Ke Aloha Aina, Volume IX, Number 23, 6 June 1903 — NA LETA. [ARTICLE]

NA LETA.

Aols e J!1 maluna o ke ko!kof ona wanao i hoopuka ia malalo o k«ia aka, e iH no Sa malunao na po j na lakou I feakau mai. L, H

HK.PANE I NEIA POE KOOEA* NO 1 KHJ KAPŌ O K.UCAILt3COKŪ.

(Koen» mal kett p«l« to&i Ow«i kau e oklo m»i. nei Ip.« k»ne h*ole, ke Uubihew»i hou m«j n«i bo oe, o ot> no !t»h manu bu!u " ole. iw»»* cdai I» nei na wnhi oi»kuft kene » k"P"ūa o eiukou ' in nei «ohe hul'u o ke l?u«, o<* ke k& iBfea i bon»hu aku I kt» hulo )oh«. Ea, owai o* « t©na toopo nui, » ni« be »1», he wahi manu hulu ole, va knuiuiu i k& ua mea o be anu tnu, ua houhew» i toa» kahi e neh»na ai, e olala ana i ka la i puQM>h»n». Ke ninau mai nei neia hnpo no K*aoolftm a eia mai ka haina. Makeo Keanolani ua k*» ' na ana ina poa o ke kaUunu oia iho 1* no k» mea hiki ke hana ia d is e iike me ka hana ia a»a, a oukeu i ike ai a o kona kuLoa ih>ta no i», " i hat.«u u SQ»4 ei» h« rnak*i®inan* » kanu ia, aku la no ia iie ror kaainaiia oia ka hOike a ua hiluhlla o)e k» maa n»£t«> knn nmau. AoI<» i lOaa laia k» »n a pni a Kaneha&ehi aku e hoike ae an» 5 akea. O Pr dc bs Keanoiani aole mn kou i jke aoie n > hoi i lohe mai kahiko inai a hiki i kona he!« ana akn U* ania o oaakoa oiaaao ino tto K#anolani, aole no oia i hooKiekie nai« ua noho malie no oin e like me na inakaa : na <tt, a peia noia i noho iho nei Pehea ke h-o kalana a oakou i inana m e hanai», aole loa e loaa mai o KukaiU(uoku a ouliou i hoole jDd«i nfe aole ka h« alii o Kunuiakea Bookaro r.eia tioe uou p>hj iole, lapuwala o na lapuwale pau loa na poe i ka l*puwale na olelo haakei ' ka hoo!« »na msi nei i ke alii weli weii. Aole lua e Ioh» taah ī ke alii Prince KukHilimoku i» oukou e hooiHlipih mai nei i Keanolani, he nui aku ka uoakou no keia he paa hu'a iole no ī<> piolani Moiwahine, a e !ohe pono ou kou e pai mai nei, e ole na keiki al?i, pono, a ina ia oukou e pono oie wale ana ia, e pono e noho mahe, ifta hm ha ouk<m i *ke aole i h<;0pol»Dpono iake a.no alh nui, aiaila, heaha ka mea o oukou i lalau ole aku ai na li;n t naahaio e Lke me oukou e olelo mui nei no 6a hoole wa o Kunuiakea a i ka mahaloia; a e mea no p*ha he »l.ii mai ka po naai, puka uaai oia i ka honua &et me ke al i me kela moa Prioce lawe o Kauikeaouli nana ke keiki, Ua hoike mua aku no makou īa ou kou ina moolelo o na poe heok e kie, poe hookano i ka hehi i fce &lti, eia no nsa'toa maluoa oia ka hua, me ka olelo mai nei o oukou i kekahi poe i hele i ka hoolewa ma ke ano he pilikoko mabope o ke kino kupapau, e ninau hupo. Aole no paha oe i law« i )ca ike i kau ooea e olelo mai nei, aole loa makou la i ike ua hana i» ktkabi papa kuhikuhi loalewa e na ke ki alii e hoonobouoh,o pilikoko oi»i ana i loH» oukoui a ua hele aku no kf poe hoolewa e like na huolewa a pau i ikei«, he hoolewa ma a heuha ka hoi ko oukou mea i hounohonoho < le aku ai i na piliKoko o o\)kou e pai «M tna, a la Prince Kukailimoku Kunuiukea, & 0 ko oukou h louohouoho pilikoko aiai nei no i» ; ole. Heah» ka ookou tnea e beu mai nei i ka poe i ka hoo'ewa o ke Anotlft )!j ua hele no lakou ma kahi m»a mau mai kin:>bi mai, lohe oukou. Aole e waiaau ia ka poa ua ike i ko lanou wahl e hele aū oia hoi ko oukoo me» i lohe ai i lta leo 1 ka m«» hilnhila ma na hpoaoho noho pilikoko, aole walo, he»ha ka oukou m<<« e olf lo «rai nei no ka hoolewH, a e hauohaoo no paha he alii mai kft po mai, Role 6 like nio ka oui-oi? hooie mai nei i k«bi huhew» hupo, u» h\pa)R'a oukon uo fea p:ikoi u hehi i ke o ko alii, aol» e ptu ia kiko i ka oukou mau hookau » e hopu lalam» h&Io a« la uo iuu k.ukum Ji!ue o U a!u - - * ! -* 4 _ '

I ilil n» noho a kap* • kaenaalnaeu i I# llo» o k» ik» oI« no hoi i kn ] hoopukii cqmi ina la leale* o iiA.»7ii | a me na la nui, aia laknu maUil>< I fio itt m«Dswa a p«u, ke ik» ' oukou ( be niakeuiuke ia do na ma- ) n*w« a pau mbkou la i ike ia | oukon in& la nul ole loa ma na la j hana o na &U{ aiala;la ouk'.u. Ee | naaup,» hou !riss.) nei co 'oukou. be i aha e hopu huhewa nei i na ihu, I inW p«ba oukou i uu&o aole e | pa f !c>o. , - I '&« b<u)h>itiihili uj<sj nfie boi hope j iti o* <»i»-lo mioii a i ho'ue | itei, oawHi i olalo mai e o na keiki i«iit k« b»pe p kef»Jn j ke kalnunu, | hoik* n> boi ; ka ike < le. o felV ru i i kou ik« be kulani okoa no ko ke | Aknoku a hq kulona okoe no ko na } kaikiahi, a to boi o Owana, be i hope ka no ke alil Kekaamau, hupo j ika ole i ke «no o ke kulan», hele i pela ka oukou mau hoobulihuii mai nei i na wahi noho ' o kahi 1 iaat«. \ Na Kaiiikplani i apo mai a noho j i k»bi b»lekaa; ua behi no ko ma ! kou kupuna ia mau papahele aole o j oukou wale, hoike ka hookauo u« j hoi hope oukou i k% olelo mai no | na no ke poo kalaunu aole (pahaoukpu e p : ikoi mr.h»ci, ke hooponopooo ro»i nei oukou īna oleio ike la, u;v like oukou m« na ilto e hne ana i ka mahina e ake wale naai nei no i na poe a pau * k# muhee o)*i n?i ka oleio a he <nea at la hoi ka iilo i ka luai. wahi aoukoo a ke ike ala oakon e pono e ai i ka huaolelo a oukou. I£< fca ift 23 o Mei ī puiwa mai o«i keiahi wehi u o >lelo e pii ana j oo Kini Kakka Ksnato« i n?,aa īho ai makou ua like m» na ilio paloii 6 hamu ana i na olelo pelapeln, ua hookomo mai ina eno oielr, a pau, hnkuk.ile, i manao iho ai Dtia wa | bi Pab»u Haieakala e a me knhi } mea e pee mni nei mahope ona oia | kahi uaia lulii o ka iepoiepo a ma | koui ike ole ai, olulo pae hewa e i kuhihewa, e hana wale m:ii nei . no ] i ka poe noho malie e hailukn aī", e | hninukaumau oleio I-ipuwale a j pihkino malunao kou kino, a ma | aaoihola oe e paio meneia poe, j owa» ce e hoohaahaa aku ai i ka } olelo ana. | Auhea oe (t Kini e kuhihewa ia | ma? nei, ua rioke nui ihō nei i ke I kuhikuhi n puni na kihi o ka aina « o neia matvu hulu ole no ke hele nei, hoouna nei i keknhi poe e īmi e niele hele ma na wahi a pau, e hailuku pau ai ke inn, mu hōolo he oukou a pau i ka olelo a neia poe he kaua lakou a oukou ke alii, i nft ko lakou wahi e hoalii mai nei a mai hoopau noanawa oe x ke ka mst!ro ms ke ino, oīai he kulana ! maikai no k'.-■□ a he noho aua mai | kai ua ike ia mai hoohaahaa oe e ! pnne i nei» waha!cpo. a ina no o oe ! ia a he«ha ka lakou mea o ke kua ! mnamu ino ana ia oe, oiai ua hapai oe a ua makee i k£ kapu o ke alii I make a me ke nlii o ke kalaunu a me na pua ali'i i ikeia, e like me ! ka*h e hnolah'i mau nei a e keu nei ! f kg lakou nei' mau hana hooknno a 1 hookiekie i ke keiki a Kauikeaonh ! oia !rai hoi ke' kumu o ka han; a ! hoopuka a hoopuka 5a mai la ko ! oukou inoa; ke mah ilo aku nei no ! wau, na ola no na alii ia oukou e ! hailuku nei a lilo oukou e | ka pee i mak"-? mahope o na alii, a no neia poe uk piipii hooknno m.\- ! oli no. ka oukou e makemake nei i ko ipakou inja o ko makou moa īho la no ia o Kana'oa mi a ua "hoiie mai po hni oukou i ko ou : kou muu inoa f a benhti īho h<. Owai oe e ,kena w,.hi "KaniUoa La-ikea a me k,en « wahi -iuuu hulu i ole pae hewa. Ke iko ala hoi ha j opkou i ka o m koUinu m Ka I naloa he mea wale n v t kuia. I na hale wili. āple he mau olelo iuo , Wnh » pelapela.a lapuwule, t> kilohi | iho ina helu Kaualoa iua aole uiau kuaruuamu a hakukole & uiauolelo pi'iUino. iloopailuu ka a-au cly|lo a pan, a hoike uo ka hoi ko knuu, ina 01010 lipuwale, o hiihoWii w.ilo uui uei no; o oe kalup|uwale no iia ,'hana a pa ī k,a leo e ponu ai ( t Ih no'oiakoak* n|iiiUma uei i o ke t: like me ph'koi, h»akei a i ka leo u fti i Ilu hjckau.<|>, I(.htiUa pemKu.' u

oukou «ken» po« knpī p«a» p*f alii keoklo mai um ual;»» n»jkoQ i&a i>iw« iak» aie fcu m u huklAuhea oe ke bai aku n*i aw ia oe ke huihoi hou aku nrt «>« i kf.u ua*u huoole'o p kou kin", o oe 90 ke ioaa l'ka piwa ruka a_ u.e ka. ma,i huki maluna ou.ia &aumiihu a e īKe auiinei oe e ,ktnx waha l»puwfllē ( _ ike ole i ke kaajui lio inaikai a .h.e ko nakou \ » he svalia e kauiiālio pi i ouhq»> hankauo a _ke nei ao oaakou i ke kapu 0 iih alit, e oiele wale nei do ion Hpiiie meleaieie e kumiKnia hDi* 1 ke a.]ii boike na hoi Un loaa oln 0 kabi uiea olelo ole, e aua 1 'luan Kahi e hehi mti nfei, £ lalatQa oukou ma na ano a pau. a heaha k<i oukou e poi huwa eoai eei, heaha nei a oukou e apakau wale ne U uoi kekanea ka poe mea kan**, hana waie ule hku nei ia oukaui hilahila, uh nele noaoli no oukou ] k'ahi mea olelo oie 0 kaoaka hoi ta i hana i ka hana a na alii Aimok", a 0 keaha ka oukou oia iho 1a no ka oukou hana ike o ka hamama waha nui wile-iho la no e hiikuko'e fti aa OUIO pelapela hoopailua ja ou kou, mai manao oukou e pehi uni opi in to ju ano olelo a 0 ka mea ia e hiiahila ai neia poe aole ioa ia he hftU i h+o ,1 ft iC. ia oukou riQ ka hil>. hilaolei ka p< hi wale aku la no ia poe, e keia wabi k. naka heokano, ke kapt hou aku uei «o 00 i kela pne 1 ka p>i i nahea nei ka puka &na naai nei 0 ke kuauhau 0 iakou a p» al>i, e nuhou eo ka hai - iuku wale aku \ka poe a makou i ike enaka ole ai i &e'a eubu ua noho malie no kela poe 1 ke «1q 0 na ahi aole i pnpii mai, aole no i ho alu mai a hikl i &eu manawn, aole m«kou U i lo.he aku a kaauailio ae hoi no ia ineu ann. 0 oukou ka makou e ike nei i k» pii a hookano ina alii a oukou i olela iho ai i wh! ! ho ia aku ka na alii i alii ai, kaokao no ka olelo a me ka olelj ih", aoU 1 ka he al-ii o Kwkaihmoko, hoo'iauo I hoi neia poe udu pehi lole, na ou kou no la olelo. Aole no piha oukt>u i maopopo ua hiki no 'ia makou ke kii ina kapu alii, aole pnha hoi e na ueia wahi I kapipuaa e hookohu mai a »ke pono ! iho la ōukou. Ina keikialii a eua i kou i hoike mua aku ai ia ouk u ua 1 lako ma na ano u pau, ua hiki ia ma ! kou ke pai me ka o ka oufeou no ke kapulu manao iho 0 ka ! mea ia e neni ai. A e haoi no paba he alil ua īkeia mai ka po m'ai e 100 nalonala mai nei, hele e ukou ptla, ke hoohuli mai nei na kanaailio, e heluhelu. iho i ka moolelo a Kani loa ma i maopopo. Heaha kau hupo e pnne mai nei, heaha hoi kau imu kuhikuhi nukee huhewae keua ike ole e walaau mai ne;? Aole o ka liraa 0 kahi kaole kai lawelawe i ka ahuuU 0 luna q ka pahu o ke alii, aka, ke olelo mai nei he ]ima alil no ka mea nana i .wehe ae ka afcuub a kau iluna 0 ke pakaukau. Owai iā alii hupo sole ia i ike i na kapu o »a hi, aole no paha i olelo ia mai he *»ea waheia ia e kahi haole kapipuaa, a ihea no la kahi i maa ai a ike i ka lawelawe aua, he hoike ana mai ia no. Kula ia poe ke hoe hewa ale, hoike mai nei oukou i ka.hjJtaft.ta maopopo po nao Ia ou kou, aole makpu iike ia 0 oukou no ke lei ī ua malo ala 0 Ilīki 1 moana* pukou.no kai haka 0 ka poe pii alii, Ko ka inoa o Kahalelaukoa a oukoū e hoohepa aoai nei, hilohila >>ie me fea olelo ana mai i ei no ou kou la inop,e mai mahaoi «ukou a?a no hoi la ka ike ole 0 oukou ke hopu h<>wa w<sle ala no i na ihu ka lnwe wala iko h;*i ino;i, rae ka olelo ihvi na Kalelennalain i kapa Hku ia inoa pel-i, wuhi a u* wahi ; unUkahiki nei e olelo nei.e M .h o>.; 0 Kahalelauko* o K»h i )i oia ko , oukoU, he inoa alii 0 Kahaleluukoa \ i kapaia e nalii nui, ua ike na moku , puni a hala i na ailana haole, hana ( walo mai tiei no 1 ka poe nohj tu.<he . hilahila oU; 0 ka hele no 0 ka oukou ( ktiauh;iu a hiki 1 0 Milu ia pii ana ( no hoi kaanini i ka līi u \ pau ■ ka ono 0 ke ko maUkeke ua lilo 1 j puna keoke », 0 oukou ht> te kauwa.i makaweU, e h u no oukou nnu o!e!o Ino a psu nvatun« no 0 ouKou,, Ble ke Moha i nupepa *Ck Aina. Ka.naloa aou«!jlu # M«i 2% 1903. ,