Ke Aloha Aina, Volume VIII, Number 14, 5 April 1902 — Page 6

Page PDF (601.04 KB)

This text was transcribed by:  Michele Anna Jordan
This work is dedicated to:  for Wayne Kalioholani DeLaura, 1949-1970

KE ALOHA AINA

 

6          POAONO, APERILA 5, 1902

 

HAWAII

 

MA

 

                        BUFFALO

 

(Kakauia e William J Coelho.

 

(Hoomauia.)

 

KA WAILELE O NIAKALA.

 

Aole no paha e malihini ana keia inoa ae la i na makamaka heluhelu o keia mau kolamu a ka abailono i manawalea mai ai i ke kamahele o kela aina kaulana a ka hau i noho onipaa ai i ka ili o ka honua.

 

O keia no ka wailele kaulana loa i ke ao nei. Ho kaulana keia i oi ae i ko na wahi e ae a pau Aole hoi no ka palahalaha o ka aina, a i ole hoi, no ka ulumahiehie paha o ka nahele oia kula e pili kokoke ana. Aka, he kaulana keia mamuli o ka nani lua ole.

 

He wai keia i kahe mai maloko o kela muliwai kaulana loa o ia inoa hookahi no, Niakala. O keia no hoi ka muliwai e hookahe ana i ka wai o na Lokowai nunui o Mikikana, Superior, Hurona, Erie; a malalo aku o ka wai lele, holo aku a komo hou iloko o ka lokowai nui o Ontario.

 

E hoomaopopo mai ke ahonui o ka makamaka heluhelu; o keia mau lokowai nui aole like me ko kakou nei. He moana maoli uo aole e hiki ke ike aku i kahi aoao. He mau haneri mau mile ke akea, a pela no ka loa, Ua moana maoli no ma na hiohiona a pau. Ke holo maluna o na moku he mau la a he mau pule no hoi, alaila, pae ma kekahi, aoao.

 

O ka wai o keia mau loko a pau, e kahe ana lakou a haule ma ka papali o keia wailele kaulana.

 

O ke kiekie maoli no keia papali o ka wai e haule ai, he 168 kapuai. Ua mahae ka wai iwaemakonu, a kahe kekahi hapa ma ka aoao akau o kekahi wahi moku uuku i kapa Goat Island Mokupuni Kao), a o kekahi mana wai ma ka hema o keia wahi moku. Ma ka aoao akau pili pu ia me ka aina Pelekane, me Canada, a ua kapaia ia manawai ka Horseshoe Falls (ka wailele kamaa lio) mamuli o ka pio o ka papali, a pela no i pipio ai ka wai ke haule iho. O ke ana loa o keia  pio mai kekahi kapa a hiki mai i ke poo o kahi moku iwaena o ka muliwai he 3010 kapuai, o kahi moku hoi he hapaha mile ka laula ma ke kaekae pali, a o ka wailele ma ka aoao Amerika, oia ka mana wai ma ka hema, he 10 60 kapuai laula. Nolaila, ke houluuluia keia mau kapuai, aole o kaua mai ka laula o keia wailele.

 

I ka wa mehana iloko o na mahina o Mei a hiki i Sepatemaba he oi aku ka ui o keia wahi. Ulumahiehie na laau uliuli, a ke nana iho i ka wai o ke kahawai, he liplipo maoli no. I ka wae pii ae ai o ka la i ke kakahiake, e noho mau ana ke anuenue iloko o ka ehuwai.

 

Ke nana aku i keia wailele ma ka aoao Amerika e huli ana i ka aoao Pelekane aole ui loa, aka ke hele ka makaikai a ku mai ma ka aoao Pelekane, auew aohe loa e like! He nui ka nani.

 

Aohe olelo kupono i loaa i kekahi oiwi e hiki ai ke hoakaka aku ma ke kakau ana a i ole ia, ma ke kamailio ana, i ka nani maoli o keia mea a ke Akua i hana mai ma keia ili honua. Minamina na haneri dala a ka lahui ilu ai no na imu puaa me na wai hoomalule i ke kino i na la i kaahope aku. Ina oia mau dala a i holo me na 'lii i ka makaikai in a na pono loa.

 

He mau moku liilii no kekahi ma keia wahi, e holoholo ana malalo a aole nae e hookokoke loa ana i kahi o ka wai e lelel aku ai.

 

O ka hapa ma ka aoao Amerika, he wai haule ia iluna o ka pohaku, a o ka manawai hoi ma ka aoao Pelekane he haule no na poo o ka pio iluna o ka pohaku, a o waena aku he haule loa iloko o ka wai ilalo. Ma keia wahi i lele ai kekahi wahi haole iloko o ka pahu barela i hana ia a paa kupono.

 

I ko'u hoomaopopo ana ua hiki no i kekahi kanaka aholoa a ikaika no hoi i ka au ke lele ma keia wahi me ka poino ole.

 

He elima mile mai key way lee aku, he kowa haiku loa ia, i kappa "the Rapids" ka way imimiki: He 100 wale no kapuai ke aka o ka mauliwai ma key wahi, a ua hoomaopopoia, aia ma khi o ke kaukani kapuai a oi ka hohonu. Ma keia wahi na like loa ka ikaika o ka wai, me ka nalu e popoi ana i ka lae kahakai huli makani i ka wa kaikoo. Aohe kanaka ola ma keia wahi.

 

Ma kahi kokoke i keia wahi he wahi kuonoia i kapaia ka wai mimilo, maanei e miloia ai na mea a pau e komo ana meia wahi, a he pomaikai ka oili hou mai 1 waho no 2 a 3 hora.

 

Ma na paia o keia awawa hohonu ua hoomoeia kekahi alahaka uila mai Niakala kaona a e holo ana a hiki i Lewiston. Malaila au i holo ai a huli ma ka aoao Pelekane, i Queenstown, a hoi hou i ka wailele. Aia ma kahi kokoke i ka uapo ma Lewiston, he kia hoomanao i kukulu ia i ke au e kaua ana o Pelekane me Farani, mamua aku o ka 1776. He emi loa no na loolilo o ke kau ana i na kaa uila he ha palua mai Buffalo a hoi hou, a he $1 no ka holopuni ana mai Kiakala a hiki i Lewiston a hoi mai ma ka aoao Pelekane. Iloko o keia dala hookahi na auhau u@ ka @apo. O na kaapio no mae he oi aku ke ino mamua o ke kakou nei. Ua like no nae na kaa, a o ka auhau nae he pii loa.

 

Ma kahi e hohoke ana i ka uapo moa loa e kokoke ala i ka wai lele he mau lua pao i eli ia mai ka hale hana uila mai o kela hui loolako o ka hoikeike nui o buffalo he elima mile mai Niakala aku. Maloko o keia mau lua pao e ninia poahi ai na mikini hana uila. Ua olelo ae o Edisona ua lawa loa i keia wailele o Niakala ke hana i uila e lawa ai ke ao holookoa. No ka ikaika maoli no o ka wai ma keia wahi. Ua pinepine uo ko makou holo ana e makaikai i keia wahi, aohe no i pau ka hooohihi ana o ka manao e ike hou.

 

Ma ka la 27 o Okatoba 1901, ua holo like makou no ka manawa hope loa e ike ia Niakala. Iwaena o ko makou puali, he mau oiwi aloha o ka hoea ana ae i kekahi mau ia mai. O Mrs. Kuaihelani Campbell (Paker hoi i keia wa) me kana ohana, me Mrs. Lahilahi Cunha a me kana mau keiki. Ia makou i holo like ai me na kaa me ka ohuohu i na lei pepa, ua nui ka poe haole i hele mai e ninau in a paha he poe kaukau alii makou. Ua manao no kekahi poe pela, a ua wehe mai i ko lakou mau papale a haawi mai i ke aloha ia makou.

 

Ma kekahi o ua nupepa o Buffalo i loaa mai i ka oukou kauwa nei ua ikeia iho kekahi mau kii me na mauao hoakaka no ka paa o ka wailele o Niakala i ka hau paa, a ma kahi hiki ole i ka moku ke holo aku, ua hiki loa i ke kanaka ke hele wawae iluna o ka hau.

 

Ua i mua mai no na kamaaina ia makou ilaila, he paa no kela wai nui i ka wa anu iloko o Dekemaba a hiki no i Feberuari.

 

(Aole i pau.)

 

KA WAI O PUNA.

 

–––––––––

 

Ike ia Kona Waiwai a e Hoouna ia ana no Nu Ioka.

 

Aia ma PUna he nui na lua wai pumehana a ke Pele i hana ai a i hoomaopopo ole ia ka waiwai oia wai mai ka hana ia ana o keia paemoku. He mau wai makaikai nui ia keia e na malihini a me na poe kaahele e kipa mai nei i o kakou nei a ua auau hoi i kekahi o ko lakou mau wai a ka mahu Pele i hoopumehana ai. I keia mau pule aku nei ua hoea mai la he haole o H. I. Williams i Hilo nei, a i kona hale ana i Puna e nana ai i keia mau waipuna, ua ike iho la oia he wai minerala maikai a maemae loa keia i kupono no ka makewai o ke kanaka, i hiki ke hoolawa i ke ao nei me keia wai minerala. I kona ike ana aia he loa waiwai nui e loaa ana mai keia wai mai, hoala ae ia ola i kekahi hui a o ka hana a keia hui oia ka hoolako ana aku i ke ao nei me keia wai.

 

E hoouna aku ana ka hui he 200 barela me 100,000 omole i piha i keia wai minerala no Nu Ioka kahi e hoomaemae hou ia mai a kuai aku i ko laila poe a me na makeke oia wahi. Aole i manao mua ia he wai waiwai nui keia mai kona hana ia ana, aka, i keia la ke ike ia nei kona waiwai. Ua olelo ae kekahi poe kahiko o keia aina ua ike no lakou he wai minerala waiwai nui keia. O ka hinau wale no, pehea ia ka hoi lakou i hoohemahema ai i keia pomaikai? O ka pane wale no aole lakou i makemake e hooholomua i ka aina, a ke kikoo mai nei ko waho poe a kaili i keia iua dala o kakou. E loaa ana ia Puna he inoa hou e kaulana ai kona inoa i ke ao nei, a loaa hou hoi ia mea nana e hoopomaikai i ka aina a me ka lehulehu, E lilo ana keia wai i mea hoopahee i ka puu o na kaikamahine Hawaii a me na kaikamahine Amerika.––Elele Hawaii.

 

INO NUI I IKE IA MA WAIANAE.

 

–––––––––

 

He ino nui ka i ikeia malalo o Waianae a me Ewa ma ke ahiahi La Pule nei, a na ia ino i hookaulua i ke kaaahi hope oia ahiahi mai ka hoea ana mai i ke taona nei. Ua halawai oia me ka ino i kona hoea ana ma Waimanalo a @mamua o kona hiki ana mai i Honouliuli ua hu aku la oia mai luna aku o ke alahao. E haule ana ka ua me ka ikaika i ukali ia mai e ka uwila a me ka hekili, a ua olelo ia ae ua helelei pu na hua hekili malaila. Ua kahe mai ka wai mai na wahi like ole mai a uhi pu iho la i ko alahao.

 

I ka wa i hu ai o ke kaaahi aole he ola i poino, ua hoike kokeia mai ka lohe i Honouliuli kokeia mai ka lohe i Honouliuli a i Honolulu nei, a ua hoouna ia aku he kaaahi no ka hoihoi ana mai i na ohua i ke kaona nei, a ma ka hora 9:15 o ua po La Pule ala i hoea mai ai na ohua o ke kaaahi poino i Iuna nei ua hele a haukeke i ke anu.

 

–––––––––

 

Ohuohu mau no KE ALOHA AINA i na mea hou.

 

He puali keaka hou ke paani ana maloko o ka halekeaka Ohama ma keia po Poaono.