Ke Aloha Aina, Volume VIII, Number 15, 12 April 1902 — Page 7

Page PDF (681.86 KB)

This text was transcribed by:  Heidi Salvador
This work is dedicated to:  To everyone involved in this project...

KE ALOHA AINA

 

MOOLELO HOONI PUUWAI

 

Kuu Aloha i na Pua, Kuu Ipo o na Launahele!

 

Ka Makaikiu Kupaianaha!

 

MOKUNA XXXIII

 

Maluna o ka LIo Hao Ahiu Ka Wiliki me ke Paoahi Pupule Ka Hoopakele i ka Minute Aneahe i ka Hopena

 

            Sua Pele, e hiki ana au i Hamp @lead maloko o ekolu hor a ke hoola mai nei kau mau aumakua i ka pololei o ka'u mau olelo.  Nao wehe ae i ke kaula hoopaa o ke oeoe i hiki ole ai i kela agena poo hupo ke haawi mai i kana hoailona no ka mea, aole loa o'u makemake o hoohaahaaia ka hanohano o ka'u hana.  Wela, laea we mai noe, faea, we mai hoe, a i ole, he kanaka make oe.  Ku ma kou wahi o ka ha@ a hooko i ka'u mau kanoha.

            O keia na olelo hookikino a hoo weliweli a keia wiliki maluua o koma paoahi e hoike ana ua aneane a ke hookokoke mai la na minute hope loa o ko laua mau noonoo ao kanaka o lilo aku ai laua i mau he laena e pupule.  Nola@u, iloko o na minute pokole wale no aia na kolamu u wahi eleele ke puhi ala iluna o ka lewa e nonolo palalu ana me ka ikaika e hoike mai ana @ ka moakaka me ka hoohewahewa ole in a ohua eia kolakou lio hao ahiu ke hooholoia nei imua e ka ikaika hoohaua a kona mau ene kiai malalo o na hookele ana a koma wiliki.

            Alaila, na kela ikaika holo ahiu @ ua lio hao nei e ahai mama ala @o ka holo ahiu puahiohio hoi i mau ole i ka ikeia e ko lakou maka i na la aku i hala, na ia mea i hookomo aku i ka weli maka'u iloko o lakou ma ka haawi ana i ka olelo mooholo lokahi eia ko lakou kaa'ahi ke hooholoia nei a li aku mamua o ka mea kupuno, a pela iho la i puka ne ai ka lakou olelo hookikima mao ka agona ohi kikiai ala no ka haawi ana aku i ke kauoha hoo paa i ka holo o ke kaa'hi; Aka, o ka mana nae o ua leo kauoha ala @ kela akena i haawi aku ai aole loa ia i hoolohe a hooko ia mai.

            O ka hoomau ne o ke kaa'hi ma ka holo ana imua me ka ikaika oia wale no ka kela a ma keia ohua e i ke nei alaila o ka honena o ka po ino nui weliweli e ulia mai ana me ua laina kaa'hi ala, aia ke kau @la imua o na maka o kela a me keia e hoopaakiki i aka holo ana o ko lakou mau koko, a puaunanu koi ka lolo o ko lakou mau iwi in @ole e hooko koke ia kekahi han @ hoopakeleia ai o ko lakou mau ola.

            O ka leo have ahiu o na ohua e @oino ala maluna o kahi agena me ma huaolelo hooweliweli a me ka nooko ole o kela wiliki i ke kauoha aua wahi agena ala, na like ia mekekahi puupuu ikaika i hama@e ia aku in a kona lae e lilo ai oia i kanaka hehena a anoe na noonoo, a o ka hopop ana e haa lele iho i kona kahua e ku ala a holo no mua o ke kaa-mahu a haawi i ke kauoha ma luna o kela wiliki no ka hoopaa ana i ka holo o ke kaa'hi, alaila, he mea oiaio me ka hoopaapaa ole ia he kino make oia me na pukapuka puka o ehia la ka nui.  Nolaila o koka ola a me kona make aia no ia ke paa ala maka poho o kona lima O ka hooko ole ana i ka leo o na ehua, aia he make ilaila, a in a hoi no ka lawe ana mai a makee no ka hanohano o kaua oihana maka ao-ao o kona hui, aia no he make ila-ila.  Alaila, wahi a ua agena ala.  Ina o keie iho la ke kulana e loaa ana ia' u ma ka hoao ana e hoopa kele i ke ola o na ohua a meka pomaikai o ko'u mau Haku, alaila, e ku ana au ma keia papahele a hiki i ko'u make like ana me keia mau ola lehuleh, aka, i loaa ia'u ka palekana ana a hiki i ke kahua e loaa ai he waha olelo, alaila, o kela wiliki ka'u e hoopaa ai a niele heaha la ke kumu o keia mau hana @@ me ke pale ana i ka'u mau kaucha.

            Oiai, aohe mau hana pono e ae e hiki ai i ka agena ke haawii mea e hoopakele ia ai keia mau kaa mai ka holo puahiohio ana, a pela no hoi me kela wiliki e haawi ala i kana mau olelo hookikina l=maluna o ke paoahi no ka pono a kana hoo hiki a na ka leo hooho o na ohua o ke kaa ekahi e kahea ana, ua pupu leia kela wiliki a me ke paoahi.  E alapine a amaamau ana nakopala nanahu a ke paoahi i kela a me keia minute, a o ka ki hooholo o ke kaa'hi imua ke naka haalulu ala i ailoko on a llima o ka wiliki, a malu na o kona mau helehelenaia wa aia na nanaina o ka mea i hehenaia ke hoike mai la aohe ana mea hopohopo in a he make ia e hoea mai ana e hehe ana kona leo uwa akaaka ano ole, e nana li-o ana kon amau maka mao a maanei, me he la he me keka hi e lapu aku ana laia, a i ka wa a ka lio hao i hoea aku ai no kahi e ike ia aku ai o kekaih hookee me kekahi owawa kuhoho e hamama mai ana i kahi mamao ia manawa i lele ae ai ua wiliki pupule a he hena nei a hooho ae la i keia mau olelo.  "Death to the world, ua hoolohe mai na aumakua ia'u"

            Ua palua, pakolu a pa ha na hooho leo hehena ana a ua wiliki nei, ua hooni hou aku la oia i ka holo o ke kaa, aka, mamua o ka lawe hou ana ae oka palai huila i ke kopeku ana a kona epaepa no ke hooi hou ana an ai ka holo i ko ka manawa mua, aia he leo kauoha oolea o ke kahea, e hoopaa iho i ka holo o ke kaa, a i ole, he make ka mea e haawiia aku , a i ka wiliki a me ke paoahi i alawa mai ai, aia hoi elua pu panapaua e kau la aua ma ko laua mau poo, a e paa ia ana li e na lima maloeloe o ke kahi kanaka opio.

            Hoopaa i ka holo o ke kaa'hi, a i ole e make no olua, wahi hou a ke kauoha elua a ua keonimana opia ala.  Aha, oia kauoha hooweliweli a ke keonimana opio, ua hookoia mai anei ia e kela wiliki koa nui wale o ka maka'u ole?

            Aole loa.  He akaaka hehena ka ua wiliki ala i haewi mai ai a hoomau no ma kona kulana mua me keia mau olelo, "Hampsend iloko o ekolu hoia a na na diabolo e kokua mai ia'u."

            Akahi, Alua, Akolu, a i ka eha o na manawa a ke keonimana opio i haawi aku ai i kana kauoha maluna o kela wiliki no ka hoopaa ana i ka holo o ke kaa'hi, a o ka eha no hoi o na manawa a ua wiliki nei i hooko ole ai, alaial he uina palua ana me ke pona, aia kela wiliki pupule a me kona paoahi nehena ua naule make iho la iluna o ka papahele hao o ko lua kaa me na puka poka ma ko laua mau poo mai na pu panapana aku e paa ana ma na lima o ke keoni mana opio.

            "Pela e make ai na ilio hohe wawe." wahi a na huaolelo hope a ua keonimana opio nei, alaila, me ke kali a hoohakalia ole iho aia u akeoniouana nei e haawi an i kana mau hoopakele ana no nakaa, oia i na minute haiki loa o ka pilikia ua kokoke mai.  O ka pinana ana aku iluna o ke kaa nanahu a holo imua no ke kaa-mahu ne hana hupo loa ia e hiki ole ai ke hoopaa koke ia ka holo o na kaa mamua o ka halawai ana me ka poiao, oiai ke kaa mahu e holo ana me ka ikaika loa.  Nolaiala, o ke alahele wale no a ua keonimana nei i lawe ai a hooholo pela ia e hooko ai o loea ka paleka na i na kaa ohaa.

            He haule ana iho hano a maluna o kona mau kuli me ka hikiwawe a he kulou a wiwi ana iho ilalo, alaila, me na lima wikani h@o o ke oolea a i ke poo o ke kui pine e hoopaa ai i ke kaamahu a me ke kaa ohua ekahi, ua paa ae la, a he umi ana no ka nanu a hoomaha, aia ua kui ala ua hemo ae la a kaawale aku la ke kaamahu ke holo la me kona mama kukini, a kaawale mai la no hoi ke kaa ohua alaila, ike kaawale ana no kaa, emoole aia he owe ana me ka ikaika, he na keke ana me ka halulu, aia hoi o ke kaamahu ke walawala ala ilalo o ka pali kuhoho, ua ho a lele ola mai ke alahao aku ma kela wahi hooke'e oke alahao i hoike mua ia ae nei.

            I kela wa a  ke ka mahu i hu a a walawala ilalo o ka pali kuhoho oia like ka manawa a na kaa ohua i nakeke iho ai me ka ikaika, a kani oweae ia na kaulahao o na be leki hoopaa me he mea la e moku mokuia ana, aia hoi ua paa iho la ka holo ahio ana o ua maiu kaa pei ma kahi he mau anana helu wale no koe a hoea aku i kahi e olelola ai ka lua kupapau o na ola uhane a pau maloko o keia mau kaa.  Alaila hoomaikai ae la na mea a pau no keia pakele kamahao i ka minute hope loa aneane ika hopena.

            O ua ohua o ke kaa ekahi, o lakou na ikemaka i na hana a ka mea nana i hoopakele i ko lakou mau ola a no na kaa aku i koe aole loa lakou i ike a i moeuhane mua ua hoopake'eia lakou e kekahi kino kanaka.  Aka, ika manawa nae a ka leo hooho o na ohua o ke kaa oka hi e mahalo ana i ka nana lakou i hoopakele a me ka paa ana iho la o ka holo ahiu ana o ua poe kaa ala, aia kela a me keia maluna o kona mau kaonai a ninau no ua hoopakele ala, owai la ia, a ala la oia ma ke kaa hea? Aohe he leo mahalo e ae a kela a me keia i hoomaikai ae ai no keia pakele kupanaha loa a lakou i moeuhane mua ole ai pela iho la e hoea mai ai i ka minute a i ke sekona hope loa a ka make e hohola ae ai i kona mau eheu a popoi iho no ko lakou ho pena weliweli o ka mainoino a me ka menacuao.

 

LOAA HE KINO MAKE ILOKO O KE AWA O KOU

 

            Maka Poaono nei ua loaa iho la i kekahi keiki hoehoe waapa nona ka inoa o Andrew Kaanaana he kino make e lana ana iloko o ke kai ma kahi kokoke i ka uwapo O keanika.  O ka mea nona keia kino make he kanaka Hawaii no ia nona ka inoa o Waihopu.

            Ua lawe ia aku keia kino make no ka hale kaha kanaka o ke aupuni.  Ma ka nana akahele ia ane o kona kino ua ikeia aole ha mau alina e hoike mai ana ua lawelaweia kekahi hana karaime eleele maluna on a.  Nolailanao koho wale ia ua haule a piholo oia iloko o ke kai i kona wa e noho hoomalu ia ana e ka maua o ka waiona.  Ua manaoia he elua la o kona piholo ana mamua o ka loaa ana aku ia Andrew Kaanaapa.  Ua hooholo ka aha koronero mahope o ka mele ia aua o kekahi poe i ike ia Waihopu naoua, ua piholo a make oia iloko o ke kai no ka on a.  Ua haalele iho o Waihopu he wahine.  A hea no hoi kakou ao kanaka mai, ai no hoi @ha aoonoo ana, no ka mea, he waiwai makamae loa ke ola i hiki ole ke kuai ia me ke dala.

 

            E holo akku ana ka bana aupuni no Maui ma keia Poalua iho no ka haawi ana i mau ahamele malaila e like me ke kauoha a ka Ahaolelo. E kipa mua aku ana ka bana ma Lahaina.