Ke Aloha Aina, Volume VIII, Number 50, 13 December 1902 — Page 7

Page PDF (673.48 KB)

This text was transcribed by:  Kihei De Silva
This work is dedicated to:  Nakila Steele

KE ALOHA AINA

KE ALOHA AINA, POAONO, DEKEMABA 13, 1902

 

Moolelo Hooni Puuwai no

Kuu Aloha i na Pua, Kuu Ipo o na Launahele!

Ka Makaikiu Kupaiananha!

MOKUNA XLVI.

 

KA HOOHIKI WELIWELI I HOOPAAIA ILOKO O NA KAHAWAI AHI — A HIKI AKU I KA LA HOOKOLOKOLO — ILOKO O KA HEKILI A ME KA UWILA.

 

            Hole Moke! He ohumu kipi o ka manaoino. He inaina hoomau o ka mea lili, a @isi nao, o ka Haku Danekota e make ana oia iloko o ua Kahawai Ahia, aka, e na lani ua hoopakele ae oe i kona ola mai ka ino ae, a hiki i ka la hookolokolo. Enoho pu ana na hipa me ka iliohae a o ka olopeka hoi me na holoholona laka, alaila, me keia anaina holoholona, pela no auanei kela lima koko pepehihanaka e noho pu ai iwaena o na mamo a me na hanauna o na keiki a kanaka. Ano e na lani, malalo o kau mau kiai ana o ka hoopakele ke waiho aku nei o Heneri Beleinehama iaia iho e alakai pololei ia ola ma ka meheu o ka mea hewa a hiki i kona paa ana he paahao, na na kaua a me na kaulahao o kekahi o na keena weliweli o Nugeta.

            Ua ku ae ka makaikiu iluna me na helehelena e hoike ana ua hiki mai ka minute i makemakeia ai o kana hooko oihana. Emoole aia oia ua kahuli ae la a he wahi paele o kela kulana mua i ikeia ma kela kakahiaka, a iaia i wehe ae ai i kana uwati o ka hora eha ia o ka wanaao, a ua meha hoi na paia o ke kakela, koe wale no ka rumi o ka haku poino, malaila wale no e lohe ia ai he mau hamumu leo o ka poe e ala a e kiai ana.

            Foa Kalaka! wahi a ke kiu nana iho ai i kana wati, lalau ka papale, paa kana paiki kupaianaha a haa lele iho la i kona keena me ka ike ole ia, a ua loaa he mau hoohuoi ia ana nona me ke kakahiaka, aka, owai ka mea ike mawaho ae o ka haku wahine o Danekota.

            Ua haalele iho ke kiu i ke Kakela Danekota i ka hora 4 kakahiaka, a ua hoea aku oia no luna o ka uwapo Ladana i ka hora 5:30, a ua haawiia ke aloha kakahiaka mawaena o laua me ka makaihuina e holoholo ana maluna o ua uwapo ala, a ua haawiia he kukai olelo pokole, alaila hoomau aku la ke kiu ma kana huakai hele koele wawae no ke kikowaena o ke kulanakauhale pookela o Ladana, oiai oia e waiho molaelae mai ana iloko o ka malamalama nui o na kukui uwila e hoolele ana i ko lakou ikaika, a ma kela a me keia kihi a ka maka e ike aku ia he nani maoli no na nanaina o ke kulanakauhale me keia kakahiaka holoholo a ke kiu. Ke hui a halawai nei ua kiu ala me kakahi o kona poe hoaloha ma na alanui, aka, aole nae e hiki ia lakou ke ike mai iaia, no ka mea aia oia malalo o ka aahu hoanoe a me ka ili lahui okoa aka, ua lilo nae ke kulana hapa paele o ka makaikiu i mea nema ia e ka poe nana aku ana iaia me ka hoohenehene ana. Heaha la ke kohu a me ka like o ke kulana keonimana o kekahi hapa nika (coon) me ko na kanaka Beritania ili keokeo.

            Ua ku nana anei ka makaikiu me ka hilahila iho no keia mau olelo hoohenehene kuhihewa a kona mau hoa lahui? Aole loa! E like me ka nui o ko lakou mau nema o hoohenehene ana, pela no hoi ka nui a pakela wale aku o kana mau hana hoonaukiuki, me he la oia ke kanaka keonimana a hapa nika hanohano loa i hoopunaheleia e na kaiaulu makanialoha o Ladana, a ua hoopuka maoli ae la no oia @@@@@ keena o ka haakei nui, pe@@@ Ma

ka inoa o ka moiwahine o Beretania me na hoopakele ana a kona hae lahui, ua loaa ia‘u ke kulana hiki ole ke hookaeia ma ke ano a ka ili oiai au he makaainana nona. Aole loa e hiki ka hae o Beretania ke hukiia i lalo, me ka aa ole e paio no ka pono o kona makaainana i hoopilikia wale ia, ina he keokeo aiai oia a i ole he nika uliuli paha o ka eleele. Ma kahi o ko Beritania nei hae lahui e kau ai, aia pu malalo iho o kona malu ka nohoalii, a ke hoomalu ala kona mana a me kona ikaika ma ka waha o na pukuniahi a me ka umauma wiwoole o kona mau miliona koa.

            Ua hiki ole i na poe hoohenehene ke hoao ma na mea a pau ke paio olelo pili lahui me kahi poneko, a ua olelo ae kahi o lakou i ka piha naauao o kahi paele, a o ka poe no i kuaki loa, ua hoopuka ae lakou ina olelo e hookaakaaia ai na maka o kahi makaikui, a huli awiwi maluna o kona mau kapuai a ko-ke no kekahi kihi alanui e ku mai la mao a komo poholo aku la iloko o ka Apolo Holo.

 

MOKUNA XLVII.

 

E HAALELE KOKE OE IA LADANA NEI ILOKO O EKOLU HORA — KA HOIKE HIKIMUA O KA POINO — NA KANAKA KAMAHOA ELUA O KA IO ME KE KOKO.

     

            Waiseke i hoohuihulia e Mr. Bakipa; wahi a kekahi leo i pae mai ai ma kekahi kihi o ke pakaukau ba, a i ka bakipa i huli ae ai a leha aku no kahi o kela leo kauoha i hea mai ai, ua hoopuiwa nui ia oia i ka ike ana aku he wahi lahui ili poneko ka mea nona ua leo kauoha ala.

            Ooe anei e keia wahi kanaka eleka mea nana kela leo kauoha hookano?

            Ae e Mr. Bakipa, aole nae malalo o na manao hookano e like me kau i pane mai la, ua kahea aku au ia oe ma ka rula a e loaa ana hoi na kaki a me na uku like ia ana me ko keia poe kanako keokeo. Nolaiila, ke nonoi hou aku nei au, homai i kiaha waiseke no‘u i hoohuihuiia, a e hjoike mai heaha ka nui o ke koina ia mea.

            Me ka nuku i manoanoa na leheleh i hiki hou ole ke pane mai, ua huli ae la ka bakipa a hooko aku la i ke kauoha, a ua loaa aku la ka uku no ia mea me ka hakalia ole, oiai kahi ili palauli eleele a makaikiu hoi “no ka mea oia no keia” ua inu ae, a he kani ana na ka mu-ka ua pau aku la ke waiseke, alaila komo loa aku la oia no ka rumi paina a kauoha i meaai nana no ia kakahiaka.

            E like no me na olelo hoohoka a hoowahawaha i haawiia ma iaia maloko o ke keena inu waiona, pela no hoi keia aka, aole nae i nana ke kiu ia mea waiwai ole, ua noho iho la no oia maluna o ka noho ma ka aoao o ke pakaukau a heluhelu nupepa puka la i na nuhou oia kakahiaka. Iloko o kela a me keia minute e lawe ole ia mai ai kana mau mea ai i kauoha ai e kani mau ana no hoi ka bele iaia, a ua lilo hoi ia i mea hoopahaohao ia ai ke noonoo o ka poe e komo mai ana e ai, a ua ninau ae la lakou ia lakou iho aka, aohe he mea hiki ke hoike ae. No laila, ua ku ae la kekahi a hele aku la e ninau a ua hai ia mai la hoi, ka haina, no ka like ole o ke kulana keonimana mawaena o na ilikeokeo a me eleele.

            Aha! He hookae ili ka ea! He keonimana maopopo kou kulana a‘u e ike nei ia oe i oi aku mamua o kekahi o na ilikeokeo e like me ko‘u ano. E pono e hoolohe keia poe i kau kauoha a i ole e hoikeia aku no imua o ka ona o ka Apolo Holo nei. E wahi keia no ka lehulehu a na ka lehulehu e nema no lakou iho. E kauoha i kau mea i makemake ai a owau ke kokua nou wahi a ke keonimana nana ka ninau.

            Ua haawi aku ke kiu ina hoomaikai ana no ke keonimana malihini, a noi i ka oluolu o ua malihini ala e kala aku iaia, a mai hoopilikia i kona manawa ma ka hoolilo ana iaia “kiu.” Aka, ina e oluolu i ka manao o kona hoaloha keonimana ka noho pu ana iho me ia ma ia papaaina, alaila, ua hauoli loa ia e lilo malalo o kana mau hookipa ana no ko laua paina kakahiaka. 

            Me ke kulana keonimana oiaio ua ae mai la keia hoaloha hou o ka makaikiu i kana kono, a ua noho iho la laua ma ka papaaina a kali no ka lawe ia mai ona mea ai. Malalo o na kauoha a ka makaikiu ua hoopihaia ke pakaukau me na mea ai a lawa ai na kanaka eha, ua lilo keia mau kauoha i haawiia ai e ke kanaka a na lima lawelawe o ke kaena paina o ka Apolo Holo i mea haaheo no ka lakou mau noonoo ina paha e hiki ana i keia paele ke uku ina lilo.

            He wahi papaaina ono a hauoli maoli keia i hoohalaia e ke kiu a me kona hoaloha, a ia laua iloko oia hoohialaai ana i ka ono o na mea ai, aia hoi, me ka moeuhane mua ole ia e ke kio ua komo a hele mai la kekahi o na luna lawelawe o ke keena a laua e hoonuu aina i na mea ai ono oia kakahiaka a waiho he wahi apana pepa ma ka aoao o ka pa a ke kiu, me ka huli awiwi ana ae a hele me ka nana hou ole mai i hope.

            Ua hoopahaohaoia ka noonoo o ka makaikiu no keia wahi apana pepa i waiho ia iho la ma ka aoao o kana pa, a me ka hooki ana i kana ai ana lalau koke iho la ia a wehe ae la, a maloko o ua wahi apana pepa aia he mau huaolelo oolea o ke kauoha hookikina e hai ana i ua makaikiu ala, e haalele koke iho ia Ladana iloko o ekolu hora.

            Mao na diabolo ala, heaha ka manao o keia mau olelo hoohaahaa o ke hookikina e kauoha nei ia‘u e haalele iho ia Ladana nei iloko o ekola hora? wahi a ke kiu i hooho ae ai. Aole loa au e hooko i na manao hoohaahaa o keia leta hookikina! A e kuu hoaloha, eia au iluna o ke kahua ninau lahui pupule a keia leta hehena o ka hookikina?

            Ua nana mai ka hoaloha o ke kiu iaia me ke pahaohao, alaila, ua haawi mai la oia ina niele ana o ke pihoihoi, a ua pane ia aku ia mau mea me ka haawi pu ia aku o ka leta, a o ka olelo hooholo pane a ua hoaloha ala — mai ae aku i ka manao o na olelo kauoha hookikina a keia leta, a e kauohaia kela kanaka nana i lawe mai i ua leta e hoike mai me kana pane o ka oiaio, owai la ka mea nana keia leta. E like me na olelo a ua hoaloha nei o ke kiu, ua hookoia ka manao o ka laua kumuhana mahope iho o ka pau ana o ka laua paina kakahiaka. Aka, o ka mea apiki, aole i loaa ua kanaka ala, a o na ninau i waihoia aku e pili ana iaia he hoohaki no haina pane e loaa mai ana. Aole ike, owai la ia kanaka mahaoi o ke komohewa ana mai nei.

            Mamuli o ka loaa ole o keia kanaka a ka makaikiu a me kona hoaaloha i makemake ai, nolaila, ua haalele iho la laua i ke keena aina, a komo aku la no ke keena e malamaia ana o na lealea. E lu ana ka poe lu. E owe ana na poupepa a ka poe pepa, a o na laau kiu “cue” a ka poe l@hia ma poe hoonohonoho ulu iluna o ka papa bilioki, ke koele alapine ala ia me na helu paanaau ma ko lakou mau lehelehe — elua — eko-lu, a pela aku.

            Maloko o keia keena, ua loaa hou mai la i ke kiu he apana pepa hou no i kakauia e like me kela mau olelo kauoha hookikina a ka leta mua no ka haalele iho ia Ladana iloko o ekolu hora. Na keia olelo kauoha hookikina hou a keia leta i

E nana ma ka aoao 8.