Ke Aloha Aina, Volume VIII, Number 14, 5 April 1902 — KAKELA LANAFODA -:KA:- Ipuka o ke Kuewa me ka Aea. -:KA:- Pua Lilia Ahiu o Sanadela. [ARTICLE]

KAKELA LANAFODA -:KA:Ipuka o ke Kuewa me ka Aea. -:KA:Pua Lilia Ahiu o Sanadela.

'HOKŪNA XV. K» keo Fob*i Kukal» Kaa»—N« H»le Ab*olelo Elu* Iloko o ka Hāuoieie—Olino ke Ahi Wiwo Ole o Qft Koa Aopuni. Ao!« e koo moi, tia lawi au &>e ia hoike uuku, a o ka hooko ana t ka tiaxu>bano o ko Pelekane uei mana kaaa oaa ke kinai ana i kexa mau hana kipi oia ka'u e oaaki «ku ai me'ko'o man koa a bopa pio *ka i kela a me kem kipi e pakele oia ao* m&i kona lilo ana fte kino weloweiu na na poka pukuniahi. Koiaila, e kuu moi e huikala e iiookuu m&i ia'u» wabi a ke kenela ppio me ka haa w i a®a mai i ke aloha | «aluia a hoii ae ia npaluoa o kona mau kapuai ahele no kona keelia oihana kahi a kona mau al!iboa a me na kapeoa e kali ana me Ka hiaai eui e ake ana e ike i ko lakou alakai opio, a īaia 1 hoea aku ai ua lulumi mai la kona mau alii me ke | «kenui e lohe heaha la na olelo oj kahi alu*. j O ka haawi kauoha i ke aiii puhi o»le oia ka heolauna mna a ke 1 kenela epio i ha'awi ae ai, alail*, ' holi ae la ia maluua o kona mvu aiiikoa a hoike—anu ka manawa e na liona o Pelekane e kakua 1 ka oukou mau tiiea kaua jlr>ko o ka makaukau, oiai, ke hoike raaj la ka leo o ka o-le a ka' mea puhi e ala e «u e na feoa e kakua ka ihe e hume na puhaka me na kahei poka, no | ka hele ana imua o ke kahua kaaa'' kinai a hoopio i ua hana pakaha a kaili mana a ns kipi, Oiai ka leo o ka o*le e wawalo ana me ka ikaika a i ka huom a ha . ana, aia hoi emooie, aia na koa pukaa e huki ana i na pukuniahi e maki ae ana ooaiaio o na alakai aoa ' a np keiki hookani pohu, niahope aku o na koa pukaa e maki aku ana na batahona koa helewawae, a raahope aku o lakou ha koa kaualio me ~ka iakou mau pahikaua e lew&lewa' ana me na iaau ihe e wana'oa ana i ka lewa. Mamua o ka puali helewawae e alakai ana ke kanaka lawehae i ka hae aupuni o Pelekane, a mamua hoi o ka puali kaualio e wek> haaheo ana ka hae kalaunu o ka Moi Kaīe iloko o na lima wikani o kona mea latv©, e hoikē aku ana i kela a me * keia e makaikai mai ana, akahi no a ala ka liona o Pelekane a wiliWili i koaa huelo me kona mau maiuu loloa e kihelu ala i ka lepo ionaa, a o ka huj ana ae o keia mau

i u J' kau/i >i «luii I liOoknhi iioiuika i k* khii», h<i rnfiH maopopo I maopopo mt ka hoapnapa» o!e fa, | aol® !o» * nele fcf ® noe fea J Liootb!ulu )a o ka honu» e ko lakou fcsam»bft. He t»ea hewa o!e hoi no na poe e mata«kai eoai ana mui oa wghl liieleie mai o ko Irfkon roftti home a nae aa ipuka auiaui, o keia aua kekahi ■ 0 na kaoa ikaika a me ka hahana. Ma ka aoao hoi o ts poe 1 ikemaiu maoll i ke koiioa ikaika o ka aoao kipi, ua hiki i« lakou ke kaena ae aole loa na koa aoponl e hol kf«»o gla laou aku aaa eo ko lakou tnau lioaie, oiai, o &a pulnimahl a na kipi, aia ko lakou mau waha pouMuli ke hamama pono mai la oie ka makaukau nui e luai mai i ka lakou niiiu pohaku hoopaakiki i ke gekona oiuae haawiia ai o ka huaolelo kukala— Firel 1 O keia mau olelo koho mua ae Ia o ka manaoio, aole loa lakou i | moeuhane oma o ke kanaka a alakai 1 o na koa aupuni oia no ke ahikanana. | o ke knhua ka.ua hoopakele poo | fealaunu a uae ka noho alii he mau | makahiki wale no i hala aku, ka ] | weh hoi uaua 1 kaiehu a i kipaku ] | aku i na hoa hanohuuo o kela aiau | hale e auhee iloko o ka hiolo u me tca hohe wale. i Aiaila, i fca wa a ti£» koa aupuni i ! j■ hoea .aka. aimi kahi .he hookahi, j uaile ka mamuo xoai na Haie Aha-" ! olelo Uiai, ia wa i haawi ae ai ko la- | koualakai i ke kauoha no ka hoolu- | lu Ui ana o ka puuli no kek&hi maa . aiinule. Alaila, iloko oia mau uai- : nute o ka hoomeha pokole ana. aia , ua Alakai opio nei e holo ,tina uia | kela a keia wahi oka puali ho- ; lookua, a haawi mu oielo kauoha e : paila ia «u ke o kona' mau koa | a i ka fke ann oua alaku opio nel | aia me ia ka pu'uwai kupaa a me ke j aloha o kon'a mau koa ua hoolale ! hou ae la is— ina kakoa e na pokii. ■ ' Iluna o kekahi wahi ano kiekiena, ilaila i hoooioana iho ai ka puali kaua holookoa o ke kenerala Pelekane opio, a haawi i kana mau kilo ana no ke kulana ikaika o ba ■ f enemi. Emoole'aia ka puali oua | kenerala opio nei ua maheleia ilo | Ikoo ua kolamu eha. 0 ke kolamu ■ | ekahi, ua kaa ko lakou alakai ia | ana malalo o Sir Ruka,- ka mea i I goui ai&hope iho o keia kaua rnna i Akihihopa no Kanobt*re. ' oke kolamū eiua, ua kaa kona alakui ia ana malaJo o kapena KaWioiwoka, kakahi o na kanaka Pelekane i hoike mai ma kana ala kai ana he kaeaea maopopo oia ma keia hoouka kaua, a o ka mpelala hoohanohano lo» i loaa iaia mai kela kulatia kapena koa wale tio oia no kela Inoa S r Kamaki Wini* woka Klft o Pok», a«ke kolamu ekolu malalo no ift o Sir Alēkanedero Likonß, ka rcea nona ke klno ame kona mau koa a pau i puhi ola ia iloko o ka lewa e m peka puknni&h' a ka enemi.

■ o ftk eba o na 'kolamu m a - ] 1 ! lalo no na alakni port'J ana a ! ' k«'k<?ne!a opto a o k« «ti! kan«nfl | hof o k« ptial!' kc'ft aupuni 'oo Vft elua i poniia tne kela mau | bo»ol«lo k«b« a kaulaofr~ "fta uoaluhia iloko o ku Lanakila." Iwaefi(* o aa alilkoa a n« na ka--1 pe'na o ka j.iua!i bolookoftj aole mau kenaka koa eae i I6aa na Mna! ana o ka panlele a ke alaka? , opio, o kela mau keooimana w&le ae la np ekolu ī loa» itoo. la ka t»4 1 nohano o ka lilo *ng ae la I 1 alakai no na kolamu i hoīke ia ge ! nef. Itnt>a o keia mau aīakai f waibo akn ai ko lakou keneraJa, | opio i oa lawelawe a m'e na alakai | »na a ko lakou noeau poōkela oaa | ka hoopakele ana ī ke ola o ko īa- | kou mau koa a m6 ka lawe plo a»a noankaaoaoo ka enemi. Alaila» |okeiamau hoomanao olelo ana o | ka hoanaauao haawi ae la ia i ke j kauoha ī ke alakai o ke kolamu e3t»bi, e iawe oi% i ka eheu hema o ka iaiua o ka eoemi, a i.ke aiakai hoi o ke kolamu ekoitt i ka aoao kumohana o ka enemi, oia hoi Ka poali pale hope (r«ar guard) a o ke j alakai o ke kolamu elua e lawej [ oia i k» eheu akao o Ka eneou, oiai ] hoi oīa | nae kona pu.a'i e pii poloiei aku ana no ke alo o ka j en«tmi a hoopka aku i ke kau*. wa- | wahi i ka iain* kupa& o ka enemi | īmua o ka waha o ko iakou [ enemi] | mau pukuoiahi e hamaoia poao | mai ana ina he mea ia no. lakQu | ekoa aopuni) e puhi ola ia »i iloko j y ka iewa [make"| a i o'e loaa paha I ka ianakiia nui iioko o ka palekana. I E iike me ke kauoha pela kela V | me keia alakai j iawe ae ai i koDa | puaii me ka eleu nui, a o ka puali } mua ioa i loaa ka o ka { oiapa aoa o ke ahi olu lakou mau i pukuniahi i kipapaia i ka wa hooj kahi, o ka puali no la o ke kenela i opio a o ke ki poka mua loa hoi o ] ke kukala fcaua nana i wawahi aku ! kekahi mau laiua kupaa o na ba- | tari o ka enemi, naka haalulu ai | Uoko o ke pihoihoi, a ki pupuahuI lu mai ī ka lakou mau pukiioiahi i | hihio hele na poka i ka iewa. He eluA manawa « ua kipi i ki mai ai i ka lakou mau pukuniahi e hihio huhewa an a na poka i ka !eI wa. alaila ua haawi,hou aku ko ke j Kenelala Opio puali i ka elua o ka | lakou mau ki poka ana, a i ke kolu I o ka manawa o k& lakōu mau kipoka ana ia wa i uma nakolokolo like mai ai ka leo paapaaina o na pukaniahi o na eheu Akau a me Hema otai no nae kona puali e hoomau aku ana no i ke ki ana. A*»hi, alua, akolu, a i ka eha o na ki-pa ana a na ēheu akau a me ka hemrt, aia he nakolokolo ana me ka ikaika loa a hAalulu ka honu» ma ka aoao komohana, kahi a na puah pale hope o ka enemi, » o te kahua hoouka kaua mai fl!r Alekanedero Linokona m« kona puali

Uo fce &!ak»f h ī iiowi 'na wi o paulelo a kenela o^lo ua Mk'ī \ kona pinmM k« aUk*! ft ' 'iīiīl" _ * " s , - -f f I»Qōpalt6le t kolpLa piniH, Aka, tnft« mat! o kela piapaaina ana o ka le'o o n« pokuoiaM tn« ka fkalfca p* hopmaopopo feofte tho la no Q4 kenela opio net āa halawal ō §if Līnekona ame' kona puali kekabi poino noi, NoUHa, me kekabi lep kahoa mo akaka o ka haa«?i kattoha v ia ) koKa p«a!i koa katU lip e |>t! awlwl malaWo aka īmu* o ua eneral bjg ka ikalka, me ka *- - "*■ ""-i . r ~v » hoopakeie ole i bqokahi kip! .pal k* maka, o ka lakou laau !he. i&lulo. aoa o pa o ka honua me na taußani aoi wawae !)0, aU ua ptiaU kaua lio ael ke aia imua tne ka ikaika me ku Ipkou mau laaU ihe e kaulona pololei ana no mua 4 malalo o ponoi ana a ko lakou ke&ela, oia; ka p|iallpukaa a ta u, »a koa helewawae e ku naakaa- m kau mi»u ana kela. a me keia wa, © haawi ia aku ai o ke kauoha. O k» leo kahea o ka ple <* ka mea pohi o ka puali lio o ke keneU , oia kai haehae ae me ka ikaika, e haawi ana i ka.hoailona naalalo o ke kauoha & ke kenela, ua makemake ia ka puali kaualio holookoa e pil awiwi aku no. uiuaa hoouka i k<j kaua i ka enemi, a iloko o ke poluluhi pouli uwahi pauda e poipu an* aia ka puali kaualio holookoa » luku aua me ka weliweli i ko lakoa eāeon me ka loaa ole he wahi huaoieio huikaU o ka noopakele. E iohe ia ana na ieo auwe o ka eaaullawa a make iho iloko o ia pouii uwahi, a o ka poe o r»unu!u i ko iakou aho hope, ua hehi ia iho ialakou e oa wawae o n* iio, a i ka wa ī pau ae ai o k« sauft aia maluna o kela kahua kaua he mau tau»ani o na taosani kino 1 palahe malalo o na wawae lio. He mau kino poo ole kekahi a o kekahi aole iia wawae a me jie poo a o U paukn wawae wale no ke waiho ana «a palahe, a o kekahi o na wawae a hiki i ka puhaka, a o kekahi hapa aote iho la; Anwe? He weliweh a me ka mea i ikeia ma keia la hoouka kaua uupuui me ka enemi. O jt£ ieo haawi kauoha a na alakai o ka aoao o ka enemi e kahea aua i ko lakou koa e kupaa me ka hūhe oi£, ua liiki oie ia e manao» lan» e hoOkoia an* } oiai o ka make e hoea aku o Ukou ua like ia me ka, u»*yjfhulau e luku $na ka weUweii, a o k» ikaika a lekou { | hilinai ai «ohe mea uaua e wawahi t oia ia kf ulupa ia aku ia e hiolo a. weiuweiu iiiiū ilokp o lka nohaha. Aoi« i pasu E malamaia ana he waa leale* heihei mawaho o Kapiolani £$• ka ī keia auina 1a a he nn! iia hn! hoo!kaika lino e ko« mo ma aa !lke o!e. 4 - >■ . 1 - _