila me ka piha kuaki o ka hoonaukiki nui o au mea ohi kikiki aia no na hana pale kauoha a kona wiliki, a ua mea ohi kikiki nei i hooholo paa iho ai e kipoka koke no i ai ko lakou kumu poo i ka hale hoolulu mua loa a lakou e komo aku ai oia hoi ke Dipo o Hampstead. E like me ka loaa ana iaia o na ulia makapaa i na manawa mua elua ana i haawi aku ai i kona hoailona pela no oia i keia iho la a o ke kolu hoi o kona huki ana i ke kaula me ka loaa wahi pane ole ia mai. Alaila, me kela mau helehelena haikea o ka weli makau huli mai ia oia maluna o na ohua a pane mai la i keia mau olelo me ka leo kaumaha.

            E na ohua: he mea ehaeha a kaumaha no'u ka hoike ana aku, o ka'u mau hoao ana apau e hooko ia a ke manaoio kuhihewa ole nei au aia he mau hana ohumu ino o ke kalohe i lawelawe ia maluna o keia laina kaa e hoopoino ia ai ko oukou mau ola a me ko'u pu kekahi. O ka'u mau hoailona i haawi aku nei maluna o ka'u mau wiliki, aole loa eia i hoike mai i ka pane no kona lohe a lohe ole paha i ka'u hoailona a pehea no la hoi keia wiliki lae paa e hooholo pupule nei i kona kaa, e hoolilo ia ai keia laina kaa a me kona mau mea a pau i puu ahua no ka poino nui weliweli. O keia laina kaula e moe nei, he laina ia i hoopaa ia me ko oeoeo e hiki ai ia'u ke haawi i na hoailona ma na wahi a pau a kela a me keia ulia a pilikia e ae paha e hooko ia ai ka'u mau kauoha ana.

            Aka, no ka wa mua loa il oko o iwakalua makahiki o ko'u noho aegna ohi kikiki ana no keia Hui Alahao, akahi no au a halawai me kekahi makapaa nana i hoohaahaa i ka mana o ka'u mau kauoha. E hoike aku ana au i na hana pale kauoha a keia wiliki i ko makou kumupoo a me kana hana pupule e ala mai kekahi mau koi poho, koikoi loa maluna o ko makou hui. Aka, o na lede a me na keonimana e haawi ana au i ko'u ikaika a pau i na he mea ia e make pu ai au me keia laina kaaahi. Ano ke waiho aku nei au ia'u iho iloko o ko oukou mana, a na na lani e hoopomaikai mai ia kakou a pau.

--

(E nana ma ka aoao ewalu)