Ke Aloha Aina, Volume IX, Number 20, 16 May 1903 — NA LETA. [ARTICLE]

NA LETA.

! Aolo e ili maluna o makou ke koikoi i o na manao i hoopuka ia malalo o keia poo aka. e iii 210 ia maluna o ns poē aā laKOu'i kakau mai. īj. H

j HE PANE IA KAEILIPOLŪ.

Ke &lqiia Aina» Aloha ye: E ol«olu e hoouna awiwi aku i ka'u hoakftk.a i& Keopilo ka moa kaulana. , Auwe! Poina ka hoi. Id Rabilii)iTlu]kfhe>Julumok 1. TJa ike'iho i kan o Apenla 25 oei, e kaenn mai an»» f ko p«pa kuun'hau ko mnn'knpana Oiai. B>a fet* kviD9naba, aobe bui j Ik* o aa ■* kena law'aia i j Waiiu», me ka na poe loea buauhsu | i lohe ia, a i jke i» tho nei uo hoi, j oia hoi, o Auwae (k), David Malo | (k)« Kaoo (w), Ouauaa (k), S. XI. | Kamakeu a 'ee Kaunahi Ua | paa &a lakou'mookuanhau 1 ke'ka? ! kauia oaaloko o t)« "buke a āia mala- \ ila e oleio ana na Kalaninunamamao i o Kekunuialeimoku, na Kekunui- ! aieimoko o fCnliitokalani na Kalii kokalani 0 Kaonaeha (w). } &e hooia mai ia ia mau ike i ka i poiolei o ka'u kuauhau a aia malo--1 ko 0 na mele koihonua, a hai ku- | oun» ma kekahi olelo ana, malaiia | ke kauwahi e īke ia ai 0 ka ouio o j ka'u kanuhHU. | A me kera ke mele ana: j O ke oni e keia i ka liko o Kalani uui, He mau lani hoopaUhe wahi kapu, 0 huki 1 kn loa iiia i ka laula, He Uula Kalaninuiiamamao. Na na hoi TCekimu>aleimoku. | Ke ike D3ai la oe i ke kulike me j k&' u | E a hou mai no. i Hiki mai kalani hahana 9 na naoku, j Weiiweli, .jolg o kelii/ O Kekunmuleimoku, I Na na hoi C Kalikokalaui, ! O Kananaeh* ke kupuna la puka. | Ai i na hi»ike *i k» oiaio o ka ina* j kou la auhea hoi kau; 0 ka ohi ha--1 puku o ka makapehu o kaunu, o mea, 0 mea, Q Piha opala ke aupuni o ka lam, i ka mookuauhau ch fkulai a ka moopuh» a Pupuka, • I la'uU'o wi«hie piha,. enaena ka i'imu, w»hi a kahiko. i Aole au i olelo 0 P.ilea ka Kali j kokalaui kan&,.o ka ke kaikuana | kane i» ka a n» I laua 1 hanai 0 KaoanHeha, ma K-i- -| alah#w«, Kohaia. a noua ia auia a j kau mai i kan» mau keik«, a 1 kana ■; mau moopuna iho la 110 a make o \ Kunniakea, ililhaU i ka HaukipHa I i keia w». Ēiae nēi ka na kou > mau wahi kupuha i b;m«i o Kaoanaeha ma KaWaihHe »m,% W>iimea, a bea ia ka ihu i ke kahu 0 Kekauonohi, a 0 ka leheUhe hoi i ke k»hu o Kio*u. ' f l Doki! miki hoopuniouni hou! N»le ioa iho la no ka kyi& 'lii i na ilamuku, a me na kahu, na iwikuamoo, E ole ke kuhu o kela mau alii, hea ia ka ihu roe ku l<4ielehe. ' Anl« «oa iki m ka haawi ana 0 K*En«h*aiehft i> Ou!i no Paninii «»ok*l*«si. (*wal is me»? O ks j haawi ana■» Olohaoa ka . makou i iohe; o Ouli, o-Waiaka, 0 Kawaihae a me Waika, he wau *;t no raai a Kamehameh>) 1. uiai Ma kai ko Oiohana ■wiihi noho paa me kuna wahine i:uim 0 % m*tē i* wa ' hine, kaoi*. is oi* m» Ouli ko >-,«% | ftii3ft me *ane. Ma i» hope | toal Mi t* o K«o»n#t«i.ha 1 Kehnla," i I w*hm« nw Olohīina; oia makon [ lōhi, tt«t ko oaākou mau kopun* i.inM, • wai a Kek«laok»iani inai no | hoi. I liia p«ha ke t»ikAui*ni kou, >iia j Ja ua ik« pono iho oe, i tta'a p»ne i I kuu. ma kahi 0 K«latk«pUdi[Uii, &u 1 olnlau mai »1 be mak« : %ks»n,' no Knpalahaol#] a olaWu hou ms,i net no q«, «• i ftkn iiei, o K&!aikapuiti> nui, nohu ia Walawala. ma«.li no paha kou i ka heluhelu? Ina pel», e pono oe e U«U i ke kuU, 01 k&u ka !a. , Auhoa auanel kau 0 hoopoH»- | lei ui!ii f*i i ka'u o;fn I lolei wale i» e heb 3 bw nel. A

I ie. liK he■» k>> ine baa»\'haa i pni ! feuuy mai ne:? Hoomnka īivai o& I inai a Kumuhonua mai. a hiki ia I Welewahilani be kupuna&ane o j VVakeakah!krluamea k, a'a i ho ākāka'ka nei mama», noho i» Papa nalhanaaoaoku w, loaa o Hoehokukalani w, noho oaikuakane na ia Wakeakafijkolujimaa, haeiau o Haloa, aia la 1 ke mai o® e ka nooo t)«na pa» kuauhiu kapulu a Papuk». Wahi au, heaha koa aieA o k<k oTplo maī nei na ike I na paft A. - fCftlanileaa leleiaiwi. X oleto ia aku j uei hoi paV:ft i kou atia ra®| j)e>, oia /kaianikauleloiaiwi 02%- ! kuu i hoopuka aku ai. J. kuu oielo j aku aia waio,.no op ika lau e helft | aiai ne;, Pohe» &a ?u ( e olelo aku. |.ai, iaa wau e ike i kou lawa ote i j ku ike i kaiamea he kaauhau e aa 'li?, au e huokohukohu īke ole mM j nei. Oka poe ike ole paha ke huni ia ne» aka oka pae fke, ke ;«ka ikl . mai Ja, i koialau. Wahi aa, oia j nae paha i ike ia mai ko wahi poo i musu kupuua. Aole a'u i kuauhau I aku oei, o mea ko'u "kupuna, noho I iaieea, ioaa mai o mea, e like ia ma Ipē i heilu ,m.ai nei i kou inau wahi i ppumuku kapui.a i bhe. ole U, ai j ike ole ia ma ua pr.pa Kaauhau aiii. 0 ko'u knpuna, aole na'u e kuan hau ak u ua maopopo ia i na poe ikst KnauhauHe i'a hoiookoa iloko o"ka nahei . :, aiii, Aole i e aiehea mai ai, K humani ai ke kapa o ke «iii, Ai& ka ko'u Ke kau iiuna, wahi no au. liana hea? Hui mq ke kau-uiia? Uaiia au a ika lihi aku la ia oe; 540e kokoio ana kauahi o Kula ha hau, Alualu hele a ke kula. noho mai, Ke kula o Waiohuivi Kamaoie, Hooie ka waha 1 ijna puha'a laio, Hi'a pepelu malalō o kuaiau, Ua īkea oe e aīmalu mai la. Ke kapa mai nei oe ,i kau ku&a. hau na'u; aole loa wau i ike ai" lohe no Pupaka. akahi WAle.oo «ai aoe mai. 0 Kukii»hu ka makou i. 1 ik«, ka mea nona ke o Knhi-» lipula Kohala na ka makani, a Kolii kana kane, & me k» laua ffi»UL keiki. . . ■ . ■ He feeiki io no ka Piiiaoi, l o Karnakainai ka indi» I o ko'u hoa hoiohoio ia i ke kai | wanawana o Kawaihae, a me k«k> j inakaai P;ii o-Oiuumu o ke keha a. j Puako, a uiake no oia malaila. j oo i pau ioa ko iaila mau kanaka keu. j hiko, ina e ninīu ia'ku Ja lakou 6, ! hai tn«i no auanei lakou i ko lakottu | ike, a e iike an«- no auanei me K.apanaha, ma kau papa kuauhau* 6 hoaiai mhi ana, he pili oa no mau aiiu aka, ke hai mai nei ka«* mooiele, i kou nele i ka ika nd koo. Ake kiau ae nei ee ia Ka-» makainai a K%nehoa a laua o Ke— peieiiiahi, tnai oielo mai oe m'a np, iakou, «a .ik.e au. i na moepuna & Kaianiaonnoa, na moopuna a Kala— nikauiokiKiio, na jtnqopuna a Kalobw wahiae o-Hoookuwailani. ll rioh<fc maiie Loa i» no eoe ī ke opu - weu» i weu e like nae ke a'o a ko mau wahl ) kupuna, ina ua pono, aole ia e ik& f ia ko hawawa. . i Wahi au, he hoopoloiei oia kahi O | Keakeaiani w, aole iia o ko Keawa j hme, o kona «kaikaa hine na [ ia. Ei« ka poiolei, o Kooulikookea- | kalani b noho ia Keak-aiaUan * w ; hannu o Keawe k o KeakeUaui w. ; Hu ka aka i ko kaauhau 4 apo wale, i No ka i ka ike, i na ino'a o kq i punao na'iii, hop i hewa i ka hua ! meie ī kupuna. Heaha ka hal ka ; m«a i heia ole aku ai i ka ma|e a j iuihi *ko? i ike i» 'ku hoi paha na i oaele a i »o ai i k»uia kaika rmafc ; ,nft. a ifi m*i ai koi Ua mnu ike ; ia ra oe U,-t iho lā oo k* p*ha ee i i rau pane o Aperik 4, e d«lo ■heiiha ki oi o Kvake»l*m k, e } w a nitf kena kaikiL i nane o K*awf. Na Keiii Kaikio» i «ar® Nui Palekaluhi ] a me a u hoi ī hoomalamaiama aka i aa» ta oe* o Ke*k?aiat>i k t o ko K«a-v t k«alani w kupuna k ioe ia, ke unuhit aku oei naei<»e, me he (uaaia n<ut i maol) ta ike, a« no hoi, | ilu ka aka a a'a; kaue, . NuLia ui a n-uii wahhw.,

Ke ninau hou i»»i nei 60 0® owai ka : u)fiktiAk.Bne a ine ka uii k'uah'ine ō He piha ike hoi oe- Heaha la ka noea «ne mni nei i ke k»la o kahi keifei A pehea ka hoi? sna ua loa ka Ka - laninuii»mam» ) i ke kumtt, aole ka « toaa in» pui ? Ke aoakau wale mai nei no o», e hoohAuhiŪ m*i nēi i kelii Aimokti Liiiaokakni iloko o kau naau hana wahakole. Mai ku hikuhi mai oe i«'u nona, ua ike au ikapua Kalanikaum*k«wak6», ka pua Kihapiilani, ka pua Kabekiti, ka pua Eakae, k& pua Mauiloa. He ma'u wahi 'ke ia i hai ia ako !a t hoopaa iho. Oibo» e ua pee au e lik» me o«,e holi ai oe ia'u a loaa Uāih. Wahi au, Da Kekelaokalani i kūliikuhi aku ia oe i lc« kaikamahioe *Ke toe Haiiale aik»ne a ke lii Lihohho. Auwe nohoi ka hoopunipun» e- Pehea o Kekelaoka* lani • oieio mai ai ia oe pela, oiai t?& ike no ia, aole oia Hanale ko Kaheie makuakane, a he okoa ioa oo kft inoa o kekahi i ko kekahi. I iohe mai eka lehelehe epaepa, O St john oia ka inoa o Hanaie m& kuakane o K«hele a o Neisoo hoi inoa o Hanale umiumikao aikane a kelii. A e,a no kekahi, u a hanau ia no o Kahele mamua oka biki ai,a o kela Haoale i Hawaii nei. W*hi an, o Kaahumarju kai noho aku ia Kaumualīi, a nana i he& akn kela inoa o Eaeo i ka euakuakane o Kaumualii. E na poo helnhelu e nan& mai paha kakou i keia mea lupanaha. Noho wale no ka paha kela alii aohe inoa? E oie e noho ke keiki ia Kaahuaianu, loaa k& inoa. Ina aole i make mua o Kamehameha, aole ia e noho o Kaahumanu ia Kaunaualii, ina, ua make iuoa ole ka ma>»i tt tane. Hoo puoipum! U-a ki.lohi iho h ma na kolamu o sa pepa i kala, aoie he wahi a kelii K. K. Paiekaluhi e hoomakaneiaka aku ana ia oe, a ma no o>a ua olelo pela, aole no īa he mea nau e hoo kohukohn īho ai t he oakamaka io, oiai ua ike mai oe i&ia ua puka aku me kona inoa piha, aole he inoa kapakapn, e hiki ai la ke hoohewa hew& i»; A i pane mai, e kau iho i kou inoa i maa ī na kamaiii o Uiakoheo. L vcy K. Kaheīheim*ijj£ K&orAoto,