Ke Aloha Aina, Volume VIII, Number 28, 12 July 1902 — Page 1

Page PDF (653.91 KB)

This text was transcribed by:  Kapalai De Silva
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

UA MAU KE EA O KA AINA I KA PONO.

HOOKUMUIA I MEI 20, 1895

BUKE VIII.   HONOLULU, POAONO, IULAI 12, 1902.                        HELU 23

 

NAHAHA NA HOME RULA ME KA HAUNAELE O KA AHA ELELE

Hoohaahaaia ke Keikialii Kalanianaole a me Kona Mau Hoa, Kapaia Lakou e ka

Elele Wilikoki he Poe Hupo --- Hoohilahilaia o Emaluka.

            AOHE haunaele nui i ikeia e like me ia maloko o ka halawai Aha Elele o ka la 9 a me 10 o Iulai nei. He elua mau kumuhana ano nui nana i hoouluaoa ae ia loko o ka Hale. Ka mua, ka hana hoololi a hooponopono hou i ke kumukanawai kahiko o 1901. Ka lua, ka olelo hooholo hilinai ole ia D. Kalauokalani ka Peresidena o ka aoao Home Rula.

            Mahope o ka hooponopono hou ia ana o ke kumukanawai a hoihoi aku la ke komite iloko o ka Hale no ka heluhelu ana a me ka aponoia o na wahi i hoololi ia, oia ka wa i ulu mai ai ka haunaele a mahae ae la ka Hale iloko o na mahele elua. O kekahi hapa (oia na elemakule) e kue loa ana i ka apono i kela mau hoololi, a o kekahi hapa e kakoo ana ma ka apono i keia mau hoololi i hooponopono hou ia (oia ke Keikialii, a me kona mau hoa opio).

            Iloko o ka wa o ka uluaoa i ku mai ai ka Elele Wilikoki a hoike maoli mai la iaia iho ma ka aoao kue i keia mau hoololi a hooponopono hou ia o ke kumukanawai. Ua puka mai na huaolelo oolea me ka piha inaina mai ka waha mai o ua Elele nei, a hoomaka mai la e nuku i ka poe opiopio a me Emaluka ka poe na lakou e makemake loa nei e hooponopono hou ke kumukanawai, ua kapa aku la ia lakou he poe hupo a hilahila ole. Ke komo mai nei keia poe iloko nei o ka aoao Home Rula e hoao ai e wawahi a e hoomokuahana, aole nae na lakou i kukulu i keia aoao, aka, na ka poe elemakule i oi aku ka naauao ua loihi ko lakou mau la mamua o keia poe kamalii hupo. Ia wa pu i olelo mai ai eia he poe moo iloko nei, o kekahi oia poe moo oia keia haole umiumi nui e noho mai nei o Emaluka, kekahi o na haole ino nana i makemake e kipoka ia ko kakou Moiwahine, iaia nei ka Bila Okana Aina kahi i hoolohilohi ia ai a hala ka manawa, aole no ana mea i hana ai no ka pono o ka lahui, (e kala no i ike ia ai ia mau ino a me ia kee o Emaluka aole no na hai i pai ae nei keia wahi haole e komo iloko o ka aoao Home Rula na ua o Wilikoke ma no, a ke olelo hou iho la ka hoi i ke ino, elelo lua no.)

            Nolaila, mamuli o keia mau kuee i ulu ae, i ku ae ai ke Keikialii Kalanianaole me ka hoike aku i kona manao hope e waiho loa ana oia i kona noho ana he hoa no ka aoao Home Rula, a kaha mai la e hoi. Mahope ona i eu like mai ai kona mau hoa opio a pau a haalele aku la i na hana a pau o ka aoao Home Rula i hiki aku ko lakou heluna i ke kanaha a oi. O keia iho la ke kukala kaua mua loa o ka nahaha o na Home Rule, a pehea aku ana la keia mua aku. Heaha aku nei no la ka "Wise" ma olaila, lilo aku ia ka wise no kela poe a o ka hupo no "Wise" ma.

 

APONOIA KA HOOUNA ANA I MAU KOMISINA I HAWAII NEI

            Wasinetona, Iune 28. O Senatoa Mitchell i keia la, ua holo aku la kana olelo hooholo maloko o ke Senate no ka hoouna ana aku i kekahi Komite i Hawaii ma ke kauoha a ke Komite o na Paemoku Pakipika a me Porto Rico.

            O ka manawa o keia huakai e hana ia ai ma keia kau wela no, a ua manaoia ma ka noho hou ana mai o keia kau Ahaolelo ae e waiho mai ai lakou i ka lakou hoike no ke kulana ma Hawaii. O ko lakou mau hoolilo e uku ia ana ia mailoko ae o ka waihona hoolilo o ke Senate.

            Wasinetona, Iulai 1. No ka hooko ana aku e like me na olelo o ka olelo hooholo i aponoia e ke Senate, o Mr. Foraker, ka Lunahoomalu o ke Komite o na Paemoku Pakipika a me Porto Rico, i keia la ua wae ae la oia he komite no ka holo ana aku i Hawaii i keia wa hoomaha o ka Ahaolelo no ka huli a niele pono ana i na kulana o ke Teritori. O na hoa o keia komite oia o Mitchell a me Forster o Wasinetona, Burton, Cockrell a me Blackburn.

 

            O na olelo o loko o ka olelo hooholo a Senatoa Mitchell i aponoia mai la e ka Aha Senate o Amerika Huipuia, e heluhelu ia penei:

            E hooholoia, O ke Komite o na Paemoku Pakipika a me Porto Rico, ma kela ka hoomana a ke kauoha ia aku nei no ka huli, noii a imi pono ana i na kulana ma na mokupuni Hawaii, ka hooponopono ia ana o na hana, ili aina, kulana, ano, a me ka waiwaiio o na aina aupuni, na hoolimalima, kuai, a i ole hoolilo ia ana o lakou, a e haawi aku i na apono ma na mea kupono i ikeia; no ka huli a imi pono ana i na ili aina, kulana, ano a me ka waiwaiio o na aina leialii, na hoolimalima, na hoolilo, a i ole kekahi ano imi waiwai e ae mai ka la 17 o Ianuari, 1893; ina paha he kuleana a kuleana ole ko ka Moiwahine o na mokupuni i oleloia ma ke kanawai a i ole ma ka pono kaulike, inoa, a i ole mana ia mau waiwai; ka haawi ia ana o ka pono koho balota a i ole kekahi ano e ae, ninau limahana, kulana o na limahana, a me na hana e ae a pau e pili ana i ka mana hooko, kanawai, aha hookolokolo, hoonaauao, auhau, kula, waiwai, a pela aku.

            No ka pono o keia komite i oleloia, a i ole o ke komite e kokoho ia ana e ka Lunahoomalu, ua loaa iaia ka mana no ka hoouna ana i na kanaka a i ole na pepa, ke kipa ana aku i Hawaii, ka noho ana i ka wa a ka Ahaolelo e hoomaha ana; a o ke komite i oleloia e waiho mai oia i kana hoike ma ka hoomaka ana mai o keia kau Ahaolelo o ka hopena o ka lakou huli ana, a o na hoolilo o keia huli ana e ukuia ai mai ka waihona hoolilo mai o ke Senta.

            He elima ka nui o na Komisina e holo mai ana i Hawaii nei, he elua Demokalaka a me ekolu Repubalika, a he poe wale no i hele a hapauea. O ko lakou mau inoa, oia iho keia:

            Joseph C. S. Blackburn, Demokalaka, ua hanau ia oia ma Kenetuke i ka la 1 o Okatoba, 1838, ua loaa iaia ka oihana loio i ka 1858, he eha ona kau i lilo ai he hoa no ka Hale o na Lunamakaainana.

            Francis M. Corckrell, Demokalaka, ua hanau ia oia ma Missouri i ka la 1 o Okatoba, 1834, a i ka 1854 ua a'o oia i ka oihana loio.

            Addison G. Foster, Repubalika, ua hanau ia oia ma Masekuseta i ka la 28 o Ianuari, 1837.

            John H. Mitchell, Repubalika, ua hanau ia oia ma Piledelapia ia ka la 22 o Iune, 1835, noho loio ma Potalana, Oregon, i ka 1860.

            O Joseph R. Burton, Repubalika, aole maopopo o kona mau makahiki.