Ke Aloha Aina, Volume VIII, Number 27, 5 July 1902 — Page 3

Page PDF (722.54 KB)

This text was transcribed by:  Christina Gamayo
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

POAONO, IULAI 5, 1902.

 

NUI NA POE I HALA AKU LA NO LAHAINA.

 

            Ma ka haalele ana mai la a na mokuahi Kinau a me Kalaudina i ke Poalua nei, ua lawe pu aku la laua he aneane elua haneri haumana kula sabati, na kahunapule ame na elele mai na kihapai like ole aku, no Lahaina i ka Malu o Lele, no ke komo pu ana iloko o na hoike kula sabati hui o na mokupuni a me ka aha euanelio e malama ia ana malaila ia wa hookahi. E hoohala ia ana e keia poe he aneane elua pule mamua o ko lakou huli hoi ana mai. Nui no keia mau la a ko Maui poe e malama ai i keia mano kanaka nui i hoea aku la no na hana a ka Haku.

 

OLA NA DALA HAWAII.

 

            Wasinetona, Iune 16. O ka bila dala Hawaii i hooholoia maloko o ke Senate he mau pule ae nei i hala ua haule ia maloko o ka Hale i keia la. Ua lawe ia mai ia e Southard, ka Lunahoo malu o ke komite dala, mahope o ke kapae ia ana o na rula. Ua kahea ia ka inoa o na poe i makemake e hooholo ia keia bila, aka, aole nae i loaa ka elua hapakolu ma ia ano e like me ke kauoha a ke kanawai. O na ae i ike ia he 114, na hoole 71.

            O ka hapanui o na hoa i makemake ole e hoopau ia ke ola ana o na dala Hawaii oia no na Demokalaka a me na poe kakoo dala keokeo. Ua manao ia e lawe hou ia mai ana no keia bila kue dala Hawaii ma kekahi ano e ae, mamua o ka hookuu ana o ka Ahaolelo.

 

MAKE O KAPENA FOX I KA MA’I KORELA.

 

            O Kapena A. A. Fox o ka puali makai kau lio o Honolulu nei, i ka wa o ka ma’i bubonika iho nei ua make mai nei oia ma Manila he moepuu na ka ma’i korela. O keia malalo iho nei na hoike a ka nupepa American Times e pili ana nona.

            O Mr. A. A. Fox, agena no na Hoahanau Kakela, a me Wolf ma Santa Cruz, Laguna de Bay, ua make ola i ka ma’i korela ma ka Poakahi nei.

            Ua hanau ia oia ma Salinas, Kaleponi, a he 45 ka nui o kona mau makahiki. He wahine ka Fox, aia ma Honolulu, a ua manao ia e hoea mai ana ola ma keia moku aku. O ke kanaka i lilo aku la he moepuu ua ka ma’i korela he kapena makai oia no ka puali kaulio o Honolulu mamua koke aku nei.

            He nui kona mau hoaloha ma Manila a o na lono no kona make ana ua hoea mai ia me ke kaumaha maluna o lakou.

 

MOOLELO HOONI PUUWAI

NO

Kuu Aloha i na Pua, Kuu Ipo o na Launahele!

Ka Makaikiu Kupaianaha!

 

            Ano, e na kanaka e hapai ae iaia me ke akaheie a hoihoi aku no ka hale, a o kekahi e kii aku ia Kauka Kilifoda Remona e hiki mai me ka hakalia ole. Alaila, o kela kauoha a ka Ela Opio, ua hooko ia aku la ia e kona mau kanaka, oiai, ua Haku Ela Opio nei ua huli hou ae maluna o kona niau hoaloha a hoomau i ke kamailio ana me ka leo kaumaha.

            O ke kanaka opio kela me ka moolelo kaulana o kana mau hana wiwo ole a me ka hoomanawanui Heneri Beleinehama.

            Al Ka makaikiu, ka wiwo ole o na makaikiu o Ladana nei, wahi a ka leo lokahi o na hoaloha. Ae, a o kuu hoaloha oiaio i oi aku imua o o na momi, i pane mai ai ka Ela Opio a hamumumu ae la ka leo kaumaha o kona mau hoaloha, oiai lakou aia ke pii aku la no ka nuu alapii imua o na maka a me na helehelena pihoihoi o ko ka hale poe e ake ana e ike a e lohe i na mea e pili ana i ke kanaka poino a i ka wa i hai ia aku ai o ka makaikiu Beleinehama keia i kipu ia, aia he mau leo kaumaha o ke pihoihoi a me ka hakauu a o ka leo uwe kapalili o ke kauwa wahine Silevia no kona hoaloha poino ke paiauma ala ia ma na paia o Kalivi Hale, a kali no ka olelo hooholo a Kauka Kilifoda Remona e hoopuka mai ai. Ano, i ka hookuu ana o keia mokuna a me kana mau hana weliweli eia kaua e ka mea heluhelu ke ike nei i ka makaikiu Beleinehama he luahi na ka poka pu a ka enemi, ka poka pu hoi i anehenehe ai kona ola e lilo e like me ka hoike a ke kauka.

            Kuu kauwa wahine Danekota, eia au ihea, a pehea oe i hoea mai ai ma ka aoao o ko’u moe nei?

            O keia ae la na huaolelo ninau mua loa a ka makaikiu poino iaia i puoho ae ai mailoko ae o kona hiamoe kulipolipo ma kekahi auina la a o ka pane a ke kauwa wahine i panai aku ai ma kona aoao no kela ninau oia no kona hoike ana aku i na mea e pili ana i ko ua kiu ala ulia poino.

            Wahi a ke kauwa wahine i homau aku ai, ua hopohopo nui loa ia kou ola mamuli o na hoike a Kauka Kilifoda he hapawalu iniha wale no ke paewa o ka poka mai ka puuwai ae a ua olelo pu ae no hoi ke kauka o ke kanaka nana kela poka lokomo, ola kekahi o na olohe kipu akamai i hiki ke hoouna pololei i kana poka iloko o kela pouli i ki ia ai oe, aka, e hoomaikai ia na lani no ka hooko ole ia ana o na manao ekaeka o kela limakoko. Ua puni o Ladana nei me ka lohe o ke kipu ia ana ua piha na nupepa me na olelo ahewa koikoi o ka ili no ka limakoko nana i lawelawe keia hana, a o ke keena oihana makai ua hoopuka ae laku he uku makana kiekie no ka hopu ia o ka limakoko, aka, a hiki mai i keia ia, aole loa he loke i loaa mai e pili ana no ka paa a i ole loaa ana o ua pepehikanaka ala.

            Alaila ehia o’u la i waiho ai maluna o keia wahi moe? i ninau hou mai ai ka makaikiu.

            Elua mahina auwe ke hoomanao ala au, ua hele mai au no Kalivi Hale nei ma kela ahiahi o’u i halawai ai me ka poino no ka haawi ana i ka’u mau hoomaikai imua o ka Ela Opio kau keiki mamua o kona kaawale ana aku ma kana huakai hele iloko o Berelina. Aka, auhea la ua Haku Opio ala, ke kuhihewa ole nei au, aia oia ma ke ala e hoea aku ai i Berelina.

            Ae e kuu hoaloha, ua hala aku oia ma kela misiona me ka huapule ma kona mau lehelehe e hoopakele mai na lani i kou ola a o kana kauoha hope e haawi ia na kiai ana me ka makaala no kou palekena oiai oe e waiho ana malalo o ka malumalu o Kalivi Hale nei.

            O kana mau kauoha na ao a lawelawe noeau ana me ke akahele a Kauka Kilifoda oiai oe iloko o ka pilikia nui, ua hoala hou ia mai oe mailoko mai o ka make a i ke ola hou ana. Oiai oe e waiho ana iloko o ke kulipolipo a ka make a makou a pau i hopohopo nui ai.

            Aia kou mau hoaloha o ka oihana hookahi e ku poai ana ma ka aoao o kou moe a kiai me na maka aloha i ka po a me ke ao. Iloko o ia mau la hopohopo o ka popilikia au e waiho make ana me ka hanu ano ailiili aia hoi ma kekahi po i hala aku nei, ua hoike mai la o Kauka Kilifoda i ka lono hauoli no kou palekana ana mailoko mai o ka make i hopohopo loa ia a wahi ana i hoike mai ai he wa no a puoho ae oe mailoko ae o kela make nui a i ka palekana o ka lanakila. Ma o kela lono hauoli, ua haawi ia na kiai makaala loa ana no ua manawa ala a ke hauoli loa nei au i ka lilo ana ia’u o ka hanohano o ka ike mua loa ana i ua manawa nei. Ano e kuu hoaloha, e haawi i na hoomaha ana no kou nawaliwali a e kala ia’u no ka loihi loa o keia ka mailio ana.

            Ke haawi aku nei au i ko’u mau mau hoomaikai ana hou e kuu Kauwa wahine, a mai hopohopo no’u. Ua lawa na la o ka popilikia o ka hooko ana i ka hanohano o kau hana o ia wale no ka mea i koe no ka mea o na la o ke kanaka ua helu ia no ia. Ka hoomaikai nei au no na kokua o ko’u mau la popilikia a o ka ke Akua mau hoopomaikai ana maluna o ka Ela Opio.

            Alaila i kela a m keia la kela po a me keia po, aia mau ka aoao o ka moe o ke kanaka kiu Opio poino e muimuia mau ia ana e kona mau hoa aloha ana e hoomanao mau ai no kela poino i halawai pu ai me ia. O ka moolelo o kona kipu powa la ana ua lohe ia e ka lehulehu mai na hoaloha a i na enemi, aka, o ka lokoino nana ka poka pu, aole loa he mea i ike a lohe nona, koe wale no na manao hookuoi iloko o ka makaikiu no ua limakoko ala o Sir.

            (E naoa ma ka aoao 8.)

 

HOOLAHA HOOKO MORAKI

 

HOOLAHA KUAI A HOOKO A KA MEA PAA MORAKI.

 

            No ka hooko ana aku i ka mana o ka hoolilo ana aku i kekahi moraki i Lanaia e Frank Charles Bertelmann ia J. Alfred Magoon, i ka la 3 o Augate. 1900, a i hoopaa ia nia ke Keena Kope Aupuni, Oahu, buke 213, aoao 322-3 4, ke hoolaha ia aku nei ma keia ua manao ka mea paa moraki e paa i ua moraki ala i oleloia, no ka hahaki ia o ka aelike oia ka uku ole ia o ka ukupanee a me ka palapala inisua i ko laua wa uku, a o na waiwai maloko o ua moraki ala i oleloia e hoolilo ia aku no ia ma ke kuai kudala ia ana ma ke keena kudala o Will E. Fisher, ma Honolulu, ma ka Poalima, Iulai 11, 1902, ma ka hora 12 awakea o ka la i oleloia. O na waiwai i hoakakala ma ua moraki ala oia keia malalo iho nei.

            No na mea i koe e ninau ia J. A. Magoon, a i ole ia J. Lightfoot na Loio ma ke Kanawai, Magoon Hale, kihi alanui Alakea me Kalepa, Honolulu.

            J. ALFRED MAGOON.

            Mea Paa Moraki,

Hanaia ma Honolulu, Iune 3, 1902.

NA WAIWAI I HOAKAKA IA.

 

            Ekahi. O ia ka pono, inoa a me ke kuleana a pau o Frank Charles Bertelmann i olelo ia maloko o na aina, na hale noho a me na waiwai a pau i hooilina ia aku iaia e waiho ana ma ka Mokupuni o Kauai:

a. a.      Ka Ahupuaa o Kahili, nona ka ili aina 1789 eka oi a emi mai i hoakaka ia ma ka Palapala Sila Nui (Kuleana) 8559 B ia W. C. Lunalilo.

b. b.      Ka Ahupuaa o Waikalua Komohana, ili aina 332 40 100 eka oi a emi mai paha.

c. c.      Ka Ahupuaa o Pilaa, ili aina 1520 eka oi a emi mai paha.

d.    d.    102 eka oi a emi mai paha e waiho ana ma Lepeuli, Apana o Koolau, Mokupuni o Kauai, a oia ua hoakaka ia ma ka palapala kuai a William Werner i hanaia i Maraki 31, 1883, a i hoopaaia ma ke Keena Kope Hawaii, buke 79, aoao 386 7.

e. e.      Elima mahele i mahele oleia o ka aina ma ka Mokupuni o Kauai i oleloia, e kuleanaia nei e ka Hai o Moloaa.

f. f.       O na kuleana a pau o C. Bertelmann, i make, a waiho kokoke a i ole e pili pu ana me na palena o na aina i hoakakala maluna ae, a me na ina e ae a pau ma ka Mokupuni o Kauai i oleloia no C. Bertelmann i oleloia, i make.

g. g.      O na kahawai a pau a me na pono wai i lilo no keia mau aina.

h. h.      O na koena hoolimalima a pau o na apana a pau o na aina i olelo ia i hanaia e C. Bertelmann i oleloia, i make.

Elua. O kela apana a i ole mahele a pau e waiho ana ma Pilaa, Mokupuni o Kauai i oleloia, a i hoakakala ma ka palapala hooilina a C. Bertelmann i oleloia, i make, ma ke ano he Apana 2 o ka Home Hookuonoono.

               Iune, 20, 27, Iulai 3, a me 8