Ke Aloha Aina, Volume VIII, Number 30, 26 July 1902 — OHOHIA NUI IA KA HALAWAI A NA OPIO He Mau Haneri Kanaka i Hoea ae i ka Halekeaka Ofiuma. [ARTICLE]

OHOHIA NUI IA KA HALAWAI A NA OPIO

He Mau Haneri Kanaka i Hoea ae i ka Halekeaka Ofiuma.

Ma ka po Poaha nei i malamaia j ae ai ka uiakaaioaoa'moa loa a na poe opio i haalele ako i ka aoao Kuokoa Qome Eula t al kukoln ae boi i aOao kaluiaiaa e o nei i keia utau la ka aoao Kaokoa, m&Ioko o ka Lalekeuka Ofima. Mamna o ka hoea aoa mai 0 ka hora e wehe ia ai oa haaa oia po, aia na kane, na wahioe a mt na opio e mee kaoo ana no ka halekeaka no ka boolobe ana i na mnnao o keia aoao kalaiaina lahui hoo. I ka hoea «oa mai i ka wa e hoomaka ni ns hana, aia kt» Cfi nma aa piha u me na kanaka i, h'ki aku ka helaaa malaaa o oa hHOPri. O Sol. Meheula ka lana hoomaln oia po, a "naoa i hoike mai l ka lehnlehn o ka maaao i k*bea ia ai o keia halawai no ka hoike ana .akn no ia o ni opio imaa o ka lehnlehn i ko lakou knmo i haalele akn ai 1 ka aoao Home Rala, aia īloko oia aoao kahikn Le maa kanaka 1 hiki ole ke hilinaiia, a be moo. Wahi ana, aole a makon man olelo inaina no ka aoao kahiko, aka, e hoike aku ana makou i na mea oiaio a pHO. O ka haiolelo maa ana 1* hoolaana mai ai oia no 0 J. K. Nakookoo. be kakauolelo mna o ka aoao Kuokoa H,ome Eala. Ua hoike mai 0 Nakookoo imna o ke anaioa, oa haalele akn oia i ka aoao Home Kola, so ka mea, aole i hooko na alakai i ka lana man ae i hana aka ai me lakoa na opio e hooponopono hoa ia ke kumokanawai. Da hoi hope aka oiu no ka «noolelo o ka aoao Hpme Kala a hoike mai la 1 na mea i hana,ole ia e ea alakai nq ka pono o ka leholeho. O ka bila kalanakanhale & me ka bila oknna, kekahi man bila ano nni loa i pono e hana koke ia, aa lawe hele wale la ae e Keoki Makamn, oiai naB 0 ka wa knpono ia no ka waiho ia ana aka ilokp 0 ka Ahaolelo, a aole boi 0 Kahaokalani i hoao aka e hali 1 aa bila ala a iawe mai. Wahi ana no ke Keikialii aa ike oia be alakai hoopono e hiki ai i na kanaka ke hahai akti mahope ona me ka hopohopo ole, o kona makemake wale no o ka loaa o ua pomalkai 1 na Hawaii. Ua hoao na alakai e kapae aku i ke Keiki* ahi mawaiio me ka hoopuka ana 1 oa haaolelo kapono ole nona, 00 ka mea, o ke alaheie a ke Keikialii e makemake nei e hooko aka he alahele e hoeoele ia ia 0 Kalaaukalaiii uie ka maua aua e

paaneJ, a do ks oiaio o na haa« kae a SuUittja Kalaookalaui i ks Keikialii ua Ueluhelo mai 1$ oia . 'i ka leta a aa aL&kui ala i kakaa . ako ai ilalo o. Laie aoie Home Eula e hoolohe aiai i ke Keikialii. O ka elaa o na haioleio oia po oia no o John Wise, ia ko mai oia a hoike ina kiwauu o bo lakoa haalele ana i ka aoao Ho»® Eola, mamuli no ia o ka hooko oie īa ana o ka lakou mea i ijni ia ka pooo kauiike o ka leha« lehu. Maloko oke kumukanawai kahike o ka aoao Home &alft aohe pono kaulike e loaa ana i ka iehulehu, aka, aia ka mana a pau iloko o ka iima o ke kanaka hookahi, e ike la no ka piliki» wa kela kau Ahaeiele i hala iho L J , heaha ka oaea i ike ii, ua hiki ia Honolulu nei hookahi ke kobo a oi hewahewa aku na elele ® hiki loa ai ke uhi pu īa aku ka mana o na elele mai na mokupuni mai. Ano keia hemahema nui o kekahi maa paoku o ke kumui kanawai ua hooholo iho la majkoa e hooponopono bou īa na pauku me ka ae mai o na aU* kai, aka, heaha ka mea i ike I«b aa hoi hope hoa iaua a ko oie iho ia ko makou naakemake opio e ioaa ka pono kaulike i ka .lehulehu. Aole o makou makemake e hoopilikia i na eiemakale, aka, e haawi aku e koho ia ina na manao ka iehui?ha d& kupoao loa na elemakole no ka hooponopono ana i na hana piii kaiaiaina na hiki no, a īna boi a« manao ka ieholeha na kapono o» opio aia no ia mana me iakoa.} Mahope o ka hooki aaa o Jobo Wiae aa hooiaana ia mai ia o Lunamakaainana J. Emalaka, ua hoike mai oia i na mea oiaio 8 piU ana ia )akoo i noho ibo ai ma kela kau Ahaoieio i haia aka la, aoie be mea i hana ia oo ka pono o ka lehaleha, a o ka iakoa mau mea i hoohiki aka ai ima« o ka lahui e heie an& iakoa e Uana iioko o ka Ahaolelo o kekahi oi& j maa mea aole loa i lawelawe ia, j O ka bila kaa he pooo j no kekahi hui a ,poe kakaikahi j wale no, oia ka biia i hooikaika j n«i ia a poiaa ae ia ua biia e po« | no ai ka iehaieha, a o keia biia , kaa hapaumi e baawi ana i ke- ; kabi pono aiuna e loaa iaia ka | mana o §6 makahiki e hoohaiai ' ;ii, o keia bila kekahi o u* bila j .a'u i kakoo oie aku i ko'« maa f hoa, Oka iini oka Hai Kao* koa i hoaia ia ae aei o ka hoio Q * ' ■

ka bila a mrc okena i keia kaa Ahao'.elo e l.iki mai «Q3, a ina e aole he aoao kalaiaina e kakoo mai ana ia mukou no keia pono um o ka lahui e aho e hoi hou ako makou iloko o ka aoao Home Rnla. 0 Ssm K. Kaloa ka haiolelo i hoolauna la mai mahope o Emainka, he welawela kaua mau olelo i paha mai ai no Knlauokalani a me Wilikoki, a aajaakalukala ae ua papahele o ka halekeaka t Uu kapaai wawae o ua poe makaikai uo ka hanoti i lana mao hai Olelo. Mohope mai ona o Mos?e Kaaikanla, ke koa wiwo oie nana I lawe mai i ka olelo hooholo hili&ai ole ia Senatoa KalpeokalanK Ua hoike mai oia he kalioo ikaika oia no ka aoao ī na la i hala pku la, me ka iiui noi iloko o kona' pnawai e loaa ka pono kaulike i ka lehulehn, ua hooikaika roa na ano a paf» 6 ioaa ka lanatila i ka aoao Bome Eola. a na a oa Hlo ka elaa kapakolu o ka Hale ol&lo a he hapanai o ka H%?& o ea Se«natoa, aka, heeha ka mea i īke īa aohe pomaikai i loaa i ka lahni, a no ko'a ike aoie he mea a Kalauokalani i baua ai no ka pono 0 ka labui pela au i Uwp mai ai 1 keia olelo hooholo hilinal 1 ole. O ka makou e hni nei .e hanaia* e loaa ka pono kauiike i ka lehu* lehu. Ao!e a'n man kamailio pili kalaiaina i kēfa po. 1 ka pan ana o kana ua ku m&i o Senatoa Kanuha, ua ku mai oia Imna o ka lehnlehu a bopiai mai la i na hana a paa ! lawelawe ia e lakoo maloko o ka Ahaolelo i pau aku la, penel: E o'u man boa makaainana mamaao ko makou kohoia ana e onkon ua hoohiki aku makou e hele akn ana makou e hoopau i ka Papa Ola, e hooppa i na lunu aupnni a Cole, a e hoonoho aku ! mau kan&ka hoo malaila, mamua o ko makou kobo ia ana ua wae ia ae la o Kalauokalani i Kenerala no ke alakai au'a aku imaa o keia kahaa kaua, e like xn° na aupuni naauao e wae ana lakou i kenerala makaukau no ke alakai ana aku i na puallkoa. Ua koho oukon ia makou m* ka lokahi a ua loaa I ka aoao Home Eola he eloa hapakolo 1 tca Hale olalo a he hapannl i ke Senate, he uaku loa na Repuballka, a heaha ka mea i ike ia no ko makou alakai, ua like oiamekekahi īlio liilii e paani ia ana e Kikila Baraunu o ka aoao Repubalika a me kona mau hoa Bepaballka kakaikahi, a nolaila, oa loaa ole ka mea a ka lahui i ijui. O kekahi o na kanaka naua i alakai hewa loa ja Seo;»toa Kalauokalani oia no o Bila Waitfl, ka hiea i olelo mei, heaha

ka'u e aLa ai, do ka mea, aoltj aa na oukaa i kobo. lloko oia mao la aa oui oa wawa kipe i kaiuailio ia f a ua Uuii ia aole i loaa, aka, o ke kumu nui i nalo ai keia mau mea a paa. Ma ke kanawai o ka mea kipe aku a me ka mea lawe kipe aa like ka hoopai a ke kauawai e haokao aku aua maluna o laua. Nolaila, ma keia uule ka mea kipo aku e aa e hoiko ae I keiu mea, uo Jia mea # be poieo uo ia uooa, a pela me ka mea lawe kipe, a oia iho la ke knmu o ka ealo loa aua, aka* r»a boni la uo ka hohouo uwahi, a ma kabi o ka uwahi e ike ia ai ala no he ahi malalo. I ko Bila Waite hoea ana mai ianei mahope o koea koho ia aua he kanaka ola i nele me ke daia, a ma ke kokaa &na a kekiwhi poe ua noho oia ma Waikiki. O ko ma%cti uko oo na kau elua a makou i r;f h he $600, aka, mamua n> r ? <■> ka pau aua o ka Ahholelo ua lawe .ae la o Hila WaH* be awn mahele iloko o kekahi bni haoa paipa 1 hiki ako m&looa o ka $1.000 ka waiwaiie, a 1 ka pan ana o ka Ahaolelo ua ku ae la kona hale inu rama ma Labarua. O kekahi keia o na kaoaka a'a I kae loa ai, aka,he puoahele nae ia Kalauokalaui, i ka wa i hoes mai ai ka panina o na hana o k* Ahaolelo a lawe ia mai ka noanoo ana o. ua S matoa 0 eha makahiki, ua hoike aku aa ia Kalauokalaui e kapae loa ia ka inoa o Bila Waita mai ua Senatoa aku " eba makahiki, oa ae mai oia, aka, i k» hiki ana mai 1 ka wa hope loa ua huli ae la no o Senafcoa Kalauokalaui a kakoo no ia BiU Waita, 1 nalo ai ka lakou mau mea haua e hana ana. O S?natoa Kaiue kekahi i komo pu iloko o "keia bana, ka Peresidena o ke Ssnate, he ekolu ma* nawa a'n i noi laia e ae mai ia'u e kamailio, aka, aa hoole loa mai oia, nolaila, na ka ae la aa a, haalele ibo I» iieo'a noho. No ka pokole o ka ma&awa na hiki ole ia'n ke hoike aku I na kee a pau o Kalaaokalani. Ke hoike ike nei o Kalaaokalani be alo ha oia i ka lahni, aka, beaba na mea e hiki ai ke hoōiaio ia, aole. Ke hpemano nei au i kela pauahi nni o ka 1900 i ka wa a ke ahi i holapn ae ai i kekahi hapa o ke kulanakanhale nei, a o kona man kanaka ua hoakoakoaia ae a lawe ia akn Ia ma ea ālanui me he mau kauwa knapaa ala, a ma ko lakou maō aoao e ukali na kiai me na laan. Heaha kn mea I īke ia, uamanawālea mal keKeiki.alii Kalanianaole i kona hale no leia poe pilikia me ka haattī aoa ia lakon, a m» ka bor.i;bu tt im lakon, a o keu kd aloha lahui oiaio a'n e ike *si. Ua ike makoa e poino affa ka lahui i ua alakai

l aoa a Kalaaokaiaui, a pela ma kou i hookaawale mai ai, oolaila» iaa ua hewa makoa na onkoo .e ahewa mai, ama hoi ua pono na ookoa e hoapono maK i O ka haiolelo hope oīa po oia j no ke Keikialii J. Kalanianaole. Oiai, n» hoohoi ia kakon me : Ametika Hnipoia, he eioa no | aoao kaiaiaina i ike nai la ma ka | aina makoa, oia n& ka R<jpnba- ; lika ame ke Pemokalaka» a ī | ko'a boi ana mai na ike iho la ao | be aoao Home iinla kekahi e k® j ana t »i ko'n ike ana aia m§ la j aoao ka hapanoi o na oiwi o ka I aina oa komo aka Ia an me ka | manaoio e haawi |i ka'o maa ka-1 koo anaoo ka pono kaniike o ka | lehalehn a e loaa i ka iahoi he i anpnni maikai. Ua haawj ao i ko'a ikaUa no ka holomaa o keia aoao kalaiaiaa, aka» o ka mea. nae i loaa mai ia'a he.kne ia mai oo ka makemake o Kalaookalani a me Wiiikoki e aiakai hewa no la«a i ka lahoi i keia kaa koho haioia Ke ake nei o Wilikoki e pok» boo oia i loaa hoo iaia kela poo elala nai o ka nkn elele. a o Kaiaookaiani hoi i holo ka bila kaa hapauwi. U» īke laua aole ao e kakoo aka ana īa lana pela iaoa i kne mai ai ia'n. ī ko'n komo ana akn iloko o ka aoao Home Eoia, na palapaia akn la o Kalaaokalam i ka Moiwahine ma Wasiuftona e hoike akn ana no ko'o kou komo pa ana aku me lakou, a he manaoio kona e wae ae ia a i moho a i ole i Lun<*makaainana, a aa.hanoli ka Moiwahine i keia manao, aka» heaha ka mea. i īke ia i keia la oa kuo mai no oia ia'a. Ua kanoha mai o Kaianokalani e hele an e knkoio i na ahahnUaka» ia'n i heie .ako ai .na kakaa ae oia he | leta mahope o kuu kua e, kahea ako ana ina kanaka aoie e hoo iohe mai ia'n. O ka loaa o ka pono kaalike ka lini noi iloko o | koo pnuwai. | Ika pau aua o kaua haiolelo | oa hookuu ia ka halawii iloko o | ke ohohia uni. I He lealea heihei Ho ko kela ! ta mawaho o Kapiolani Pnka, I E hoopnka hon ana o Mrs. | Owaoa Witikoki i kana nopepa i i kapa ia Home UuU 1 rela ka loheia eaai.