Ke Aloha Aina, Volume XI, Number 13, 31 March 1906 — E REPUBALAKA HA WAII E. [ARTICLE]

E REPUBALAKA HA WAII E.

O kaa paāe kē Kuokoa o k«i PoaUma 1 haia, Mar. 23, e helo mai oe ina hana kokua a Eale Aki iaPuuku o Aluha Aina no kana mau hana i hana ai; aole paha i nele ka lilo oia mau olelo aa 1 mea na kabi oka poe heluhela e nalu ih'o ai iloko o iakou me ka ninau iho. Ea, heaha keia piiikia nui o ka Puu ku o Aloha Aina i hele ai e kii la Kale Aki > ka po e like me ia (en*) a RepubaHka H«waii e heiu mii la, a j nahea keia ho'lo ana i o Kale Aki 'la?

NoUil&i i ooe» e m»opopo ai ka poe helahelu īa mau oleio, he mea peno e hoakakaia atu la haOa a Kaie Aki i hana a>« o manio ift ibo auanei-ano koke iho nei ia mao hana ana i hsna §i no Puuku o Aloha Aina. E hoomaikai ae makou ina l&ni uo kanapoiama maika! a&a i keia waiwai makamae i hoomoamoa ai i kuoa poli no nmi enakahiki a oi, a, ma o ka lokomaikai hoi 0 Rapubaii&a Hawaii i hoike ae la 1 ke akea.

I mea na ka lehuleha e ike mai ai i te kuiuu a ka welau, ka mua a aie ka bope o ko ka Paokū 0 Aloha Aioa hiliaai ole ia Kale Aki, (nalia aole paha o m»bou waie iloko oia haawiaa ei ae ■no a nui wale i lawa ka ike i kahi mau hana 1 hana ia ei«) He mnn mea keia i makemake ole ia e makou e kamailio ae ienua o ke akea» aka, he oani hoi is (oan«) ua Repubilika H&waii B0 e ohiuhiu mai U a e heiu mai 1* ika Eale Aki hana i ha&a qo Puuku o Aluh tt Aioa.

Ae; ua hana io no o ua o Kale Aki, « he kumu no hoi ko ia hoouna nna īa ana e hane, Eia aa hana »:la ana i hana ai.

&e hoomanao 'la 110 boi ookou | k« wa tn» Uu» o Bukl i hopu i» e k* poe »ibue »sd» i k* ohueou itipi a hoopaai* J k* H*lepsi>bfiO i ka eunhioa o Dekenat>bi o k« 1894 Paa afcu 1» o NftW»hi oja i ka Hti3ēWAi, a mihop» £u»i oUila, halawai ibo U o K*!e AkJ rae Mrg NnWfihi "Pa 'kn p Aloh* Aioa" «-;a k»DB i panpuoai »i. In» he meii hiki ia'u ke hso» ooa u» m»k6ukau «o e kosu» »ku ia oe Ai» lsj nena eo i haavr;p!o inai i&i» i me* h'ūUA na Puuku. I ko Nāw .h' m& hookolokoloin i&a mahop*» uia; o ko Uun hoop»awale ī» aua. «ohe lo«« o ns olelo ikt? e PhfW;. i« »i Uu», » h fe? wale i h >pub pu»* o n* p 4ich» >it>p i l <o.i> r tu»i ob Xi H, N > >« 55 ii Hn k»n«k» > k» h?w« o'« hoo.-uou u *ku »* S>o laua »h!\ou «Da t «H Bōan»oiā ho la Uua e hookua *«»{ sd»!aIo o k» bt!a, Ha ka U hoi i i»»Q»oi» m e heo

| pukaia mai anala'nu, «.u>? lohe pu ia mai la no hoi u» p&u ks palapala beia ī ka hanaia, a e paa ana ma ka lima o kft oi fe»lī B ku 'aohe oookuuia mai o Nawnhi ma lßua o Buki i ua iaala e like nae na mea i loheiohea ae, ke heie aku la e noenoe o ka hora 6 {?. paha ia: a oi«i hoi, na heie mai la kekahi mpa e hai ia Mrs, Nawahi "Puuku" pe nei:

Olelo mai nei o Kale Aki ua pau ka palapila bnla o ma i ka h*naia a;a i ka I'amuku, r o ka mea wale no i koe oko l«ua hoekuoia mai i keia I*. Me keia man oleli) i lohe ia mai a me kela uaau huaolelo kono mua hru o kinohi, mala:la i iana loa ai ko Mra Nawahi "Pnuku" manao e ku«kuiua o Kale Aki, (alta hni la, pela iho oukou e na m&kauiaka heluhelu a hiki aku i kahi o fee kahua o ka hooiuhi ana iai«.)

Ua hoea sku o Mrs Nawahi "Puuku" ika home nobo o Mbs M*ry Hoomainoino {Yhb, Mor y Aki hoi i k«a wa) ooa Kpmanuwai, a ilaila i l.iaa aku hi o Kale Aki o ka hpra 7 p m. p*ha ia. Ninau. He manao kou. Ae. I k»i m»i nei au ia oe; no ko'u lohe ana mni nei pau i hai se nei ua pau i ka hanaia ka p»lap«l« b«l» o N«twahi ma aia i ka Ilamokn H,kisoki k«bi i paa 8», Kii se Dpi eu heole mai nei kela, a olelo nei e hele au ik» Loio Kubin», Ih wa koooo ua o Aki i ka Jole & p a kau ma k* kaa M o Ahol Pake [aa makt] ke kalaiwa fea«," a holo afeu no fc*hi o ka Loio Kuhina W O Kamika. Ika ninau ana sku ika Loio Kohina no ko ma pono e hookuuia mai ia po, ua f>e mai la kela a kena oaai la e iha no i ka Ilamuko Hikikoki i ka Hilewai. Eia ka pane hoohoka ia laua o £<eie Aki: : -

Heaha ka mea wa-ho ole o keia haua a ka !a apnpo alaila hookuuia mai o NaWahi ma, he ūaau- hana hoo luhi wale no keia ia oe e Mrg. Nawa hi e heiē nei e hana i keia hana i keia po me kou pii hou sku 'iuka i kahi o ka Loio Kuhina a hele i kahi 0 ka Lunakanawai aia laua a kekaamoa aoai alaila hiki ia'u ke tele pona aku i Kawa e heokuuia mtti o Nawahī. Eia ki Mri Niwahi pane imua o ua Ilamuku uahoa neī I No ka pono o kuu ksne »u i hele mai la imua ou, a e heie nei e haoa 1 keia hana eoe ka nana ole i ko'u iuhi a me ka nui o na wahi au e I hoouna ai ia'u e hele i keia po, o ko'u iini nui wale no e hookuuia mai kuu kane i p > mai paah»o mai o Kiiw»>. E like me be ano m.iu i ikeia; i k- >vs e ioaa ai mākou'ūa wahioe i p o ou kou o nakane ka oie? np.na e hooiknika e hoopf?kele ia makou maMoko ee o'a mau pil!feia; a pela hoi oukou na kane, i ka w»e loaa ai oakou i ka pilikU, o makou o na wahine ke hana a hooikaika ma ns ano a pau no ko oukou hoopakele ia ina be mea hiki ia m?kou i' ea wahine ke bsns; « pe!a wau i btle mai la e hana i keia han* no k» pono o ka'u k»ne, me ka n«na ole i ko'o luhi a me ko'u hlu no ka uku ana i ke kaa e Uwe ai ia'a i keia wahi keia wahi aire haouna ai ia'u e heie i keia po. Me kein naan olelo wiwo ole 9 i Mn, Niwah>j-«kahi no a ak%kuu i mai n« manao'ūnhoa o ua Ilamuku | n®i. A keo* m»ik»J nui la la laua I e pīi hou e kakauin-a mai k# Loio ! Kuhiua a me L.iß<>kHnDW!ti Supa ; a i-ka hoi bou ana «kti a>e ;a ajau 1 men i ka Halewai, i» eku [ U ka Luua Pnahuo o K»w« e hoeī kuu mai ia Nawt>hi a me Buki ia I po, o k* h rji 9 p. m pah« ia a o>, ' O fce,« ae la ka s Ka'e Aki i ! bhn» si a Repohul*ka Himaii i hdu i mai nei. JĒ?» bo Puuku wnhi | kumu o ka hilinai ole ia Aki. | Ko uui; oa hos a ai w*le i «ku "ait»oiut» keia o k» ana o I N«wttli liiii i ka. Halepaahao " Ue I Uau» k* laua t w«>ho «ku ai oa Blate > Aki t* h u» m» koua aao L >;o no i (*us % tn** ua 4»la « hwoim» ipouo i i» Ki u* h»n* aia he uot« uaNtwshi ; "eia ui> k« nei ka oiei a«ioa ia j iiōla'' 01« ka iUaowo ttet ua piu ia j w*hi pihkia i ka hoōpouct?ouo i«, j ka »oJē, i ike i ke kel huu m aasi ui'J t a h iii »uā aku sa Ssle ua

palakni iho la ia mau d,!a, a i oie« e pokoie ai i» haaa, uku h.ou o Nai ke oih euea, a o ua mau d»la al& hoi i hauwi la ni ia Ks!« Aki uo ka hooponopoao ana ia mea —jia ka laua 1 kii hotj aku ai e koi e hoihoi hou ouei; oi kii aku o Mawshi & maeaiu a kduu okoa u i» Puu ku'' e aho nau-e kii na wahi kenike m a kaua ia K«le, nuaiia ia oe pnha e ioaa pnno m a i ai anoal o hilahila m«i he wahiue oe

O ke .Kee.au Loio o Kale Aki !b wo ■ro» ke ftibi n«-; ia ma Ewa o Alaiiui B*tela makai iho o kela rumi'feuai cTg,i e ku nei i ke klbi; o Jsif-c Sher. word i make, he afe» kikoki'ko huft nniiA a rce kel* h»pa Pukiki rooma na Woj. Cr wf rd, o laua na keiki hana malnko o kon» keen» la wa ft me ke keikv opio T.ōimy a Bila K&naki, o lakou ke ike ana i» Mrs Nawahi, Puuku, i k# 1 kipa m»u aka ilaila e kii oi la mau oi kii nku, oi kii aku, a manaka a hooki okoa ke kii ana eoe ks pau poDo ole tnai do i ke kaa a hiki i kei» la.

Nolaila, na pololei wsle oe e Re Hewaii e olelo a>ai la penei. "Aka n*e. he wa no a Puuku oua wahi nupepa ala ī hoiku'ae ai Ika hilinei o!e ia Kale Aki, A« no hoi ola ae la hoi kela i hoike ia ae la. Ak», h»ki N r ■>! nae ka la o km pilikia nui, o ka mea i ikeia, hiki fie na kauoha ia Kule Aki a hiki kino ae no ma kooa wahi e noho anft, me ka Inhe no o u» o Kale Aki i kela maa olflo no ka hilmai ole; ■"ae.no hoi, oia ae Ia hoi ka hilinai ole/'a mamvli oke aloha ku ae o Kale Aki a hēle aku i ka po e hooko i ka makemake o' ka Puuku o Ke Aloha Aina Ole wale." 0 keia »e 'a na olelo ī hoopukaia e.Repnba lika Hawaiimake Kuokoao Mer. 23.

Auwe I £ ike wai do hoi oukoo 6ka poe i heiuhelu i kn Euokna, e hooluhi ia no hoi oia a e pono, nana no ktt hoi i noi © kokoa naai oia, aohiß no hol ana keheka i lilo ike kaa i holo hele ai ia po, a o kahi hou no hoi, he klueaiia nb hoi ko Pupko i bor-luhi nl He oiaio, ua p«pi Jeo no laua maloko o kooa keena iua mau maoawa ala, aua hoik» m«oIi eku no o Puuku ma koa& alo i kona bīlīoāl ole fto ii irahi haoa ena i hans ai. Aka nae, i k» puka ana mai o kela mau huaolelo mai kona waha mai i ka wa o N»wahi ma 1 paa a;, "īna he mea hiki ia'u be h«na nou—qa mnkau k»u au e kokua aku ia oe-" lu ia »e keU mau maoao nonohua no kaoa wahi haoa i hana ai mamua *ku oia w&, Najai no hoi ka w«ibo ana oia h«na mhikni ..kpkua ana a umi makahiki s oi 8 akahi no a huai, Mahalo.