Ke Aloha Aina, Volume X, Number 31, 30 July 1904 — HE MOOLELO HAWAII -NO- PAKAA -A ME- KUAPAKAA. NA KAHU IWIKUAMOO O Keawenuiaumi KE ALII O HAWAII, A O NA MOOPUNA HOI A Laamaomao! [ARTICLE]

HE MOOLELO HAWAII -NO- PAKAA -A ME- KUAPAKAA. NA KAHU IWIKUAMOO O Keawenuiaumi KE ALII O HAWAII, AO NA MOOPUNA HOI A Laamaomao!

Ke Haniaeu i na Makam a PfeO o na Mokuponi o Haw»" ne : , » obaoia lloko o Kana Ipo Kaulana i K»p*»ia o ka ipomakani A LAAMAOMAO.

Ohiia Houlualuia, Waeia a Hoopo HOPOI& e MOSES K NAEUINA. ■■ am A.MULI o ke «Uhn o Ke ®weDtiiat)rai ia Ku«nuu SDU koui kfihn, nolikiī», «a hoonoho ae U oif i» P«kaa i k»ba nonß, a « hoolilo pu »oa i Lon* uui, Phoku, Kiio « Ktihikuhi pauone. O Kahikwokamoko oia ke Kuhi oa dui o ke aīi», » be sißan« jf.an« he v e hoi oia na K«BWBCuiaumi. Ooa alii hoi e aimoku ana no SUi Keawe&uiaumi, ua hoon< hoia »if« oaa oa nooku elima o Hn?aii. O Makaha ko Kau, o*Boa a ko Pona. O Kulukulaa ko HiK O Wanua ko Hamakua. O Wahiianī ko Kohala, a fce hookahi kanaka e 6 Ehu, iara o Koaa, h« keiki hookama ia »a K,e aweouiaooai' Ua malu a ua ooaikai na mea a pau malalo oka hooponopono akahele a»a a Pekae, e ua maltfbi» do boi o Hawaii mai p a o, ua ikeia ke kaoika iki a me ke _kanaka nui, ke kaoaka nßbhaa a me ke kaoaka kie kie, noiaila, ua pipili ke al<tha o na kaaaka ia Pakaa. Ua aloha no o Keawenuieuoii ia Pakaa.no ua me», ua oi alu kona oa akeukeu mi mua o kon« mafeoaka ce. Aka oae, iloko no o kpia maikai oka noho ana o ke aloeln, pole f nele ka poe hu ahu*a ia Pakaa, a eeeenemi hoi'i kona nohoh inohnno, Aia iwaena o aloKhi * noho %r.ii |53 flua k«nak?i o HookeHUo kek B hi aoHookple-i Puna lts inoa o kek®h'f, a o laua he eneo»i ino loa ia Pakae. He mau »karnai keia i kq holooioen», a ua maopopo hoi i» laua na ioinr» a psu oifl bana. Hf Ike ko leua ma ouli o fca l®ni » fO« k* bonu<»; ka la aoalle a me »r« " I* ioo, a ua like no ,ko laua ike ko Pakaa, a "hookahl whlp nn msi i ©I aku»? o P#b»B, mamuli o k* tn*htt 1 'oaa maluna o na makani n * p»u, aii o ka ?p« makani a taaoS»o mio.

Nolalla, 6u>o iho Ta kfia ru*u ' Kin&ka e Rlo i» I«ua k$ hanohano. 0 Pakaa, nola'l??, us aku ]ft uīau kouaka iuiuh o Ke&wetivna"mi , e hookaaaiilio »i. a e lkoak«m»! > •>i ae pekapekaa e lioīoholo olelo-| ai, #» boopih*pihft ai i ka manao o j ke aln'. Ua kneoa p« ae laoa iko | J»oa ike hookple w»a a «se ds bana| «bs a pau o ke t memnli 0 j ka lana pelo e p> holalo an» ia Pft j ka«, ua huli atu Ia ka manao o ke aii} malalo o>a *»«« at«k<»l pna, a a pnel wa]e akn !a boi I ka !a ■ _a Dohfrosi. n r »i *<® hooooaka m»i ke alii e hoowßb«wa , ha īa Pakaa. kaoa keuwa m&ikai, o knpa pue! j»»le sna i kela mao kanaka, aia hoi ua ike inaoli Ia •ku ka DBU oka puoahele o Pnkaa 1 ke alii. Aolp im i manaoio 0 Pakaa e pao ' loa an» kona ptinah>l« ' kē eIH, a hikl i ka w» a ke atfi i kli msi ai 11 na aiDB anai haewi mai ai nona ffie ; kabookoeak» no n#e i tav> ooan wahi aina liilh īloko o Hi!o, a tne i ka ohi sna i na mea & pau a Pakaa < e malama ane, a haawi ia aku 1ā la Hookele-i Hilo a me Hookelei Ptma ; ka naalama ana, akah? no ia a hos | maopopo ibo tia lilo ia i mea ole i , kona hako, a na Itlo »k«i hol ko ke «t!ii manao nui a to<& kona hilinai ana maiana o na punahele hoo Aole no i pau iho ilaiia ka ohi a ke alii, oo ka mea 4 i ka ana ako o na waiwai, ua haawi ae !a o Eeawenulauml i ka hookele ana o na waa on* 1a Hookele i Hilo a me HoOkelei Pnna, a lawe ae lano hoi i aa waa ooai a Pakaa ta»i. 0 ka mea wale no i koe aku ia Pakaa o ka Ooho puukn a neie ka 1 noho kahua haie ana, ina he hele | na ke alii ma Hilo. a.'ma kekahi ajaa wehi e aku apuei o Hawaii, : hookupu 38 mai e na maka&iuana, ata a ike mua na a l&we iaue, a kpe mai ke koena, eīaila ota kehaawiia mai ia Pakaa, a na Paka» eha&wi eku ka na'lii a tne ua ohua o ke ahi. Mamuli o īa ana o Pakaa, ua nui kona hoohalahiila, & aole wale no kp waiwai a tne ka ha nohano, no ke kmh ia ana »'me ks ii!o ana kekahi o ka hope o n& waa a me i)8 waa o ke alii i ke kanaka.e, A na hoi ka hoo wahaweha ia Pekae, ua boowab» waha pu m&i la ua eUi e ee a pvfboi me na m&kaaioana, a LihEui ae la iakuu ia Hookeie i H]o a oqe Hookele i Pun* na k&oaka iheokie kie iaie la, n.o ka nui loa o k<> laaajpunthele i ke alii. He mea oiaio, ua li]o loa o .Pak&a i eeemi ino tio k«ia mau kan»ka, a e imihala tnau ana Uu» i ke'a l& t»p keia Ia no Pakaa, © »ke laua o ko Pakaa be!e ui&i aloolii aku o ĒeawenuUumi, 1 k« hoompopopo pua ibo o Pft- \

V&b uh pau io ka aiakeoake o %dna b eSu i'»is, nol&Ha, aa leu »e" li o TMu& a fce]e nar.usn^a' *Vu h t n<s ku meo, on» niHkemake o knu Tft#l ka leo o k«kfibt k»nafeH noatoin& o»a. Ipī« 5 he}e hoohuakeo a!. eoleoia « feolboi Bku i d» waiwai a pau o ke < aln, bV&. ua lftw« mai oia i kekah* kapa o "ke aiii 8 tne ka sw6, a me tih mpn <b poi.-o ni ia roau , ' W»ea ft rj!a tia mea i batoaoi« īloko o • ka ipn mafeani « » oia | kekil*' ukana «na ī bela ai, a o 1r« j ho« nni kelea'hi eoa i knpaia o ' pekahi^ 1 '" ka moo oknna kaikain». ' I ka pili an&o ke aliiahl, oiai e | kokfi&6 aku ®nn i n« boia o ke ao- | moei °»a ko Pak«ft w« i akn ! »i i& Waipio. a tr e «Inalii hano [hatto o Keawenuiauooi ke alii o ETawnif. ■ r Ua • olplo ntrf i», »ft ka | waa a Pakaa i heie ai, t»a nhiīa !»e k« rne ka (nwea, ua hAphnia be ope ! «oena &ia'n» aoao a malnio ae o Va 1 *aa a ahpa kau iho k« waa maolf 1 maluna ibo o k» waa aioena, peīa ibo 1t I loaa ai ia Pakaa he pakele ' mai ka eiake tnai a Hookel» i-Hilo ' m*. "■ ' Ua bodmaVakru m®u o Hookele i 1 Hilo ma a biki i ka wa o laua f !ke ! »i ia Pakaa e nbi aea 1 kft w«u »e ' ka naoena, īa wa ua maopopo ae 1» 1« laoa k» be!e o Pakaa nolaila, na kiai !oa laua me ka ra*kaaU nfl k« m»tt«wa e heleai o P«fkaß, a ī ka | wa ihele \o ai o Pakaa, ua übai mal I |«fo HoOkele i-Hilo roa noahope o Paka» e powa i kona ola, ina e pl» bilo a kaboīf ia piha k« #aa o Pa\aa, »k», aole i hookoia ia mia upu •db a ua mau kenaka la, otai tna* mnli nka memao ka waa,B no ka !-paa aoa ibo o lona aobe kooao lbo o lee kai, oolaila f ua pakeie no keia. I ka foemo ana maī o ka waa o Pakaa a ma'w»bo mai o Waipio, 11* pa aheahe ko!on«ibe makatii kamaeina o fa aina, oia ka "Aeioa'» s me k« "Holopoopoo" » holo pabe* aku la ko ia nei wahi waii, I ke ao ana ae ela fakou eei ae o na H«o pahku a tna ia la a po kokoke loa īakou oei I Hilo. Ha uhai loloa maī o Hookele- i- ; Hiki ma ia B«kaa, a no ka poeleeie koke a ooe nō®ke koke ole iho'oko Pakaa waa 4 ua uioīowa ibo 1* lauii ī Ka uhai RDa, a hnH hoi akn la laiia ineia maenolana e haale*e loa aku aku aoa o Pakaa $ole e boi ' ini) ako; Hoio ako ia o Pakaa a pw i H io ma ilaiia e nobP 8 n a n Lapakahoe kona kaikaiua be aln no ktkahi mau ahupuaa olaila i Hlo m«t ja Pakaa, a o ua aina no boi i» aole i Uweia g, Keaweauiaueoi, I ke hiki ann aku o'Pakaa ? ksh> o kfl knikninn, m«b(irasbft mai boi kona hoku hauau mu», a pau ke aioha a u;e ka ai a&a> i akuiaoPak&a īa Ua ' pau ka lapkenieke o k* b»k"u Q ka~

' «a īā'oi • uX*lawe a ōhlaku ntei ina | pond a ffati i waiho uiat fti me , a o JeU ajt)a oia wfc!e oo koe, * j» 1 j\ j ak«» e l)tki tt>al aoa no k» wa e, !ft ftl:u ai!a raau Holiii}», ei* w»le oo ka'u kauOb» 5a oe, oe ae ka haku o k»u», eia ! n u ke iele eole nee bū i mao popo e Tlke i īo f u wahi e noho "a? ilw elawe nlcti k* hiku o ke«ft ! lf* p">oo o keia t>obo »n», alail». e noho kanaH ako uo oe diftlalo I loa no a pi'U ke»e mAu»olelo, r t | ! hof»U ibO 1« ia i kā ipu ana a fne ka hoe. haawi aku Īr i ke aleiha > k<>oa t>obi, a o ka puka sk\t la no ia o !Paka*heie no kehi o ka waa ona e hek«o atiß i %aha one/kau ae !a a helo ak« !a. ī« Pakaa i bo!o olai *ī e ku oili hookehi aoa i kn moaea i ka po n me ke ao, pne «na keia i Molokai malalo mai o Hooleht>e. I ko Paka» pae maiihini ana aku oa rvb! ka pee kaiuaaina i hookipa ObaOh« akn iaia 'me ke aloha. Ala'hoi, e noho ana o Hikauhi ka *«Mn« ui hnnkahi o ia kaha, a oia nn hoi ke kaikamahine a na alii eoi ola Wfcht, oia o Hooiehua kane •nw knoa al'uwnhiūe o 11011. 0 Kaomaoamaoa kekahi keiki a laua fciikun«oe o Hlkaehi. D» haawi ooūa e Hoolehua t)aa )• Hikanhi i #ahine hoao n& Pala»u, he keiki makna no no ia walii, aka i ka p*e āna aku o Pakaa ua pau ae 1« koHikanhi maneo ana no Paiaau kaaa kane hOao. no ka mea, ua nni kon» mtk6u>£ke ia Pakaa. No k«U imo hana eepa a ke keikamaMue nplaila, ua hooponppouo iakeia kuiama ko Hoolehu» uia •nao ma oa pjakna o Palaau. «ka, ua ae maikai of)si o Palaau, a ua , hoo* kuo ia mw o Hikauhi i wahiue oa Pakaa. Mampli o keia mau hana maikai a ua noho aloh» iho 1a iakou me «e kueeole. O ka nnl o na eiele e hele mai ai, he nnrTmoa koho baiot« ;i ka hookaM eleie e !ike, iho nei me kela kau koho elele P.'mokhlak» akn nei. ?' v • I