Ke Aloha Aina, Volume VIII, Number 28, 12 July 1902 — Page 4

KE ALOHA AINA

 

KE ALOHA AINA, POAONO, IULAI 12 1902

 

Ke Aloha Aina

Hookumuia no ka Pomaikai o ka Lehulehu, a he Nupepa na ka Lahui Hawaii.

Edward L. Like. Luhahooponopono.

Puka Pule. E hoopuka ia ana ma na kakahiaka Poaono a pau.

Keena Hana. Ma alanui Moi, Leleo, Helu 370 Kokoke ma ka Hale Hoolulu Kaaahi. Pahu Leta 513.

Honolulu. Iulai 12, 1902

 

KA MOIWAHINE LILIUOKALANI

 

            Ma ka mokuahi Kina e ku mai ana i ka Poalua Iulai 15, e hoi mai ai ko kakou Makuahine Alii ka Moiwahine Liliuokalani i aloha nui ia. Ke kono ia aku nei na makaainana aloha alii aohe no he hewa o ka hoea i kai o Ainahou i ka ike malihini alii.

 

KE KEIKIALII J. KALANAIANAOLE

 

            No ka pono o ka lehulehu a me ka holomua o ka aina ma o a o. He mea pono i ke Keikialii J. Kalanianaole ke ae ma i holo i Elele kue ia R. W. Wilikoki, a ina oia e ae ana, aole o makou kanalua ke olelo ae e huliamahi ana ka aoao lahui holookoa mai ka aoao Kuokoa Home Rula, a na aoao Demokarata a me Repubalika e kokou iaia. Pela ko makou manao i keia manawa.

 

LANAKILA KA “KE ALOHA AINA” KUE MAU I KA LAPUWALE O KA HOO-REPUBALIKA IA ANA O KA LAHUI MA O KA AOAO KUOKOA HOME RULA ALA.

 

            Auhea ka waiwai oia hoo repubalika ia ana iho nei o ka inoa o ka lahui e ka Elele? Aole he mau bila ana nui ana i kokua ia mai nei e na Repubalika o Amerika. Ua hana oia pela me kona manao kuhihewa oia ka mea a kela poe Repubalika o Amerika e nana mai ai iaia a hooko ia ka kakou mau mea a pau e makemake ai ma ona ala.

            Pehea e hiki ai ia mau kuhihewa ke hoolilo ia i mea no kakou e pomaikai ai, aole ka poe o Amerilka he poe hupo a hiki ole ke hoomaopopo. Ua ike no lakou ua kue ikaika aku kakou a me Wilikoki pu ia aoao, a o ko ka lahui poe enemi no ia e kue mau nei o na Repubalika, eia nae o ka holo aku nei no ka ia o kakou iloko o laila e hoopilimeaai hoopunipuni ai a kapa iho la ia kakou he “Repubalika.” Nolaila, ua ike mua no makou aohe no e nana mai ana o Amerika ia kakou ma ko kakou hoolilo ia ana i poe Repubalika hookamani. Ina he makemake e Repubalika, o ka wa no e koho ai na balota oia no ka wa kupono no kela a me keia e koho ai i kona aoao a i lilo ka elua hapakolu o na Hale i ka Repubalika, alaila i ae ua Repubalika io ka lahui holookoa, aka e like me keia i hana ia iho nei aohe waiwai. Nolaila, ke hauoli nei KE ALOHA AINA no ke kiola ia ana aku la oia wahi lei kakalioa i hookau ia iho iluna o ka poe aloha aina. A ua lanakila ka KE ALOHA AINA kue mau i ka lapuwale o ka hoo repubalika ia ana o ka lahui ma o ka aoao Kuokoa Home Rula ala, aohe waiwai i loaa mai.

 

UA KIOLA LOA IA AKU LA O “REPUBALIKA” MAI KA HUELO AKU O HOME RULA I KEIA WA, A HOI HOU I KUOKOA HOME RULA E LIKE ME KINOHI.

 

            O kekahi o na mea ano nui a ka Elele i hoi mai nei a hana iho la i keia mau la, a makou e hoike akea aku nei imua o oukou e ka lahui mai Hawaii a Kauai, ua maopopo oukou aohe mea e ae nana i hoolilo i ka aoao Kuokoa Home Rula i Home Rula Repubalika, aka, o ka Elele ponoi no ka mea nana i pakui mai ia “Repubalika” ma kona huelo, iaia i hoi mua mai ai ma ke kau pokole i kela makahiki aku nei. Oia no keia i hoi mai la ma ke kau loihi mai o eono mahina a kukala akea hou ae nei iloko o keia Aha Elele: E kiola loa ia kela inoa Repubalika mai ka hoopaa ia ana ma ka huelo o Home Rula a hoi hou ia aoao i ka inoa mua “Kuokoa Home Rula.”

            Aohe no hoi he pauaka nui wale e like ai. Ua lawe maoli ia no ka inoa maikai o ka lahui i mea piepiele a i ole ma he maunu ala, i ka wa i nele mai la a ko ole na mea a pau i manaoia ai “hoi hou iho la i ke @e@u me he moi la.” E kala no la hoi KE ALOHA AINA i i aku ai “he hale leo aku ia ou e ke hoa” a laa ka hoi nele la i ke kula loa o Malama. Pela wale iho la no paha auanei kakou e luwaiele mau ia ai@ o ianei. Auhea mai oukou a pau, o kela inoa Home Rula Repubalika ua nalo aku ia i ke ala hoi ole mai ua loaa i ka ma‘i bubonika ua puhi ahi ia iho la e ka Elele, a o kona lehu ke malama ia ana i mea hoomanao na ka poe kiai hale.

 

WELA KE KOKO O NA OPIO

 

Ma ka po nei i malamaia ai he halawai e na poe opio, ka poe hoi i kipakuia mai, a i kapaia he poe hupo o Elele Wilikoki maloko o ka aha elele a na Home Rula iho nei, imua o kekahi anaina nui i akoakoa aku. Ma ka hoolohe ana aku i na haiolelo oia po o Moses Kaaikaula, Ewaliko, Wise, Senatoa Kanuha, Hon. J. Emaluka, Nakookoo, Clark, Bibikane a me kekahi poe e ae i na hana ekaeka a D. Kalauokalani, a lakou i moni ai a i huna ai mai na maka aku o ka lehulehu, ua piha a hu ke kiaha o ka inaina no ka ae ana aku i na hana kolohe a lapuwale a kekahi alakai nui o ka lahui e hoomau ia aku. Ma ia halawai ua lawe ia mai he olelo hooholo i kauoha aku ana ia Elele Wilikoki a me Perisidena Kalauokalani e mihi mai laua no na hewa a laua i hana mai ai i na opio, a e kauoha ia o Kalauokalani e waiho i ke kulana Perisdena ana e paa nei no ka aoao Home Rula, ua kapaeia keia olelo hooholo ma ka noonoo hou ana, a ua koho ia he komite o 7 lala no ka huipu ana aku me ka Elele Wilikoki a me Peresidena Kalauokalani, a ke loaa ole he lokahi oia auanei ka wa o na opio i hoohenehene ia i ka hupo e nee mua aku ai ma ke kukulu ana i ahahui no lakou. No ke Keikialii Kalanianaole ua hai mai oia aole he mea nana e hoihoi hou aku iaia iloko o ka Home Rula, ua haawi aku oia i na hooikaika no ka holomua o keia aoao, aka, ua kapaia mai au he moo ua hoohaahaa aku au ia‘u iho ma ka hele ana aku e lulu lima, a e hoopua ia na manao inaina, aka, ua hooino ia mai no au. Ma ka po Poakahi ae nei e noho hou ai ka halawai a na opio no ka hoolohe ana i hoike a ke komite, ua kono ia ka lehulehu e hiki ae ia halawai. O keia kapaia ana o na opio he poe hupo, ua eha like kakou.

 

NAHAHA KA AOAO HOME RULA

Haule ke Kaulike a Apono ia ka Monopoli.

 

NAHAHA KA AOAO HOME RULA!!

Haule ke Kaulike a Aponoia ka Monopoli.

 

            E na poe Home Rula makee kaulike ame na poe Home Rula kue Monopoli eia ma keia e ike iho ai oukou i na kumu o ka nahaha ana o ka aoao a oukou i ku ai i na la i hala ae.

            Ua ala mai no keia mau hana mamuli o ke ake ana o kekahi poe e hooponopono hou ia ke Kumukanawai i mea e ku ai ka aoao maluna o ke kahua kaulike ame ke ala e loaa ai he lanakila i ka aoao Home Rule; ame ke ake o kekahi poe e hoomau no i ke ku ana maluna o ke Kumukanawai kahiko i ike pono ole ia ia mea he kaulike.

            I mea e maopopo ai ke kulana o keia mau Kumukanawai ame ko laua mau ano, eia mai ke hoopuka piha ia aku nei.

 

KUMUKANAWAI O KA AOAO HOME RULA, I KUKULUIA MA HONOLULU, MOKUPUNI O OAHU, MA KA LA 8 O IANUARI, M. H. 1901.

NA OLELO HOAKAKA MUA.

            Oiai ua ikeia ae nei ka loli ano nui ana o ko kakou kulana kalai Aupuni o keia mana e nee aku nei imua, ahe mea hoi nana    kono mai ia kakou ka Lahui, e ku me ka makaala no ke kiai ana i na pono pilipaa o na Oiwi ame na Kupa Makaainana Amerika i manao hana like.

            Nolaila: ma ka noho ana a ka Aha Elele o na AHAHUI ALOHA AINA ame AHAHUI KALAIAINA i huiia ma ke kulanakauhale o Honolulu, Mokupuni o Oahu, Panalaau o Hawaii, ma ka la 18 o Ianuari, M. H. 1901, ua hooholoia e hoohuiia na AHAHUI ALOHA AINA ame KALAIAINA i oleloia, ma ka inoa ame ke kuleana kalai Aupuni no keia mua aku e kapaia KA AOAO KALAI AUPUNI “KUOKOA HOME RULA.”

KUKULU ANA.

            Pauku 1. Ma keia ke kukuluia nei he Aoao Kalai Aupuni Kuloko no na Kupa Amerika apau i manao hana like o loko o ka Panalaau o Hawaii nei, a e ikeia ma kona kulana ame ka inoa ka AOAO KUOKOA HOME RULA me kona Mana Hooko piha ma ke Kapitala ma Honolulu ma ka Mokupuni o Oahu.

AOAO KUOKOA HOME RULA.

            Pauku 2. O ka loaa ana he Aoao Kalai Aupuni malalo o kekahi olelo Hooholo Hoohui a ka Aha Elele o na             AHAHUI KALAI AINA ame ALOHA AINA, i aponoia ma ka la 8 o Ianuari, M. H. 1901, e kapaia a e ikeia no o ka AOAO KUOKOA HOME RULA.

KA HUA HANA.

            Pauku 3. Ua manao makou he mea pono e hookumuia na Aupuni apau maluna o na kumu kuokoa o ka noho lanakila, ka noho ke‘ake‘a ole ia ame na pono kaulike e loaa ia he kahua lanakila no ka lehulehu.

            Ua manao makou ua hanau pu ia mai ke kanaka me kona mana kuokoa a he like hoi na mea apau imua o ka maka o ke kanawai, a i hoohuaia mai hoi me na kuleana kuokoa, oia hoi ke ola, ka noho lanakila ame ka imi ana i na mea e oluolu ai ka noho ana, me ka hoomaluia mai na hana lima ikaika ia mai ame na manao alunu o ka hoohaiki mana, a e loaa oiaio ai he Aupuni kaulike no ka lehulehu, ma o ka lehulehu a na ka lehulehu.

            O ka manao o ka Aoao Kuokoa Home Rula, ua hookumuia no maluna o ka moto: Ka Pono Kaulike o ka Lehulehu — Equal Rights for the People.

NA LALA.

            Pauku 4. O na Lala o ka Aoao Kalaiaina Kuokoa Home Rula, oia no na kane Kupa Amerika apau o na Ahahui Kalaiaina ame Aloha Aina i huiia ame na Kupa Amerika e ae i manao hana like i hiki aku na makahiki i ka Iwakaluakumamakahi a oi aku, a i loaa hoi iaia ka mana koho balota ku i ke Kanawai, e noho ana iloko o ka Panalaau o Hawaii a i kakau inoa hoi malalo o ke Kumukanawai a i ole malalo o na Rula.

NA LUNA NUI

            Pauku 5. O na Luna nui o ka Aoao Kuokoa Home Rula i hoikeia na kulana penei: Peresidena, Hope Peresidena, Kakauolelo, Luna Hooia, Puuku, Hookahi Peresidena Hanohano ame Elua Hope Peresidena Hanohano ame ka Papa Hooko o Kanaono-kumumalima (65) Lala.

            O lakou no na Luna nui maluna o na Aoao Kalaiaina Kuokoa Home Rula a puni ka Panalaau o Hawaii, a o lakou apau e noho ana ma Honolulu, Mokupuni o Oahu.

            E kohoia lakou apau ma ka balota o na Elele iloko o ka Aha Elele mua e noho ana iloko o Ianuari, 1901. E mau lakou ma ka oihana no Elua makahiki ke pono ka lakou hana ana.

NA MAHELE

            Pauku 6. Aia iloko o keia Aoao Kalaiaina, e kukuluia he Hookahi Mahele Nui ma Honolulu, i kapaia ka Mahele Kuwaena (Central Body) o Honolulu, oia ka Mahele Mana Nui maluna o na Mahele a puni ka Paeaina, a ma ke Kapitala o Honolulu e noho ai ia Mahele, a mailoko aku o ka Mahele Kuwaena o Honolulu e kukuluia ai i mau Mahele Lala o ka Aoao Kuokoa Home Rula ma na Apana a Mahele koho balota a puni ka Paeaina, a hoopaa ana i ua mau Mahele Lala ia malalo o ke Kumukanawai, na Rula ame na Kahua Hana o ka Aoao Kuokoa Home Rula no keia mua aku ma ke alakai ia ana e ka Mahele Kuwaena o Honolulu.

            E koho na Mahele Lala i mau Luna no lakou, penei. Peresidena, Hope Peresidena, Kakauolelo ame ka Puuku, e paa lakou ma ka oihana no elua makahiki ke pono ka lakou hana ana.

AHA ELELE.

            Pauku 7. E kukuluia i Aha Elele no ka Aoao Kalaiaina Kuokoa Home Rula a puni ka Panalaau o Hawaii, a e kapaia “Aha Elele Aoao Kuokoa Home Rula” e malamaia i hookahi kau halawai o ua Aha la ma ke Kulanakauhale o Honolulu, Oahu, ma ka Poakolu Ekolu o Ianuari o kela me keia Elua makahiki a i kekahi manawa e ae paha a ka Peresidena e kahea ai ma ke kauoha ana a ka Aha Hooko.

PERESIDENA.

            Pauku 8. (A) E kohoia i Peresidena no ka Aoao Kuokoa Home Rula ma ke kau Aha Elele mua e noho ana ma Honolulu i Ianuari, 1901, a i kela ame keia Elua makahiki ma ia hope aku.

            (B) Na ka Peresidena e kakau inoa ma kona ano oihana i na hana apau i pili i ka pono o ka Aoao Kuokoa Home Rula, oia no ka mea nana e hoomalu na halawai o ka Mahele Kuwaena o Honolulu ame ka halawai o ka Aha Elele, oia no ka mea mana maluna o na Mahele ame na Ahahui Lala e kukuluia aku ana ma keia hope aku ma ka inoa o ka Aoao Kuokoa Home Rula.

            (C.) E loaa ka mana i ka Hope Peresidena e like me kona mua oiai kona mua i kaawale aku ai.

PAPA HOOKO.

            Pauku 9. O ka Papa Hooko oia no na Lala he Kanaonokumamalima (65) e hui pu ana me na Luna Nui i kohoia e ka Aha Elele ma kona kau mua e noho ana iloko o Ianuari, 1901.

            O ka Lunahoomalu o ua Papa la, oia no ka luna Hoohana o ka Aoao Kuokoa Home Rula.

            O ka Papa Hooko oia ka mana nana i hooponopono i na Ahahui Lala apau, o na hana apau a ua Papa la i hooholo ai e paa no ia maluna o na Ahahui apau.

            E loaa ka mana i ka Papa Hooko e koho i pani ma kahi o kekahi Luna Nui ina ua hakaka kona noho, a e paa oia ma ia oihana a hiki i ke kohoia ana i pani ma kona wahe e ka Aha Elele.

            Ua lawa na Lala he Umikumamalima (15) o ka Papa Hooko e malama i ka halawai i ka manawa halawai.

            Na ka Papa Hooko e koho i Kakauolelo nona iho, na ka Mana Hooko no e koho i ko lakou Lunahoomalu, a ina hana hewa ana oia, alaila, e kipakuia no ia, a i ole, o lakou.

KAKAUOLELO.

            Pauku 10. O ka hana a ke Kakauolelo o ka Aoao Kuokoa Home Rula, e malama oia i na moolelo o na halawai o ka Mahele Kuwaena, ka Aha Elele ame na hana e ae e pili ana i ka pono o ka Aoao Kuokoa Home Rula.

            E malama oia i Buke kakau inoa no na Lala, e malama oia i hoike no na loaa ame na hoolilo a e wahoia aku imua o ka Papa Hooko i kela ame keia hapaha makahiki.

PUUKU.

            Pauku 11. O ka hana a ka Puuku oia no ka malama ana i na waiwai apau  o ka Aoao Kuokoa Home Rula, na Dala, na Palapala Waiwai o na ano apau. Aole e ukuia kekahi mau Bila Aie ke ole e aponoia e ka Papa Hooko. O na hoolilo apau e pili ana no ka pono o ka Aoao Kuokoa Home Rula, e noonoo a e hooholoia no ia e ka Papa Hooko. E bonaia ka Puuku.

KOMITE WAIWAI.

            Pauku 12. E kohoia i Papa Komite Waiwai o Elima (5) Lala a na lakou e noonoo, a e huli ma na ano apau e loaa mai ai i Waihona no ka Aoao Kuokoa Home Rula, a o na loaa apau i loaa mai i ke Komite Waiwai e waihoia aku no ia i ka lima o ka Puuku ma ke ano he Waiwai no ka Aoao Kuokoa Home Rula.