Ke Aloha Aina, Volume VIII, Number 44, 1 November 1902 — MOOLELO HOONI PUUWAI -:NO KE:- KAKELA LANAFODA Ipuka o ke Kuewa me ka Aea. -:KA:- Pua Lilia Ahiu o Sanadela. [ARTICLE]

MOOLELO HOONI PUUWAI -:NO KE:KAKELA LANAFODA Ipuka o ke Kuewa me ka Aea. -:KA:Pua Lilia Ahiu o Sanadela.

MOKUN'A XXVIII. ITaMoi Ktowa ma' ka XoirnAi..n Ka j Moto o ke Auponi Liona—Ka j Lede Hol<h,to Pūahiohīo. tJa luhiehu n* ahnui o L<idana i me na hoohiwabffa like, a q na pua j 0 kela a me keu ano, ua lu ia iho la EQā na kar.ua i w/>wae o ka moi, ■ : me he mea alu o ko I.ikou mau ea | 6ala ka elele hookipn nhaoha toa ka j ipaO o ka lahu». E weio ana »a : kahakahana h%e liona ma kela a me ; kela wahi & ka iī:e a ka maka e nftna j aku ai, e hoike moaknka m J ana me ka hoohewnhewa e-e aohe la kulaia nui e ae iloko o ko ka Moi Kale Kuaka au noho»!ii e like me keia la. Ē kani nAko]ok<;lo ana na E wawalo ana na leo hooho o na makoalnana ia lakou e hahai hele 'aku ana m<ihope o ba &uakai alii, a i ka wa a.ka moi i komo aku ai i kt puka pa o ka hale alii, īa wa ī dm ae ai ka Hae Aupuni . 1 hoohanohauoiM e na ma ka haawi ana ī ke aloha paa oua ke »10. v 0 keia la a ka Moi Kale Kuaka i hehihouihola ko»a mau kapuai ia Ladana a tae ka ihiihi e kona nohoalii mai kona aea i kuewa ana, o ka ia no ia o kona hoohanau ia «na mai 1 ksia ao malamalama, alalle, he lua ole auanei na makee ana Co keia la iloko o ke ohohia. O na luna aupuni e noho manawa' ana maluna o na oihana mai ka hoi hou ana inai o ke au Hiooakia a hiki iho ia I keia la, ua boea kino ae la laaou eo Wesemmeseta Abe, rua ke ano Ike oihanae like me ko lakou kulana e paa ana, a Imua o ko lakou banohano ī hoike pili aupuni mai ai ka moi no kona makaukau e ka hea i ahaolelo no ka noonoo ana ina haoa e hoonioaa ia ai ke au mona* kia, a e lawe pu ia mai ai boi kt Umau lahui ina he kipi 10 hoi oia mol'a i ole o ka prie paha*n«na i lawelawe na hana ohumu e hoonele ana īaia me ka mana tnoi a me ka nohoalii ole. Alaila, me keia mau hoike piK ōupuni mal ka nohoalii ouii, ua hoo koia ka mana kuhhauaalii eua ke kahea awiw! ia ana o ka ahaolelo mi hope iho o ka hala ana o na la j elua, a iloko o kela mau hale hauohono ua lokahi kela a'ui® feeia hoa ma ke apono i kamoi aole i ku ka hewa kipi lai», a o ka Tākoa |

f tV'«-vboh> oke'ahewa, ua kaū akM nu !fi m»lunß o ko poe i f k« mai k;j ! ;r.oi itKu, a o !;a !i peaa i !ooa aku i» lakon 'kipi' ua paa i ka hopuhot>ma he iwakalua-kumaiuaiwa poe ar;akia monaki't ; i u:;aQao waleia o Ukoa na aiakai 1 ka i ka loa ma ka h ohulihuh aua i ka manau o na k«aak* e kipi i ka tuot, a maluua o ka pa»p«6 oki ua bal»vrfti takqu tfle ko lakou hoprru weliweh ma ka booo«Ie ia ana o ko lakau kino nie k« poo ole. Aole w>ile hoi oia aka, be mau hanen o na haneri o na fea naka i hopuhopuia e lawe ia ae imaa o ka hale 6 na makaainaoa no ka hoolohe ia ana o ko lakou mau hewa a me ka lakoa mau olelo pale, no keaha la e kau ole ia ai na ahewa »nt a ka make a kela aha hanohano ' a kiekie e haawi mai ai. O ka poe i loaa o!e na kmaunnu o ka hewa, na pn>ele aku lakou ma k-i f ij;us me maewaewa no n • ■ ■ uoho paahao ana, a o ka j> e Ii - wiin kikō eleele auku o ka ht-w7i i ano powehiwehi kn ikena, e like ana uo ka hnopai miluna o ka paepae oki nae ko kela a me keia kauaKa, ina na pahiku ka manawa o na kiko | eleele o ka hewa e hapala. ALila, | ma keia e ikeia iho ai ka ikaika a j r»e kē ooka o ua rula aea a ka Moi 1 Kile Kuaka» a he hoomaemae maoI li anft hoi i frona aupuni mai na kikania, a me na laau ooi aku e ula ahiu afcy malalo* o kena noho hoo malu a aupuni aria. 0 kana hoiolelo aln i hoouna aku ai imua o ua hale hauohuno ala wa. ko laua li i weheia ai, ua hoike aku oia i kona mau manao o ka iini uui e alakai ia na lawelawe ana a ua mau hale nla ma ka mnnao k»ulike o ke kuokoa a me ka.hoopilicnea ai ole, a e hoopaa a gila ia hoi o Pelekane aupuni malalo o ka moia he "Aupuni Liona oia e haehae ana i kona mau eiiem;,'' a malalo iho o ka malumalu eheu o kona mau wai hooluu'hae'e loaa no i kona mau makaainana ka noho lanakila ana ke ole he mau ki&o eleele o ka hewa kekahi e hanau puia inai ana. Ma kela a ma keia wahi a ka hae aup'u ni Liona e welePanp, aia pu malalo o k£na hoomalu ana ia mau iniha aina, oia moto kaulana l»a a ka Moi Kale Knaka i kuahnua ae ai ( a ma ke kilo a me ka noii ana ī na hele helena o kela moto, he kaula h-ka-naka m&opopo ia e pakele ole ai | kekthi kanaka e hoao ana e kipi a e I kue i kona mana, a malalo o ka ma na O kela kuahaua i lawe īa a kela mau kino kanaka e molia ia no lakou ma ka paepae oki poo, palahaluha loa ae a laula luana o kol:i U)Cto a iiiki i ka hopeoa o ke ' o!a a iinho moi ana o Kale Kuaka, j aole loa ht» kip<t nana e hoonaueue iiou ae kona n4bo aopuni aua. Alaila, e like rue ka pahola awiwi ana o ka mana hoohaiki ole ia o ke kuaiaaua «U», w me ka halawai kHh oleo ka hopēna e kau mii ana uiulu

na o ke!a kipi u u,e keii l»ipj, pela no bqi cuc ka Ik rt i«a kaūa a'aa a'ae aioana malalo o ki u-)hc» poo a alukai ana a ke Ko? Kue-,va a Oie ke Duke o loka., ; 0 na puah kaua aioa ai& no la ma lalo o na ,alafcai a me aa hoomaiu . aua a ke koa Kuewa o LaubLda oiai | oia be alihikiiua uui uo iakou, a g t kana mau hoonoLoiiohoaua i na puali koa rjia kela a ma keia wahi,, ua U|£no'ho ia lakou ma k« kulana i makankau a me ka ikaika e hiki ole | ai i na enemi ke wawahi, a o ke kiu j lana hikimua iioi e makaala ma ka| aoao o ka Ahh:kaua Opio. v 0 na J aumokukaua hoi malalo o ka Haku j Adimarāla ke Duke o Icfka, aia la | i kou ke ku makaukau ala me na jb ',tari pukuniahi e ki poka ina ene | mi e hoao mai ana e koaj9 kuleana | ole maluna o na wai e hoōpuni aua i ! ! ke kaikuono o Potamuta. j "Maluna o ka huini o ke kia wae* j 1 na o kfl moku AdimBraTa e welo haa | \ heo ana ka waihooluu o ke aupuni (titona, a o ke pailaka alakai hoi o ; I na aumoku e ae o ' na Pelekane e ' I kaena ai me ka haaheo u» laahia ia ! mau wai nliuli lipolipo aule e komo ] kuleana ole ia me ka loaa ole he ! leo kukala mm' ka mai o kā Hakou mau bf»tnrī pnkuniahi. Ma muli o keia mad kulana makankau f a ikaika o ke aupuni Pelekane» ua lilo ae oia he aupuni alakai 'ma ka | īkaika a me ka mana mamua o na aupuni e ae o ka m»hele'aina o Ēurnpa, a ua ike aku kela uaau aupnni iaia he aupuni keikikane e ku aua īwaena o na hle hanupanupa o k<* moana A{el«n!ka. Be mea kamahao no hoi ka ike ana a ko Europa ka I>lo aiia n kela wahi aupuni uuku i aupuni ikaika o ka papa ekahi e hoomaka ana i ka 871 a i ke an nohoalii o ka Moi Alaferfclo ka Nui, He opiopio wnle no ke kulana &u pani o tia Pelekane ia mau I», aka, ua pii liīliī mai a hiki iho la i keia la o kona lilo a helu ia ana o ke alnkai o na aupuni keikikane iloko o Europ». Aka, iloko keia kulana keikikaiie, aole no i hpmolele loa ua aupuni liona ala mai na lilili ana mai a ,ka eaemi.. Ua olelo ia ae nei he kulana itta ika a eu&kaukau ko na Pelekane mai na puali aina a une ko ke kai e hiki ole ai ke hoouaueueia ka mana Moi o Kale e kona mau ene oii, afca, ma keia wahi ke hoike hou nei na olelo a k* tsea kakau "A. B. BeracU, v ua hoea mai roaluna o ke kulanakauhale o Ladma hehopena woliweli mamuli o na hana ohumu kipi malu a ka EU o KalaredoQa, ua pau hd olau hapakolu o ke kul*. nakauhale t ke ahi me ka hooneleia oia iuuu ola lehulehu ius houae oie, «uua auwokukaua malalo o Haku Adiou»raia ke Duk«! o loka, he htluna nui o lakou i hoi aku no k* hohonu mamuli o ka le'e kaua ana o na aumoku o ka poe 01<»lo E tua lulo o ua ahkai aaa a keia Kla« a :

k» booi>akel<s aua i koua oU , mai ka hppeua weliaoU.i loaa ift i Wiaivvyk!i ka Ela o Kapoka, ua ma huka_akujia no Fur*ui, a maUil» ōi* k«hi i 00h0..-ai » hiki i kon* make ana. . w»le no, aka, oka Haku Busela * , me Alegama Sid»ne kek&hi, ua ~hp- , pu i» laua a ahewa ia e make ma ka paepae okt poo uo ka hewa kipi * , me ka ohumu oialu e lawe i, ola 0 ka oioi, a me kona kaikaina ke Duke o loka, alaila hooaoho.ae m» ka noboalii i ka moi HooJle* Pope, ua hpokoiokolo a ahewa ia iaua e ka IJaka Kipili he kanaka roialisī i kanlaoa Ipa mahope mai do kana noau oielo hooholo ahewa paakiki loa o ka make h.iki oie ke hoololiia, a ua kau pu ia me ka weii o keua īnoa i na poe a pau e hppu ia aoa ( ke hoikeia aka ka lobe ia lakou o ua haku puuwai neika mea nana e hpolohe ana ko lakou hihia. Nolaila, ma kela Ia kaulana loa o ka wehe hou ana oka moi HLale i kona a me ke kuka» laia ana mai o ka moto o ke aupu- . bi, aia he hololio eleele uā ikeia 'ku 1 e holo mai apa uo ka halealii me he punhiohio ala> a mahope aku ona e ukali mai ana he kanalima mau hololio e ae. Ua noi ka pi6o oke aloalii no kela mau hololip me ka maeaoia aua he enemi> aka, o na hllinai ana nae o ko lakou pau lele aia &o ia maluna o ko lakou koa opio a alakai wiwo ole hoi o ka.hoihoi aupuni tnoi. . O ka hueoieio kauoha—ko—a ke koa kiai puka i haawi as\ ai me ka wini o kana elau pu, aole loa ia i hoolohe ia aku eka hololio eleele, aka. o» huki ae oia i pahikaua a kuhi aku la i hae aupuni e welo #n» me ka.hoopuka ana ae i ka huaoielo, e a kauoha ia ai ke|a kiai puka e hoihoi iho kana pu ilalo a haawi Ike aloha 6aiut» ma ka iaia o kona papaie. Kua Hae Aloha! wahi aka holo iio eieele i kauaailio ae ai, alaiia, he kani ana no ka ihu o kona % Uq ua ieie aku la ua lio ejeele nei , imua me ka ikaika a holo no ka puks o ka halealii» Aiaila* na kela mau huaolehi —Euu Hae Aioha i hooouka ia ae ai e ku hoiolio eleeie i kauoha i ke koa . kiai e hoohaahaa koke iaip iho iuiua p ka . JE iike me ka hamama ana aku la o ka aU ika %oloiio pela no, | hoi i ai i ukali jka komo euaiaelae ana mai, a he i poe naita hololio hoi ko lakou kuI lana kautio. TTa w&he like ae la boi Plakou i ko lakou ma\i papale me ka " | haiiu like'aua ae o na maka īluna i | kahi a ko lakou hae aupuni e welo I an«, aua hoomauia ko hkeu hoio ! papale ole ana a hoea ī ka ■O ka holo ho eleele ur loaa iafo ka hanohano o ka hui a halawai pu ana me k* aiakai o na koa aupuui* a paue uo na ninau a pau e UaawK : U uiai uua e ua ala>