Ke Aloha Aina, Volume VIII, Number 30, 26 July 1902 — Page 7

Page PDF (703.38 KB)

This text was transcribed by:  Carol Hill
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KE ALOHA AINA

                  POAONO, IULAI 26, 1902.               7

 

MOOLELO  HOONI  PUUWAI

-:NO:-

Kuu Aloha i na Pua, Kuu Ipo o na Luanahele!

Ka Makaikiu Kupaianaha!

  Mai keia mau olelo aku a ke kauka a me na olelo ike a ka oihana makaikiu ua hoopuka koke ka aha kiure ua make keia keonimana aoo ma ka hou ia ana me ka pahi e na lima menemene o ka mea pepehi kanaka, a e hoopuka ia ka palapala hopu maluna o ke kino o Haku Baroneka no ka hewa pepehi kanaka ma ke degere ekahi, a waiho aku na ko Beritania aha hookolokolo e hoolohe i kona hihia.

  O keia olelo hooholo mana hiki ole ke hoololi ia a ka aha neile ua hoopuka koke ia ka palapala hopu maluna o ka Haku Baroneka no ka hewa pepehikanaka ma ke degere ekahi, a ma kahi o ka inoa o Haku Baorneka ke hopu ia no ka lawe ola ua hookomo ia iho malaila o Ioane Berenada no ka pepehi a la we ana i ke ola o Haku Baroneka a i ka wa a ka makaikiu i hoea aku ai no ka hale paahao a heluehelu imua o Ioane Berenada i kela palapala hopu ua naka haalulu ae ke kino o ua lima koko ala iaia i ike iho eia kona hopena weliweli ke nee awiwi mai la ina aole oia e awiwi e hoopakele iaia iho ma ka ike o na loio a me ko lakou naauao pale kanawai, a he oiaio aia he elima mau loio naauao a akamai loa i makaukau e pale no ka pono o ko lakou haku.

  O ka loio hoi ma ka aoao o ke aupuni,oia  no ka loio aupuani kulanakauhale o Ladana, a me loio Gerehama a me ka Ela Opio o Kalivi oiai eia ae oia ke huli hoi awiwi mai nei mai Berelina mai mamuli o ka loaa ana aku iaia o ka lohe no ka make ana o kona makua hookama mai na lima menemene ole aku o ka mea i piha kona puuwai me na ae koko uliuli o ka pehehi kanaka.  Eia kona makuahine hookama ke noho nei iloko o ka luuluu nui no kona kookoolua i kaili ia aku la e ka make, a pela no me kona mau makua ponoi.  O ke kino make o ka Haku Baroneka ua haawi ia aku ia malalo o na lawelawe ana a ke kanaka ike i ka hoomaloo ana i ke kino e inoino ole ai no kekahi mau makahiki.

  O na hoaloha o ka Haku Baroneka ua haawi ia aku ia malalo o na manao kuhihewa o ua Haku ala keia e hoopaahaoia nei no ka hookaulua ia ana, aka, oia mau leo noi aole ia i hooloheia e na manao uahoa o ka aha a me ka oolea paakiki o ke kanawai.

  He eha pule mahope o ka hopu ia ana o ua Haku ala, ua malamaia iho ia ka hookolokolo ana i ka hihia o ua Haku ala, a i ka wa i heluhelu ia mai ai o ka palapala hoopii ahewa aia hoi ua hookahaha nui ia ka manao o ka aha ma ka lilo ana o Haku Baroneka ka mea i pepehi ia a o Ioane Berenada ka mea i hoopii ia.

  Heaha ke ano o keia hihia a owai ka eepa nui nana i hana keia palapala hopu! Wahi a ka Haku Manafeda ke kahu o ka aha me ka leo nui koikoi.

  No ka mea, oia maoli no ka inoa pololei o ka mea nana i hana keia karaima, a o ke mea i manaoia nana i hana ke karaima, ua make oia ma ka lima o keia Ioane Berenada, wahi a ka makaikiu Beleinehama i ku koke ae ai a kamailio.

  Alaila, he hihia hookauhihi wale mai no keia a ke noi nei ka aoao i hoopu ia e hookuu loa ia oia mai keia hewa ae, wahi a kekahi loio o ka aoao pale.

  Ua ku ae ke kahu o ka aha iluna a makaukau e waiho mai i kana mau olelo ao ko’iko’i loa e pili ana i keia hihia nui, aka, ua noi e mai ka makaikiu Peleinehama e ae ia aku oia e hoike pokole mai i mau olelo e hiki ai ke lawe ia keia hihia imua me ka hoohalahala ole ia.

  Wahi a ua makaikiu ala?  Aia malalo o na malama hoopono ana a loio Gerehama e ike ia no ka moolelo e hooakaaka ana i na mea pili i ka hanau ana mai o keia mau kanaka he mau mahoe laua i like loa na helehelena na ano a me na mea apau ma ko laua hanau ia ana mai e hiki ole ai kekahi ke olelo ae o keia ka mua a o kela mai ka hope e like me ka kakou e ike nei i keia la aka, o ka mea iki wale no i paewa ai oia no keia o na ila o keia mau kanaka.

  O ke kanaka o laua i hemo mua mai nona hoi ka inoa o Haku Baroneka, aia he ila nui ma ka mahamaha akau o ke poo, a o ke mea hoi i hemo hope nona ka inoa Ioane Berenada, aia kona ila maloko o ka onohi o ka maka hema, a ina e huli io ia maloko o ka moolelo i hopaaia ai ka hanau ana mai i keia mau kanaka a me ka hoike a ka papa kauka i nana ai maluna o ke kino make alaila e maopopo no auanei me ka hoohewahewa ole o haku Baroneka ka mea i make a ina hoi e noii pono ia aku ana ka lawe hala e ike ia no o Ioane Berenada no ia e ku mai nei imua o kou hanohano.  Aole wale hoi oia me he la he iwakalua ae nei paha makahiki ua hooiaio ia e kauka Buruke o ko ka halepaahao Nugeta haukipila ua make keia Ioane Berenada.  O ke la a kela kanaka wahahee o ka hoopunipuni nui i waiho aku ai i kana hoike e hooia ana o ka la hookahi no ia i nalowale pu iho ai me ua kauka ala a he aneane e elima ae nei mahina i hala, aia hoi, ua hoikeike hou ia ae nei ia imua o ko Ladana i ike a kamaaina iaia o ua kanaka Buruke nei no ia malalo o na inoa kapakapa wahahee e hai ae hooko ana i na hana a keia kanaka e ku nei imua o kou hanohano.

  Na’u i ki poka o Kauka Puruke a na’u nohoi i hopu keia Paroneka.  Ano e kou hanohano e ka aha, e holohe mai i ka hoike e pili ana i keia mau keiki.

  Alaila, huli ae la ia imua o loio Gerehama a konu aku la a ia wa i ku ae ai ka loio iluna a heluhelu mai la ina mea e pii ana i ua mau keiki mahoe nei a Paroneka Lobi o Kalivi alaila o ka hoike a ka papa kauka ua ike io ia iho o ka mea i hanau ia me ka ila ma ka maha kau o ke poo o Haku Paroneka, a o ka mea me ka ila ma ka onohi maka hema o Ioane Perenada, ka lima koko i pakele mai malalo o na epa a apuka ana a Kauka Puruke.

  I ka nana ia ana o ka hoailona ila ma ka maha akau o ke poo o keia Paroneka e ku nei imua o ka aha, ua ike ia kona nele, a ma ka nana a kilo pono ia ana ma kona onohi maka hema, aia kela hoailona ke kau moakaka mai la me ka hoohewahewa ole ia, a ia wa i poha hou mai ai ka leo o ke kahu o ka aha me ke koikoi me keia mau olelo : Ah! you traitor and murdered! aole loa he aha hookolokolo nana e hookolokolo hou i kou hihia.  O kau karaima mua i hana ai ua lawa ia lunakanawai nana o hoopai ia oe ma keia hihia, a aole loa hoi he papa loio nana e pale i kou hihia me keia aha.

   Ua hoao ae kekahi loio o Ioane Berenada e ku a noi e ae ia ka lawe hala e hoolohe ia kona hihia e like me ka mea maa mau a e lawe pu ia mai hoi na olelo ike, aka, ua paluku ia mai la nae ia e na olelo okalakala a ka Haku Manafeda i ka  hamare ana mai.

  Silence there!  Aole anei i lawa ka ike no kona ahewa ia oiai oia he paahao mahuka a me ke kipi i ka mana o na kanawai i ahewa ia ai oia.  Ano e Ioane Berenada ka paahao i mahuka mai mailoko mai o Nugeta he 20 ae nei makahiki a oi i hala a i  hoopaahao ia hoi a pau ke ola e noho ai malaila no kela hewa weliweli loa he pepehikanaka ma ka lawe ana i ke ola o kou makuakane ponoi.  Ano eia hou no oe me ia hewa like no ka lawa ana i ke ola o kou hoahanau ponoi. Noalaila, o ka olelo hooholo wale no a ka aha e kau aku ai i kana hoopai maluna ou me ka hookolokolo ole ia e Ioane Berenada ua ahewa ia oe e make maluna o ka amana li ma ka hale paahao o Nugeta mawaena o ka lewa a me ka honua ma ka Poalima hope o Novemaba 1867, ma ka hora 12 o ke awakea a hiki i kou make loa ana a na ke Akua e aloha mai i kou uhane.

  O keia ae la ka olelo ahewa uahoa a keia lunakanawai kaulana me ka hookolokolo ole ia ka hihia a na ka la li kanaka i hoike ae ka mana a me ka paakiki o na olelo a ua kanaka ala e hiki ole ai ke wawahi ia, no ka mea, o ka uku no ia oia mea he hewa he make. Ua li ia o Ioane Beronada maloko a o na paia o Nugeta e like me ia kau ia mai ai o kona hoopai, a o na huaolelo hope a ua limakoko nei mahope iho o na haipule ana a ike kuhunapule, - E kuu makua aloha, ke make nei au he kanaka i paumaele me ke koko o kuu koko, a me ka io o kuu io, aka, e hiukala mai i kuu uhune hewa e hele aku nei i ou ‘la. – Alaila, he anuu ana no ke kaula aia ua Berenada nei he kino make e lewalewa ana mawaena o ka lani a me ka honua pau ke ola.

 

HOOLAHA HOOKA MOARKI

 

HOOLAHA KUAI A HOOKO A KA MEA PAA MORAKI.

  I kulike ai me ka mana o ka hoolilo ana i kekahi moraki i hana ia e John Colin Brown o Honolulu, Mokupuni o Oahu, Teritori o Hawaii ia Frank Hustace o kahi hookahi, ma ka la 5 o Iune, 1900, a i hoopaa ia ma ke Keena Kope Aupuni Oahu, buke 207 ma na aoao 254 a ka 256, ma keia ke hoolaha ia aku nei ua manao ka mea paa moraki e paa i ua moraki ala i oleloia no na kumu oia ia o ke kumupaa a me ka ukupaanee i kona wa uku, o keia moraki e hoolilo ia aku ana me ke kuai kudala ana ma ke keena kudala o James F. Morgan, ma Alanui Moiwahine, ma Honolulu i oleloia, i ka Poaono, la 16 o Augate, 1902, ma ka hora 12 awakea o ka la i oleloia.

  O na waiwai i hoakaka ia ma keia moraki i oleloia penei.

  O kela mahele a pau o ka aina e waiho ana ma ka Ili o Pau, Waikiki, Honolulu i oleloia, a e hoopuniia ana penei.

  E hoomaka ana ma kekahi wahi ma ka aoao makai o ke Alanui Waikiki, i hoakea la, ma ke kihi Hikina o ka aina i kuleana ia e Shintaro Anno, o keia wahi hoomaka i oleloia he mamao o 492 kapuai mai ke kihi Hikina o ka aina i lilo mai ia Frank Hustace ma kekahi palapala kuai i hana ia e Lau Chong ma ka la 20, 1897, alaila, holo

   1. Hema 71* 03’ Komohana 120 kapuai ma ka aina e S. Anno i oleloia.

   2. Hema 35* 00’ Hikina 80 kapuai ma ka apana 13.

   3. Akau 71* 03’  Hikina 120 kapuai no ka aoao makai o ke Alanui Waikiki oleloia.

   4. Akau 35* 00’ Komohana 80 ka puai no kahi i hoomaka ai.

FRANK HUSTACE,

Mea Paa Moraki

Hanaia ma Honolulu, Iulai 22, 1902.

Iulai 23, 30, Aug 6 a me 13.

 

CAMARA & CO.

Kihi o Alanui Alakea me Moiwahine.

MEA KUAI

Waina, Bia me na Waiona

Na Kanoha a pau e Hooko ia no.

 

 

NA BIA BUDWEISER, RIANIER

ME PRIMO

PAHU LETA 664. –TEL. BLUE 492

Eia maanei o W.Rice, kekahi o na

Hawaii i noho loihi me Frank Brown.

 

Wm. RINGER

Eia au imua o oukou e o’u mau hoa lahui Hawaii, ua wehe ae aei au he halekuai kika, kikiliki,

pakanau o na ano a pau, kini mea ai o na ano like ole, wai momona, paka Hawaii o Kailua Kona paka ona, a pela me na Opelu maloo.  Ua hiki ia’u ke hoolawa i na makemake o’u mau hoa hanau o na mokupuni.  E loaa no au ma alanui Muliwai, kokoke i alanui Kukui.  PO. Box 482