Ke Aloha Aina, Volume VIII, Number 46, 15 November 1902 — Page 7

Page PDF (681.38 KB)

This text was transcribed by:  Bryson
This work is dedicated to:  Kapua Sterling

KE ALOHA AINA

 

 

MOOLELO @OONI PUUWAI

INO KE

KAKELA LANAFODA

@ KA

Ipuka o ke Kuewa me ka Aea.

i ka

Pua Lilia Ahiu o Sanadela.

 

MOKUNA XXIX

 

KA HOOHUI AUPUNI ILOKO O KA MA LUHIA-KA MOIWAHINE O NA PELE KANE-KE MELE LAHUI MAU UOA.

            O ka oihana pa'i palapala ua hoo makaia me ke keuken a hoohaiki ole ia, a wa laweia mao a maanei o ka aina he lehulehu o na nupepa liilii, a ua lawwelawwea h@omakala ke ku- kulu ana i ka oihana l@ta, a oiai ao he mau lio hao ahi ia mau la, a aole hoi he mokuahi nolaila, ua hoo hanaia he mau kaa lawe leta no ka lawe ana i na leta mai kahi kauha- ie a kahi, a he alahele maalahi ole no hoi no ka hoohana ana i keia oi- hana ia mau la, oiai he nui wale na pow@ e hoohalua ana ma na ala loa; Aka oia mau kuia nae apau, aole ia @ hookuemi hope mai @ na hooko lawelawe ana ia o keia oihana waiwai nui.

            On na hale hana pulupulu na hale hana e hoowiwai ana i ka aina, a me ka hale hana waiwai o Manekata ua panikuia ko lakou mao puka in a la a ke aupuui kaili nohoalii e noho mana ana, aka, i ka hoi hou ana ae oke au moi a me ka hoala hou ia ana mai o na hana  hoowaiwai kulo ko a me na kalepa kuwaho, ua wehe hou ia ae la na puka o keia mau hale hana, a i keia la o ke keneturia umikumamaiwa o keia hale oihana o Maneketa kekahi o na hale hana nui loa ma ke ao nei ma na mea ka lepa kuloko a me kuwaho, e hoike ana i ka holomua loa o ka Berita-nia lawelawe ana i kana mau hana kalepa ponoi iho.

            Ma kekahi o na kuikahi maluhia i aponola, ua hoohui ae o Pelekane, Holani a me Suedena ia lakou iho ma ka olele ana, na mana kia@ eko lu o Eorooa, ala la, o keia ka hoo-maka ana o na maiuu o ka liona o ke komohana aka u e helu kona mau manea, a e uhau hoi kona hoelo no ke kukala ana aku ua makaukau oia e huipa i kona huelo ma ke kua o kona mau hoa aupuni ke hoao la kou e komo aku a keakea kuleana ole i na wahi apau a kona mana hoomalu e nohoalii ana, ma ka ho-ke pili, aupuni mua ole ia aku e hooponopono kuwaho ia ai, me ka hookahe ole ia o ke koko o na kana ke, a me na loaa auponi mahuahua e lu wale ia ana @oko o ke ahi:

            O ka heluna la hui o na Pelekane mahope iho o ka hoihoi aupuni moi na hiki aku no ia @ ka ehiku mili- ona, aka, i keia la ala he eha haneri mikona a oi kona kaluna lahui a e noho hoomalu ia ana hoi e hookahi wale no poo ma ke kalaunu.

            Iloko o ka Hale Ahaolelo o ka 1684, ua lawe ia mai ke kumuhana ninau hoohui ia Sakotia, Irelani a me pelekane, in a paha he mea ia e hoopau ia ai ke ala ana mai o na kaua kipikipi kuloko, a e ho@inalu ia hoi e hookahi wale no poo ma ke kalaunu: O keia  kumuhana ninau hoohui aupuni, ua hooikaika nui ka Moi Kale a me kekahi mau hoa o ka hale ahaolelo e hooholoia, aka, ua nui ka paakiki o kekahi hapa o na hoa, a i ka hookuu ana o kela aha olelo aole loa i hookoia kela kumuhana hoohui i keia mau aupuni. Aka, ua hoopauia mai ka manao hoo hui o keia mau hoa o ka aoao alii.  Aole, ua hoomau ia na noi ana a ka aoao alii a hiki i ka hook@ ana I ke au noho moi o Keoki @ @ hookahi keneturia makahiki a oi ma hope mai, a o ka hoohui aupuni hoi i kukula ia ae ai ka moto  kaulana loa o Bertania--ma kahi a kona mau poo kalaunu e hoomalu ai, aole e napoo hou kona ia;

            No ka ikaika holomua o na hoo malu a hookele aupuui ana a ka Moi Kale Kuaka, ua lawa kona puali kaua aina e rula me ka ikaika malalo o na alakai a me na lawela we hooko oihana ana a ka alihikaua Haku Lanaf@da, ke kenela wiwoole a koa loa i ko Kale au noho moi, a o ke ai@kai a koa aupuni nana na hoonohonoho kaua poina ole i keia ma ka inoa he kuewa, ua pii aku oia he lalo loa na kela inoa haahaa, aka, a hoea mai nae i ka hopena he hanohano a me ke kaulana i papahi ia me na Kea a me Hoku Hoohanohano, a in a no oia he kanaka maka ainana wale no penei e loaa ana no iaia he inoa hanohano load a kiekie, aka, ua hoea a hanauia mai no ia i keia ao he inoa haku a he koko alii nolalla, ua makehwa na alunu a makee inoa a kulana wale ana aku. A oiai he kanaka waiwai nui oia mai kona mau makua mai, nolaila, aohe mau puu huahelu dala nui a ke aupuni e haawi mai ai i makana iaia koe wale no kela uku makahiki no ke kolane oihana aupuni ana e paa ala, a i ka make ana o ka moi ana i ae a i hoopaa ai i kana hoohiki e paio no kona pono a hiki i ka hope na, na waiho aku oia i ka oihana me na manao m@ikai a holi hoi aku no kona home kakela, no ka hoohala pu ana me kana Pua Liliu Ahiu aloha iloko o ka hauoli mai na luhi a me na inea mai o ka noho luna aupuni ana.

            O ka waiho ana aku o ka Haku Kuewa @ kona kulana alakai no na loa aupuni mahope o ka make ana o ka Moi Kale, a huli hoi no ke Ka kela Lanaf da, ua kahea koke ia mai oia e ka ahaolelo e lilo i hoa hanohano no ia hale ka ikahawai he hoike no na m@ hilinai o ke aupuni lai@, a ua noho oia maloko o kona mau paia a hooikaika no ka pono holomua o ka aina, a i ke ala ana mai o ke kaua mawaena o ka moi Kemi "Duke o loka" a me ke Keikialii Wiliama O Alani ke kane a kana kaika mahine hiapo ke Kamaalilwahine Mele, ua ha@lele aku oia i kona kulana a nana maluna o keia mau mamo o ka hale o Kuaka, a ua hookaumahaia kona noonoo no ka hoea ana mai o keia kuee a me ka mokuahana iwaena o keia ohana alaila, ma keia kuee a mokuahan@, ua waiho loa aku oia i na hana pili aupuni , maika oniu ana i na mekala dala kila , a i ke kalaiaina aupuni, no ka mea wahi a ua Haku Lanafoda nei. O ke koho a kokua ana i na hana a keia mau alii o ka halau hale hookahi, he kipi aupuni ia a me ke kipi moi.

            Alaila, ke hoike maopopo nei ka hana a keia kanaka a alakai aupuni i ke kuokoa o kona manao me ka makemake ole e hoohuikau aku iaia e komo iloko o na paio a kue ana a keia mau alii, oiai, ma ka lalani pololei i ka nohoalii, ua loaa ia Kemi ke kuleana e noho i moi no na Pelekane mahope aku o kona kaikuaana ka Moi Kale, a oiai ua make oia me ka nele i ke keiki a hooilina ole no ka nohoalii, alaila, o keia Duke wale no o Ioka kona pani a oiai ma ka la 4 o Aperila 17-- ua hahaki a kue keia moi Kemi ka mana hoohaiki ole ia o na aoao pilihoomana a kukala ae la he kanawai e hoopilikia a e hoohaiki ana i ka pono o ua aoao pili hoomana ala nolaila, ua ala mai he kue a he mokuahana ana mawaena o ka moi a me ka lahui ua kahea ae lakou ia Wiliama ke keikialii o Alani i moi no lakou, a pela i ulu mai ai ke kuee a me ka mokuahana mawaena o ka makua a ke keiki, a o ka hopena o keia kuee ana, ua mahuka a kuewa no Farani ka moi Kemi, a o ke keikialii Wiliama ua poni ia oia i moi malalo o ka inoa Wiliama III.  Ua nui na hooikaika ana a ka moi Kemi e hoihoi hou mai i kona nohoalii, aka, ua ko ole, a ua make no oia ma Farani maloko o ka halealii o Sena Demaine, i ka ekolu wale no o na makahiki o kona noho moi ana, a o Wiliama III ua nohoalii oia no umikumamaha makahiki a make iho la oia.  alaila o ka moiwahine. @ aku kekahi pua a mamo o ka hale o Kuaka a o ke kaikamahine elua o ka moi Kemi i hoo@@ia i ku ewa e kona lahui mamuli o ko lakou koho ana i aWiliama, ua nohoalii ka Moiwahine Ane no umikumamalua makahiki, a o ka hana kaulana loa iloko o kona @@ nohoalii oia no ka hoohuiia ana o Sekotia a me Pelekane malalo o ka inoa ke Aupuni o Beritania, a e loaa like hoi ia la@@ e kau in a kanawai.

 

MOKUNA XXX.

 

            NA LA HOPE O KA MOI KALE-- MOE

                        ILOKO O KA MALUHIA-- KA HAKU LANAFOKA-- KA HOPENA.

            O na la hope o ka hooponopono a me ka hookele aupuni ana a ka moi Kale Kuaka, aia ia ke hoike mai la i ke kulana holomua o ka aina, a iloko o na hana kokua maluna o ka poe pilikia, e ikeia no o kela Moiwahine Katerina kekahi o na lima kokua ikaika loa ma ka aoao o kana kane.  He Moiwahine oia me na manao paulele a me ka hilinai no kana ka@@, aka, o ka loaa ana nae iaia he hua a he hoilina no ka inoa o ka hale o Kuaka, ua hoonele ia mai; Maloko o na anaina haipule, a ma ka lehelehe o na kanaka ua haawi a kalokalo ia na leo noi no ka loaa ana he hooilina no ko lakou moi, aka, ua pa ka moiwahine Katerina, a no elua makahiki wale no o ko laua noho pu ana iloko o ka berita maemae loa o ka mare me ka loaa ole he mau kuee, make iho la ua moiwahine ala me ke aloha nui ia e ka lahui, a ua haawiia he kanakolu la no ke kanikau ana o ka lahui nona, a pau ia mau ia ua lu ia iho ia mau lole eleele o ka makona, a ua waihoia kona kino lepo e moe me ka ohana Kuaka.

            O keia ka puupuu powa nana i hoonawaliwali koke mai na manaolana o ka Moi Kale, alaila, maluna o kela kino lepo a puanuanu o ka moiwahine Katerina, ua hoomoe pu aku ka moi i kona puuwai, no ka mea, na lawe ia aku ka ikaike e ola ai o kona puuwai, a o ka hoomaka ana o kona ola kino e emi mau iloko o ke kaumaha a me ka nawaliwali e kauoha ia ai oia e waiho aku in a hooponopono a me na lawelawe ana in a hana pili i ke aupuni, ma loko o na lima o kana mau luna aupuni i hilinai ai.

            O ke kanawai e hoomahuahua ana i ka loaa o na oihana kalepa kuwaho oia ke kanawai hope loa a ka moi Kale Kuaka i kukala a apo no ae ai maloko o na paia o ko Pelekane hale kaukanawai a ma ia wa pu no hoi i hoomanaoia ai ke dala gula "Guiness" i dala aupuni Pelekane, a oiai eia ka moi Kale in a la hope o kona noho moi ana iloko o ke ku@ana nawaliwali o ka hopohopoia, nolaila, aole i nui loa na hanahou ano nui iloko o ka aina, aka, aia nae iloko o LAdana ponoi wale iho no ua kukuluia ae he kanalima heiau laakini o na hoomana like ole mawaho ae o Sana Paulo a me Sana Setepano.

            Mahope iho o ka waiho a hookuu ana aku o ka moi i kona lawelawe kinoa ana ina hana o ke aupuni iloko o ka lima o kona mau luna aupuni e ike mau ia ana oia me kona mau ukali e hele holoholo ana maluna o ko lakou mau lio, a iwaena oia mau ukali e hoohanohano ana i ka hua kai holoholo a ka moi o ka haku kuewa kekahi o La@@@ me kapa @@de, na mea hoi e hulo pu ana ma na aoao o ka moi.