Ke Aloha Aina, Volume VIII, Number 30, 26 July 1902 — Page 2

Page PDF (611.25 KB)

This text was transcribed by:  Juanita Allen
This work is dedicated to:  Wilhelm J.K. Bailey

KE ALOHA AINA

 

POAONO, IULAI 26, 1902

 

 

 

LOKAHI HILO O KE KEIKIALI KA ELELE

PA MAI PA MAI KA MAKANI NUI O HILO.

 

I ka Nupepa KE ALOHA AINA, ke kiai naue ole ma ko ka lahi aoao.

 

                                                                  Alohe oe: –

E oluolu mai oe e panee aku i keia mau mea hou ano nui imua o ko kaua mau makamaka heluhelu, a oia keia.  Ma ka halawai i malamaia ma Puueo, Hilo Taona, hora 10 a.m., Iulai 17, 1902, ua akoakoa mai la na poe mai na ahahui kalaiaina like ole mai, oia hoi ka Repubalika, ka Home Rula a me ka ahahui Aloha Aina i noho Peresidena ia e J. T. Baker, a ma ua halawai ala ua ku mai la ka Elele D. Ewaliko a hoike mai la:

I Honolulu au i ka Aha Elele a ua ike maka aku nei au i na hana lapuwale loa a Kalanokalani, a oia keia.  O kona kue ana i kana mea i ae like ai me makou imua o ke Akua Mana Loa, oia hoi keia:  Ua ae mai oia e kuikahi makou, a mahope hele malu no oia e paipai i na elemakule e kue i ke Keikialii a me kona mau hoa, a he nui wale aku kana mau hana pono ole; a o ka Elele Wilikoko oia ka mea kokua ikaika loa i ka Kalanokalani mau hana aloha ole i ka lahui, a no ia mau hana pono ole a’u i ike ai ua haalele aku la au a me na poe a pau i kue i keia mea he hewa i ka aoao Home Rula a hoi mai la ma ka aoao o ke Keikialii Kalanianaole ka mea a makou i ike aia iloko ona ka manao aloha i na makaainana o kona mau makua, a e like me ka oukou i kauoha mai ai ia’u e hana, ua hooko aku au ma ke kokua ana i ka olelo hooholo kipaku ia Kalauokalani.

Mahope iho o ka pau ana o ka hoike a ka Elele Ewaliko ua hoi mai kekahi lala e aponoia ka hoike a ka elele, a ua apono like mai ka anaina holookoa. A na kou mea kakau i heluhelu aku he olelo hooholo imua o ua halawai ala, a oia keia:

OLELO HOOHOLO.

O makou o ua kupa makaainana o ka apana koho balota o Hilo Taona nei, ma o ko makou mau komite ala, a mamuli hoi o ka hoike a ka Elele D. Ewaliko e olelo ana ke kakoo nei ka Elele Wilikoki i ka Kalauokalani mau hana kolohe.  Nolaila, ke noi aku nei makou i kou oluolu e ka mea kiekie ke Keikialii Kalanianaole, no ko ae ana mai e holo moho elel no ka AholeloNui o Amerika i keia kau koho balota e hiki mai ana.

A i ka pauana o ka heluhelu ana i keia olelohooholo ua kokua like mai la na mea a pau me ka olelo mai e hoouna koke ia keia olelo hooholo i ke Keikialii Kalanianaole, a oia paha ka kaua e ka mea heluhelu e puana koke ae ai i keia mau wahi lalani mele a ke kaulana nui iwawna o ko Hawaii nei poe, a penei:

O ke’lii wale no ko makou makemake,

O ka luhi o kakou me ka lehulehu,

A o ka makou lealea no ia,

                                                      Ua ike – a.

A eia ka inoa o na komite i kakau aku ma ka olelo hooholo, J. P. Hale, D. M. Kualli, J. M. Kepoo, D. K, Ewaliko a me Wm. B. Nailima.

No laila, ma keia mea e ike mai ai oukou e ka lehulehu, o ka Kalauokalani mau hana kolohe i kokua ia e Wilikoki, ke kahea mai nei me ka leo nui, “Pa mai pa mai ka makani nui o Hilo.”  A he mea oiaio loa, eia mai ua makani ala ke pa pololei aku nei mai Hilo aku, no ke puhi ana aku i ka hilinai ia mai luna aku o laua, a oiai hoi o kakou no na poe nana i hooikaika a hiki i ko laua lanakila ana; eia nae i na kaa hapaumi no kahi i nahili ai, a waiho ia aku la ka pono o ka lahui e pue ana i ke anu.  Aloha no.  No laila, ina ua pau ka li’u o ka paakai, pehea la ia e li’u hou ai?  Eia kekahi olelo i ku i ka weliweli a ko kakou hoola i kakau ia ma ka buke nui, o kela laau keia laau e hua ole mai ana i ka hua maikai e kua ia i lalo a e kiola ia aku ia i ke ahi.  Ua lawa.  E welina auanei e lunahooponopono a me na keike oniu hoa.

                                                                                          Kau kauwa haahaa

                                                                                          J. P. Hale.

Puueo, Hilo, Iulai 18, 1902.

 

 

 

HALAWAI MAKAAINANA A NA HOME RULA

 

Ma ka po Poaono nei i haawi ae ai ka aoao Kuokoa Home Rula he halawai makaainana nui maloko o ke Ema Kue.  He nui a lehulehu no na poe makaikai o na aoao kalaiaina like ole i hoea ae malaila.  O na haiolelo oia po oia no o Sanatoa Kalauokalani, Heny Huka, L. W. P. Kanealii, W. J. Mokimana, J. P. Kuoha, Kalanokalani Opio a me Elele R. W. Wilikoko.  Iwaena o na poe haiolelo i hoolohe maikai ia e ka lehulehu me ke kipehi oleia a ku ina huaolelo e eha ai ka mea haiolelo oia no o Kalauokalani Opio a me Elele Wilikoki.

O ka manao nui o na olelo a na haiolelo oia po e paipai mai ana i na kanaka e huli aku ma ka aoao Home Rula, a e palaina puna mai ana i na hana a ke kau ahaolelo o na Home Rula i hala aku la.

 

 

 

Ka Hoike Kula Sabati o ka Paeaina ma Lahaina.

(Hoomauia.)

NA HOIKE MA KA LA 8.

Maui, Molokai, Lanai.

 

14.  Ke kula o Maui Hikina, elua mahele o keia kula, pokii 16, opio me na makua 29; alakaiia e Ben K. Kaiwiaea.  Ka mahele o na pokii ma ka olelo Beritania, maikai na haawina me na himeni. ka mahele o na opio me na makua, maikai na himeni i mele ia mai, he 22 minute i pau ia lakou.

15.  Ke kula o Molokai, he elua mahele o keia kula, Halawa a me Kalauaha.  E ike ia lakou ma ka @bine o na papale, ua alakai ia keia mau papae J. Nazareta, he 60 ka nui o na haumana ke hui ia. Ua ku like mai lakou i ka wahookahi me he puali anela la, ua kaawale ma kekahi mau mele a ua hui ma kahi.

O – ka mea alakai ninau, he hooio ke ano o ka ninau ana, a o J. Nazareta ke alakai himeni, ua like loa no kana hana me Berger, kumupuhi ohe o ka bana o ke aupuni, he eleu loa kana pana ana i ka himeni.  O na mele, ua mele ia iloko o na ano ekolu – 1 o ke ano mau o na himeni halawai, 2 o ke ano kani bana, 3 o ke ano kaui gita.  O ke ano eleu a hoohauoli ua lilo ka helu ekahi ia Molokai ma na mele, a ua nui ka paipai o ke anaina.

16.  Na kula o Maui-waena, elua mahele, mahele ekahi, mai Huelo a Makawao, alakaiia e D. Pohakimohewa.  Hoike mua ka papa o na pokii, o ke alakai ka leo kane, iaia hookahi no piha pu ka hane i kona leo, aole i kana mau ka nui, hoike elua, hui a pau he 90 ka nui o na haumana, he nani na hana a pau.

17.  Ke kula o Makawao he mau kaikamahine o ke kula hanai o Maunaolu. He 12 kaikamahine, nani himeni, ono a nahenahe.

18.  Ke kula o Kanaio, he __ haumana, i alakaiia e D. Kapohakimohewa; he nani na himeni me ke mele ana, he ono, he oluolu i ke kumu pepeiao.

19.  Na kula o Maui Komohana, ka mua, na kula o Nawaieha i alakai ia e Robert Nawahine, he 60 ka nui o na haumana, a ua ku mai lakou a pau i ka manawa hookahi me he puali anela la me na aahu keokeo.  Hoike mua ka papa o na pokoo, maikai, nani, ono, eleu ke alakai.  Hoike ka papa o na opio a me na makua i hui ia, o Kaluna ke alakai ninau, nani na mele.

20.  No kula mai Kahakuloa a Olowalu i huina, he 60 haumana i alakai ia e Rev. Kapu; he kulana ko lako @ i like me ko Nawaieha, he nani a maikai na hana a pau.

21.  Ke kula o Lanai, nona i a haumana a 7 i alakaiia e Sol. Kahoohalahala, hohonu na ninau, he mau pokii a me na kupuna na haumana, o ke alakai wale no kai himeni me ke kuoo, oiai ke anaina e hauoli aku ana, ku malie no na haumana.

Ua haawi ia ka helu ekahi i keia keia kula, no ka mea, iloko iho nei no o Mei ka hookumuia ana a hoike koke no.

O keia ka hope loa o na hana hoike kula sabati.

Mailoko mai o keia mau hoike e loaa ai kekahi mau mea e hoomanao ai.  1.  Ma ka eleu a hoohauoli i ke anaina ua lilo ka helu ekahi i na kula o Molokai, na kula o Makawai i alakaiia e D. Pohakimohewa.  2.  Ma ka oluolu, nahenahe, ono, ua lilo ke eo i ke kula o Hanapepe.  3.  Ma ke anoano, ua lilo ka helu ekahi i ke kula pokii o Pukaana, Konawaena, kula opio o Pukaana.  4.  O na kula aku i koe, he nani wale no.

O ka manao keia o ka mea kakau ua paewa ae piha keia i ko ka lehulehu, aka, e hoomanaoia ma ke ano nu, ua maikai na kula sabati a pau.                                                   Me ka mahalo,

                                                                                          Mea Kakau.

Lahaina, Maui, Iulai 8, 1902.

 

 

 

HOOWELIWELI HOU KA LUA PELE O MAUNA PELEE.

 

Fort de France, Iulai 10.  O ke pau hou ana o ka pele ma Mauna Pelee ma ka po nei ua hookomo hou aku oia i na kanaka iloko o ke pihoihoi.  Ua holo aku lakou ma kela a me kaeia wahi iloko o na aahu moepo.  Ua hoomau ia ka nakulukulu ana a hiki i keia la.  Ua piha ka lewa me ka uwiia, a ua oiliili mai lakou me he mauhuna ahi la mai kekahi hale kui hao mai.  Me ka hoomau ana mai i ka hoakea ana me ka pakaawili ana e like me he nahesa ala a holapu puni ae la ma o maanei.

Ua pau ka halulu ana ma ka hora 9:30 o keia kakahiaka. Ua ui mai la na ao eleele panopano i ukali ia mai e ka ua, ka uwila a me ka hekili.  Ua hoike ia mai ua ike ia he kai mimiki.

 

 

 

 

KA WAI MINERALA O KAWAIAKEAKUA

 

Ma ka mokuahi Kinau i hoea mai i ka Poaono nei, mai Hilo mai mai, i lawe mai ai oia he 80 pahu i piha me na omole o ka wai minerala kaulana o Kawaiakekua, Puna, Hawaii.  O keia ka huakai mua loa i lawe ia mai ai keia wal@ no ke kuai ia ana ma Honolulu nei.  Ua olelo ia he nui na ma’i i hiki ke hoola ia me keia wai, a ke hoouna ia nei oia ma na wahi like ole o ka honua nei.

Aole i manao ia he ola aia iloko o keia lokowai a ka pele a hiki i ka hoea ana mai o kekahi haole a eakamai mai Amerika Huipuia mai a ike iho la he wai minerala ko keia lokowai i oi ae ka maikai i kekahi mau lua wai minerala o Amerika Huipuia.