Ke Aloha Aina, Volume VIII, Number 37, 13 September 1902 — Page 5

Page PDF (821.48 KB)

This text was transcribed by:  Phyllis O'dea
This work is dedicated to:  To My Kumu, Mahalo a nui loa for your inspiration, Kalei

KE ALOHA AINA

POAONO, SEPATEMABA 13, 1902

 

Ululaau, na hemahema o na hale aupuni Amerika ma Honolulu nei, ka halelea, ka ninau limahana Pake a me ka malama ana i na i’a.

            Ua hoea ae o Kakauolelo Kupa imua oia Komisina ma ia kakahiaka, a he nui na ninau i waiho ia mai iaia e pili ana no na pilikia a me na hemahema o ke Teretori, a ua pane ia aku.

            Malaila, ae o S.M. Damon no ke kamilio ana maluna o na dala Hawaii.  Ua kihi ae o Lunakauawai Homepera ma ke ano makaainana, a ua nui kana mau koe I hana aku ai no Kiaaina Dole ma kana haiolelo, Ua kue aku oia i ke Kakauolelo Kupa maluna o ka ninau limahana aole he mau hana i hoao maoli ia no ka lawe ana mai i na limahana ilikeokeo i Hawaii nei.  Aka, ua hoao ia na Iapana e hookomo nui ia mahope o ka hoohuaina i koaa nui ai na limahana.

            Ua kue pu aku oia i kahi o ke kanawai e olelo ana aia a piha na makahiki he ekolu i kekahi kanaka Amerika o ka noho ana me Hawaii nei, alaila, loaa iaia ke kulana kupa makainana a hiki ke holo moho Senatoa, o kona manao e hooloii la keia pauku ma kahi o ekolu makahiki i eono mahina.  He kue kekahi i hana ia aku no ka waihona o ke aupuni a me ka Loio Kuhina. 

            Ua hoea ae o E. S. Boe me kana hoike piha imua o na Komisina.  Wahi ana, o ka nui o na aina kupono i ka mahiai ma kahi he 1,272,000 ika, he hapanui o lakou ma ke ano home hookuonoono.  Ua nui aku oia i na Komisina e lawe aku oia ia lokou e hoomaikeike i kahi oia mau aina i waiho ai.  Ma na mea pili hoolimalima na hoike ae oia he nui na hoolimalima i hana ia e na komisina aina lei alii e pau nei ko kalou manawa, a ua mahelehele ia lakou a haawi ia i ua ka naka.  I ka nui o na home hookuonoono aia maluua aku o ka 600, a he elua hapakolu o lakou he poe mahiai.  O na aina mauu ua hoolimilima ia aku lakou maluna o elima makahiki ka oihi.  No na hui e lawe ana he 1000 a oi aku eka aina, mai kekahi poe aku, aole loa ola i lohe ia mea

            O ka mea ano nui i ike ia ma ka noho ana a ke Komisina ma ka Poakolu nei, oia ka heluhelu ia ana mai o ka palapala koi a ka Moiwahine Liliuokalani i na aina lei alii, i kaili ia mai iaia aku ma o ka hookahuli ia ana o ka nohoalii, a oia mau hana hookahuli aupuni na kakoo ia no e Amerika Huipuia ma ka ka hoolele ana mai i kona mau koa mai ka mokukaua Bosetona mai.  O ka nui o na aina lei alii ma kahi no ia o 971,463 eka, a no lakou hoi ka waiwaiio ma kahi o $20,000,000.  O na loio o ka Moiwahine Liliuokalani oia no o Clarence W. De Knight, Humphreys, Thompson a me Watson.  Ua hoopaneeia ka noonoo ana o ke koi a ka Moiwahine a hiki i ka wa e loaa ai i ua Komisina he manawa kaawale.

            Ma ka aoao o ka aha hookolokolo kaapuni Gia imua o na Komisina.  Ua waiho aku oia he mau hoohalahala no na kanawai i kau ia maluna o na Aha Kaapuni.  Ma ka nana ana i ke kanoha a ke kanawai ua hiki no i ka lunakanawai hookahi e malama i na hana o ka aha hookolokolo.  Ua hoohalahala ou aku oia i na hana kaulike ole a ka Aha Kiekie, oia hoi, mahope o ka ahewa like ana o na lunakanawai ekolu o ka Aha Kaapuni e hoopaa ia kekahi kanaka kakau nupepa, ua ookuu ia aku la nae e ka Aha Kiekie. 

 

*

HE KANIKAU NO ELIKAPETA

Mr. Lunahooponopono.

            Aloha oe:-- E ae mai ia’u e pahola aku oe iloko o kau hiwahiwa i keia puolo walohia i hala aku ma kela aoao.  Ua haalele mai i keia ola ana e Mrs. Elikapeta Mauliola, ma Kao awai, Honolulu, Sepatemaba 4, 1902 he kupa a he kamaina no Kalihiwai, mokupuni o Kauai.  Ua hanau ia o Elikapeta ma Kalihiwai, mokupuni o Kauai, ma ka la 8 o Mei 1832, he 68 makahiki e 7 mahina, ka nui o kona mau makahiki o ke ola ana a hoi aku la oia ma kela ao ao mau o ka honua.

            He wahine heahea oia a lokomaikai, he ike, he hookipa, he makuahine no ka lehulehu, a i he wahine haipule, he hookookoa a malama i ka maluhia.  Ua loaa no ia maua he mau keiki a me na moopuna e ola nei.

1

Kanikau aloha keia nou Elikapeta e Kuu waoia mai ka ua lani pili o ka a o@

Kuu wa@ mai ke alo piha i na keiki@

He keiki ka wahine he punahele na ke kane e

He pili koolua i ka noho ana o ka aina e

Iusina loko ua manawaino ua kupo uli e

Ua pau ka ike ua lele ke aho ua hala ke hanu e

I ka hora ekahi i ka ha o ka la pau ka ikena e

Waiho ke kino moe oni ole i na au a kau e

Akahi la hoi kau o ka nele ua hala oe e

Hala aku la oe me Hiku i ka mauna e

I walea i ke ala kupaoa oia uka e

Ke kahiko mai a ka uhiwai i na pali e

Me he la e i mai ana ia’u owau ia e Auwe kuu wahine kuu hoapili e

 

2

Kanikau he aloha no mama Elikapeta e

Uwe helu mai o Meleana

Aloha ino no mama e

Kuu makuhine mai ka malu hale o ka makua e

Aloha ia wahi a kakou e noho ai e

Elua olua lehulehu makou na kiekie

Hoopumehana i ka poli o ka makua e

I makua ka la i kaikunane kaua e

Kuu minamina pau ole ia oe e mama e

Aloha ka leo o ka makua i ka pane mai e

I ka i mai ua pilikia ua eha wau e

Aloha ka leo i ka i mai e huli aku oe i ola no’u e

Aia ke ola i ka moku o Kakuhihewa e

Hooko ka manao e aui ke kai e

Na ka ihu o ka moku kakou i lawe mai e

Haalele i ke ao aina o Honolulu ka ihu e

Ke ku kilakila a Kalalea i ka malie e

Malie ka makani ua malino ke kai

He po piha ia no Mahealani e

He lani ko aloha he milimili na ma kou e

I ka po i ke ao pae i ka aina e

Ike i ka halaoa o ke kia i ka nuku o Mamala e,

E malama no au i ko aloha e mama e

I lei ai no’u i na kau a kau  e

Kuu makuahine mai ka huikau lua o ke kaona e

Kau ma ke kaapio oni ka huila e

Ka home ka pahu hopu e o kakou e Auwe kuu makuahine ua hala e.

3

Kanikau he aloha no mama Elikapeta

Uwe helu mai o Naki

Aloha ino oe e mama e

Kuu makuahine mai ka wai luu poo o ka aina e

Mai ke kai noho i ke aumoe e

Moe au hoolono o ko leo e mama i ka pane mai

Kuhi no au o oe ia e mama e

Eia ka ke aka kinowailua e

*

Hopu hewa ana au i ka pua o Kaneleau e

Ua nele au i ka mama ole o

Ka i’a o ke kai ka’u aloha e

I ka u u no me ka alamihi e

Kuhi au e maliu ia mai ana e

Lawe ka po lilo io o mama e

Ua hina Kaulu i Hamakua e

Holo ka piha i Pakaalana e

Noho koo-u i ka hale puanuanu e

Ua anu au ua maeele i ko aloha Auwe kuu makuahine

Kuu aloha pau ole.

4

Kanikau aloha no mama Elikapeta

Uwe helu mai o Samuela

Kuu makuahine mai ke alapii o Kaihalulu

Mai ke kula la wela i ka la e

Huli aku ke alo nana ia uka e

Ka moani @ala mai a ka pua o ka Mokihana e

I ka uluwehiwehi i ka kanahele o ka Hihikolo e

Ke konane mai a Halaulani i ka malie e

Me he opua hiki ahiahi ala i ka mai kai e

Maikai Waihaa he luana na kakou e

Makou na keiki o olua o na makua e

Ku ka uhane o mama like me ka opua e

Me he opua ala o Luaili ka home noho e

Luana i ka nani oia uka e

I walea ka uhane o mama i ke kui pua e

Ka pua o ka rose ka’u aloha e

Ka pehia mau ia e ka inuwai e

He waiwai nui ko aloha e mama e

He berita ua paa mai luna mai e

Alohi ka la maawe i ke ahiahi e

Ua ahi paila loko i ko aloha e

Auwe kuu makuahine kuu mama

Kuu aloha pau ole a--.

O wau iho no

G.W. MAULIOLA,

Kaoawai, Honolulu

 

HOOLAHA HOOKO MORAKI.

HOOLAHA KUAI A KE MEA PAA MORAKI.

 

            I kulike ai me ka mana hoolilo o kekahi moraki i hanaia e H.N. Kahulu a me Miliama Kepe, kana wahine, na mea moraki, o Ewa, mokupuni o Oahu, Teritori o Hawaii, ia Mrs. E. Humphreys o Honolulu, mokupuni i oleloia, ma ka la 10 e Maraki, 1888, a i hoopaa ia ma ke Keena Kope Aupuni, Oahu, buke 113, aoao 286 7-8, a oia moraki, ma ka la 5 o Iune, 1901, ua haawi a hoolilo ia aku ia J. ALFRED Magoon, mea paa moraki, ke hoolaha ia aku nei ma keia na manao ka mea i hoolilo ia aku ai o ka moraki e hooko aku i ua moraki ala i oleloia no ka hahaki ia o ka ailike oia ka uku ole ia o ke kumupaa a me ka ukupanee i ko laua wa uku, e hooliloia aku no ua moraki aia ma ke kuai kudala ia ana, ma ke keena kudala o Will E. Fisher, kihi o na alanui Alakea a me Kalepa, Honolulu, ma ka Poaono, Okatoba 4, 1902, ma ka hora 12 awakea o ka la i oleoia.  O na waiwai i oleloia ma ua moraki ala oia keia i hoaka ia malalo iho hei.

            No na mea i koe e ninau ia Magoon a me Peter a i ole ia J. Light foot, na loio, Magoon Building, kihi o na alanui Alakea a me Kalepa, Honolulu.

J. ALFRED MAGOON,

Mea Paa Moraki I Hooliloi.

Hanaia, Honolulu, Sepatemaba 11, 1902.

 

NA WAIWAI I HOAKAKA IA MA MA MORAKI.

  1. O kela apana aina a pau e waiho ana ma Puapuaiki, Kona Akau, mokupuni o Hawaii, a i hoakaka moakaka la ma ka Palapala Sila Nui 6716, Kuleana 4887 no Thomas Sams, nona ka ili aina o 170 eka i lilo mai i na mea moraki ma kekahi palapala kuai i hanaia e Oana, ma ka la 26 o Iulai, 1883, a i hoopaa ia ma ke Keena Kope, Oahu, buke 81, aoao 301, koe kela mahele a pau o ka aina i oleloia me ka pa hale e waiho ana makai o ke alanui Aupuni e moe aia mai Kailua aku no Holualoa
  2. O kela apana aina a pau e waiho ana ma Haleaha, Apana o Koolauloa,mokupuni o Oahu i oleloia, a ola no hoi ka pa hale hookahi i hoakakaia ma na Apana 1, 2 a me 3 Kuleana 5853 no Kamano, nona ka illi alua 31 eha oi a emi mai paha a oia pahale hookahi ua hooliloia ia Miliama Kepe Kahulu e Kaneumi (k) ma kekahi palapala kuai i hana ia ma ka la 17 o Iune, 1885, a i hoo paa ia ma ke Keena Kope buke 96, aoao 169.

Sept. 12, 19, 26, 30.

 

HOOLAHA KUAI A KA MEA PAA MORAKI.

            I kulike ai me ka mana hoolilo o kekahi moraki i hana ia e W. E. Howell a me H.B. Howell, kana wahine, B.L. Howell a me L.E. Howe, kana wahine, no Honolulu nei lakou a pau, Mokupuni o Oahu Teritori o Hawaii, a me H.H. Brand a me Sadie Brand, kana wahine, no Hilo laua, Mokupuni o Hawaii, Teritori oleloia, na mea morkai, ia ALFRED J. MAGOON, Kahuwaiwai o ka mea paa moraki, ma ka la 28 o Feberuari, 1899, a i hoopaa ia ma ke Keena Kone Aupuni, Oahu, buke 182, aoao 471-4, ke hoolahaia aku nei ma kela ua manao ka mea paa moraki e hooko aku i ua moraki ala i oleloia no ka hahakila o ka aelike oia ka uku ole ia o ke kumupaa a me ka ukupanee i ko laua wa uku e hoolilo ia aku no ua moraki ala ma ke kuai kudala ia ana ma ka keena kudala o Will E. Fisher, hiki o na alanui Alakea a me Kalepa ma Honolulu i oleloia, ma ka Poaono, Okatoba 4, 1902, hora 12 awakea o ka la i oleloia.  O na waiwai i oleloia ua ua moraki ala oia keia i hoakaka la malalo iho nei

            No na mea i kue e ninau la Magoon a me Peter a i ole ia J. Lightfoot, na loio, Magoon Block, kihi o na alanui Alakea a me Kalepa, Honolulu.

 

J. ALFRED MAGOON,

Kahuwaiwai o k Mea Paa Moraki,

Hanaia Sepatemaba 11, 1902.

           

NA WAIWAI I HOAKAKA IA MA KA MORAKI

1.       O kela aina a pau me ka pa hale e waiho nei ma Kamakela, Honolulu, he mahele no ka Apana 2, Palapala Sila Nui 1985, Kuleana 6245 no Kalaeokekoi, a i hoolilo ia aku ma kekahi palapala kuai e John Hold, Jr. @ W.W. Ahana, i hana ia ma ka la 21 o Maraki, 1896, a i hoopaaia ma ke Keena Kope, Oahu, buke 158, aoao 259-60, a i  hoolilo ia aku e W.W. Ahana a me kaua wahine ia W.E. Howell, B.L. Howe a me H.H. Brand i oleloia, ma kekahi palapala kuai i hanaia ma ka la 21 o Feberuari, 1899, a i hoopaa ia ma ke Keena Kope, Oahu, buke 181, aoao 32-3, a i hoakaka lea ia penei:

 

E hoomaka ana ma ka aoao Akau o keia apana ma ka pa laau a e holo ana

Hema 59@  22’ Komohana true 233 kapuai ma ka Apana 19 ma Kuauna, alaila

Hema 31@  40’ Hikina true 156 kapuai ma ka aina i hoohio ia e Kia Nahaolelua a me kana wahine ia N. Kaila Kanoa (w), alaila,

Akau 57@  40; hikina true 104 kapuai ma ia wahi hookahi a me ke Kuleana 725, Apana 1 ia Puaalelepa no Keliiokalani, ailaila

Hema 30@  25’ Hikina true 12 kapuai, ma ke Kuleana 725, alaila

Akau 58@  5’ Hikina true 121 Kapuai ma ke Kuleana 954, Apana 1 no Kahe alaila

Akau 99@  2’ Komohana true 163.5 ka@ai, ma ke Kuleana 939 no Naiamaneo no kahi i hoomaka ai: ili aina 832-1000 o ka eka, me ka huipuia o ka pono alanui 10 kanuai akea no ke alanui Kukui.

2.       O kela palapala hoolimalima i aelike la mawaena o William Chung Hoon a me Wong Leong, Kahuwaiwai, oia ka pa hale e waiho ala ma Kamakela, a o keia hoolimalima ua hana ia ma ka la 10 o Feberuari 1898, a i hoopaa ia i ke keena kope i oleloia buke 178, aoao 56-7-8. Sept 12, 19, 26, 30.