Ke Aloha Aina, Volume XV, Number 3, 15 January 1910 — MOOLELO HOONAUE PUUWAI NO KAMA. A KA MAHIAI KA HEAPA'IOLE O KAIKAIKA O KE KAi Huki Hee Nehu o Ka hului. [ARTICLE]

MOOLELO HOONAUE PUUWAI NO KAMA. A KA MAHIAI

KA HEAPA'IOLE O KAIKAIKA O KE KAi Huki Hee Nehu o Ka hului.

Alaiia, kuahaim mai k o .LokoIno i ko lakoa poe kanaka, e Iml la>, ; kou i u& pelaoa ma n» lae kahakeS a mauka'no hoi oka aina. Ko ieia kanoha aua alii nei, ua h*t>la papa, akn 1$ poe kanaka ma aai&e kahak&i e huli a\ i ua i'a nei, a oU«3m poe kanaka boi mauka o kpaiQ&. Oka poo i huli mauka o ka aitm» n« hookoio kekahi poe iur o,wi, u hoomaka ana iikii . leahaĀai aku, ma kalii i ikm ai na !'««£! e waiho an«. O-i ; ,l.rī hssp~poe kanaka a komo ik;i nih( V. jt»ai ka nui o lakou i ka }ioi, fcg»-aku hookalii wahi kanaka. A • «1a no kahi kanaka i hookolo :ka mehee me ka hoomanaiTAnni, a komo oia ika vrao ma:ukole a hoea P na wi» eiwa. Oia hou hoonaanawanui no o ua Wahi kanaka nei, a ike ana keia S ke ku mai. a ka pewa hi'u o k& i'a e huliak ■>i ia. A. hooho ae la oia. īf Eia no ka iluna nei o Haleakala. ka heana a ke :uii. Loaa ka hoi ke kolohe i&\\, k« Ihnamii naua i lawe mai nei ka h*in& $. k\iu «lii. Omi la hoi noi < m knōl pii aku la . i,\, e lux> Wo »ūft hia ke kino oua i'a nei. paha o ka loa o ua i'a po ka la iai& Aoho e hiki hou aia kf pii aku, oki, ua hfle msi ®aI;%U 0.w.-mhi kaoaka nei a nw»>opa. i keia piina a ka- loa ] u:o,x oJt,JWB- "Mauao sho la ua wa\i ka-. a- ■ k& nei i kooa make i k aiui. ls po, piii akula kela ras ka aōaoo ka i'a. kapai naai laka lau-a-ki, hslu ke anu oia po. A ano mehana k v kekiihi la ae, oko ianei pii hoouia*v»W&mu hon aku U 1«. Oia fe*le no*hoi a*kupotio ka ia i ka 1010, peka keia hiawaho okn laau, a ike akulakeia ike kuku mai o keia niau Eale uunui. E ulu ana ke ko. Ua ulu a moe, a, ala hou ma;. Ka maia keia ua hele a pala-Lu iluna o ke kumu. Oka awa Iku, ua a kokoke e uhi maluna o na kaupoku ' ona iialo. 0 ka uwaia, traiho \vr,it> ka Tf*'a-wa"a i ka onohi oka U Kejfslo» aa ®aka-lvia, a e ulu ;»<■ ' no hoi ks! - Hoon>su aku la n * kt>ia 1 ks pi» aua » hvva aua ) knuh.uo Iki- aku I U k«;ia i kc> ku mai s ! helo po V'f4 ko kir ] mai la Vu. eleinakuU- :j>-i ī ia.nt-i ] pii aku. j*sne ih«: 1a "F| **u ft h««a uiai i ka haV noi '' } Hoc;i koia i kr- 1 i a v ; «, e }<sinsk\ik j uol e ku ana, ha.iwi o koa- j k»i ia koa-tr»3. A penr -nai k oi *' M'una hoi oe oka p ; ,i sr.a j mai ,u. o kfis ukn' a ka jk ; i ' nao oka hikl au.i ai,r. " I\inpj aku ' . ua' w*hi kaiiak* ;w 1;* 1 I«o *;t-,utkanftre a kaka-n;j no Ikk* j "Kahaha' Ho ninan iuai ka kuu. j Aol» ka hoi or. :k< ih. • kiun3u o j ihu iuas ivri ia ini uu. ' i j lo*. o4ajw?ia i'* o Kia ka. toe ka mea u: is in' - ki l ,4*4' ake ;«il o wakou Va me Ui.. ko« us Hk» keia 1* 1 kt- k.i . i '.& ka. uau i kil ue\ a m* r' ~:ka ihh 0 wihi. ke: 3..- K' k©U oka e aS-8 . s- ; , A k.c al'u " » "AHā ho3 k* »** *•" OWO a ko kannkn ■ «liu a h.u kauui o ka a'A..:». a«r*ia ka s>Jde i*nr k.s ikaika A'..'.r« wale «kh im\ u;i io'-.e W&k Pilu ... Mk*iiaki 1§ ka inme \\t k!" • Xi ?r, u:. iuv ka i>na 'kxi' V,;-, hoi |»ah« 3 k.H.?ka KK* Kii' v,H ..kii t l « h'l-, ,»ia « ii «. k, ; .-i,,, sis.ika t \ rt iW ! i4 liā'na n«r ;H U a *ei, «i ,kr ā i; kn t a\. a,«Ls hx ,Vfo Uv, k;, e kx u! *»*« >hk . i:.i ;. S. a\, i*> pu ,i | nau-ok,» -k - 1. „ ro K»īw.'v y j s . 4 . Fs' * -r*. 'ī ~* p .

. I Pu-ki mai nei k, .ia c rnai la e ku aku la ou -.oailun» «i lalo. AsiV6 k»ī«ia is»lcdk ke k-<ia aku i o*o tEa« litiaa atā ia. A o ka'u e kamailio akts ne? ia oe e koa-kai ; raai hoike alru tu* poe alii nei 0 oukou, o a'u ma« .moopuna no hoi, aa ike iho noi oe i kalii kapan» lUne o lakou iaka nei. Kou lf>Q A no ka m\ia lioi e jāH anai keif, i ? a, ka ao i liuii mai oei, e hai aka aa ia oe, na kaa moopuiia i lawe raai oei nei pp)aua i k* po nei. Aole i.*© oiAōu i ise i kaaa boi ana ma* O j[„, ka tsakou mea o ks W. »!.&; naue ana ka honua, "tnej»e hoonaue ana la na ke olai, puiwa ae la makou. Iko piaka sna tnal iwaho nei, me ka liiaui makuakane, o ua moopuna nei a'u, ike iho ]& maua i ka painoa- nei. O keia kn. mea pōloli 8 1 xj:aio a'u e hoike aleu la Oft. H ! 1 ka ike ana oua wahi k»naka nei o ke a!ii, o r»-ki nei eiemnkuk poohlna e kaiuailio pu nei rne \a ; ua mm'iino koko iho k ke kulanf hpu papipi okona manao r liko me i;i ;i na i leie kaHiokh aku ai iivnift o Pu-ki i ka ehu aua loa <3 ka i;tua p»p&-teo pu hoi Iht- h ka fea fer-nhn\, a!cs la, ni n;ut .;kti l* w* ia .Pu-ki: *'Auh<*« n:i moopuna noi ati?' * Pane mai la o Pa-ki: ''Ki ae ne iloko 0 ko 'akou hale kahi i iiiamew ai. R kahea ae nae hoi au ■ ■ Xg ! ws, kahea aku la o Pu-ki i kana imoopuna: "E Ksma-a-ka-Mahia' I e! E hau-nun, e hau-īan? o k« 1 kaalono. o ke kua-iwa oHa!eak,ila | «ināi hoi, *' O kemai ia no ia o ua wahi ev hookalaklipua nei o Haleakala Aole no ; m ? IluHa mahope iho. puka mai 3a o Kama-a-ka-Mahi«i, hdr mai la a ma kfthi e kv nua ke ' npunaknne. Hoea nnū hi hoi o r Cti. ks makii&hini 1 o Kalehun ! ko kupunawahino o Hina a me kah i kaikuahine olieialoha. Ike Sho 1« I o Kalehua i ke kan.tka niai kai nkv 'mi r Kamaa'aoii, ho m<M o : a i pil i< i;v ina ka /loao o kona lu;mi niakn.;v:u- Mah'-pe iho o !;a kua ik« s' 'h:5 \n >, nin:vt l:t o K;una- - k:--M:ihī.ii i kr kiipnnnkHne, iu Pu fci 'Heaha kuu oka hoala an,' ae nei 5 ko'u hianioe^" i Panr *.»ai !a o Pu-ki; "Kia ki kii msi k;u tnai siei o Kamaalaea, n\u) ou knikuaana msi. Xana eh< ike mai i ka manao i'mua o k:\kou ; pau, i ike oe, ekuu moopuna, a iki I hoi makou a psu īka huakai r> k« "kaoaka. o na'lii. Huli aela no ua wahi Kama-a-ki; -Mnhia ; nei. a mf ke kos piha niaka'u o]« oo hoi, nin;iu ni«i h\ oia i kt- kanika o Kamaaliie-i: rt !fe-iha mai noi kau o kua wahi nei?" l'a komo iho !a ka manao nislna ina a huhu il»ko ua -fahi kanakn mi o Kiunaal.u a. no kona |\ine <x ! ia e uei wahi koiki n ka uuktt };\uua oh>. A o kekahi lioi. aohe ona uia nno iki, o noi w.-ihi koik? nuko k„ iknika a me- kr <v!oa mna i aMnii' l nni n i hoks ni.ii puh.u i k;i i\«\ a s'i; Me k,t «inni 'iī-.i i k'M\:i huha ;!ok« i aku 1» oia )a K*mB-a-ka-Mah»a»: "l huli; uiai ne; a\', i ka hrau.; a ko alii, oia ka, un ! : i i'.i.Ai ?v: i 'is oi 1 He ajnn.i hiki i-rt! ke hopu ;?ku is oe, iou hoi kor, wsho ki-.o uo.ku ka !av.na o> i lawe m.v,\ keia l.>&na ma" knima; <• Kamaahio ;. ;i lu>ea vV »mn« u ke a*īl, ka nwa n»na koia A'-1c o'a makemaki. v So i l .; ik ■ i;. v v, k,t r iv mii :t ■ ■ .-i TY-ki & kes\i !;o?"y. k-..i., iihiwi? o'i. Kalehui īv ae iv ii ■ v - ;\< io n:ui i !sw m,t; n,: i kob .v.\, a!ai'a s < h.'iho ho« vh» iaia ;» t waUio ai. A o h(u-!r « : ,nit:a <i ke «v,i :rih: nk:i «v» i ko-u Viv# * b kou pa k<-V r»o i«." < •: Al: īa o^, s"vn- kan a'ii, 5 hehi-ku n*l iics o? i ko'u wahi nei?" PaiH" ākv ia .:.t w•»!;-; kauaka nei iw k i p- ; *<!.-, *<- o ks n o's ik.H-k t « ko'. 5!!:»'-, I;,v* ; ko l:rni«a { . av p"»-,r ,-»K« sn* ia o K:ho, • - K'.;®, 'o o.te Ki\., k.i*v tonii i*!! ; no l*k>Mikx m«nji ,! ;ki ;> U ihpo;. » kan «• ; s <-\ k>" «lrih: a W vni t' ; , - .<! -o. r<ku or iy-,V <"s ka h;'i>,,w ī.g\, v h.«ns *'• " „ "K Jw ki.:« ,< v. .. I*] h* . k <i... hm AWkaoU, i , o k, 4 o Lo' - ha. aka 1 kv» Nihv» a ;i,t' k, pem-i i c4ok* w«n ks ] i uov»i>vWi i» r,. k'».. <• or t [ 'l/u,- \ ī , -- .r

, ■ ■i' Wuna oeō" &# * o ka. nolak* W&* pfte-hut*M£- - oe," ?rahi ja K<ao lioomau oiai im I ke aaail* u& wahi kanafea nei, i olelo mai aV *'no nia oe o naau-haalelea.*' '7h lia lolie sna ©»a w&hi k s maVa nei o 5 keia , mau ols4e a k&h! |taka «ke tiwajar** )k«.%» • ■nio ka m»k»'u ole, pi> jkot^j J kai, a, anehe aku'U usj »41 | e lalau liipa maol ( Mihiiū. Aka, laia i anehe al 1, jua wahi eue"d nei e hopa me Ikonii manao kuhihewa, be wahi hu\a-as na wahi ukulii d«I & lsh« tuaiJa"hoi ike a'o, iia hopu koke raai la O | K.aaia-a-ka-Mahisi iaia a pa!i ma. ikoaa api aoao, ia parna no o ka j lima v ua wahi nei o HaWaka-

[la, lele kohwheo ana \ia wahi kana : jka uei nialana aku o ka ulv,?īni3, | oia no oe jo ka ma£u itfa kau !a ma | ka:ū ke kikaka a laulo ana \ k^ha, honna o k« jCula-o-k«-Mttoinno. la hauW a«a ; .ho o «fi wahi ksns- ■ ka nei ilalo, u» }ikc oig ino oi£a * la na uiake. ,Oia wailio loio malie i hoi ko ua wahi, ne\ iloko ola' īaake nui, a ta la, *Ia ae, iia <«3, H»ftSe>lo ilio ia i kfthi <tna i hauleiho »», * Ijx>uiak» aku U e iielo- Y£u hdc 1« no i,*» k<? o'i la no hoi iiuna a il&lo, i p a ianSi, e hikla ai ika kula'i lua i ka iaia. Aole i nJamaq lga ia ka-?va ala oei i hole akuj»i, Jaia hoi/ laheaku la keia ?ka hau?ralaart.njai , a kokahi poe kana'k.ii niakeoawā. o kahi a ianei e kupā o'i hele aku apa. A iluna o ke rf ki?fkiena e iho aku ai ilalo, pii na k&uakā no lakou naieo hauwalaau a ian« i nei i lohe atu ai.' mai la ua poi l kanakn 3a i ka Ike ;uu. ui#i ia:» nei. "AU \u\ k&naka uvj Ukeo'imaila. Maa>Lhi iioi ka kakou lnuikai oka pii ana j mai uei o keia ]oa«' f . ifalawai aku la m poe uei uk' kala elele mua a T»ekoin<i t . iwne aku la kekahi o kkou iaia:, ' £ roaks ana pe ia niakou. Oīa ko k<uiob& a ko aiii i .lunLnei h - Kvl«vi'\o- mi nia&m, h»> uiiiko wai. ju> kou, oiai, ua h<sk j waitt aku moe mmn uii o kv.i ma-

1 nao, Ulo na lima o ua s \val>i kat\alts\ ' aei ike kmi, paa ika hauhoaia, a oia ka wa i pjinc ae av oia m? ka he k - lelei ana ibo o ko»a niau waiinaka ■ ma koua man papnlina. "Aiia hoi au e make. ' £ waiho kuu niake a hiki i ke alo o ke alii» , alaila, hoike akii hoi ke ka>iaka nei ī na olelo a pau imua o ia, oiai, he | hnakai hoako kauoha ka'u o ka hvk' | Ana, «ia ka imi i ka a ke aliu | Aia a lolk> it« aiii i ka'u niau olelo, j alaiU. mak« au. ,Ua n>aoj>ojK! loa jia'u, ke loh<? ka haaai a kakou i i ka'u mm «? hvnk<? aku iftī*. |« mt? na kaikaina ona, 'K* mea no i i*kou v kauujalva « hke no hoi |nw ko'u kaumaha o hoi aka nei J\ j ¥i>m mai 1 a k<ekahi kiiuaka.: ' 1 1* a j p.Hio kau 01010. E, iu kou i nwui ĪMkaNeaia \inakc) a loW kt | aiii i kau man olelo, e , «ns ksu j i hoiW mai ia. M*lia hoi h? oklo i w;uw;ū inii kau, o kp make e hoi K ( | Hiakoa; iubo i k& wai*'jti o j feeu m»« oit*i«s. K i ole h®i cu»kou howa ike «hu <>4, *■ mati no ka; x paa o kou i kna t i ike ( mAi hoi k« «lii, na hooko a»akou 5 f kaua kaaoha.'' ; i a holo kvia ma £a*tvai:isa. I ©.«a kmaka ju-i. aki v»)a m aka U »a *aU kan«\kn ] nes akn ana imua o k<> i»*u- - > s |\ ks ana -uai o k*a!!! % C>' | t-oko\no, i kn a; t'kn o vs w**\S \ nei ivnfc» ona, aol»? i kāna ' ' kona Āhv'.*\, m&i *'a ■ oia imini «a poo kanaka ns\ ona \ i h\vtlohe A! VAS- ' iko\\ i Iwi'n k*tloha. « 5-ypC'- : a -.'..'.ie )u s walū kan«k<» . Ksm hoi i*,v •«*, «a aW>H* \«tkovi k 'ii, tok Uoi ?a, )a. ke m«kv, no koo«k,^>fc'-o! . kiin,' { i {«»« «ko 1« keMii k»na ' ■ k*. K wskv &ku; . **** no t»ikis>y, <*o kanakli. ,vwft' !nm t*« U w*kv »\i Vkv »*.» . lv hx-' t i*** ta* <\ «i»kou iu'i o iu. l ; AotfVl o? 4 «k* aM:, US " w«ko« i k* m#kr •• vui k;,c ' ,w* *n, t uw Uu ia n.r. , M». * U #t!r. I* r.. ] U s U 4,rtlkv W tUikv?U. . k&°4 *k& '.'i| vwa,v* kouA*%a\* n..\l i k* 4 V k-\Sia a Ue "s . j v v kaiia iU3u» V';C4O 4 * U. *ai;W u au »«> Vv \-a «Jkc i>t * ■- "

|#p * "3 i l:» iwka i|fc ea, « hdoe kamaillo mai imui oh' i keia maaawa. Ai tū kana cd«lo i fea inaikai, oia no hoi ia i'«ā» pii no boi makou k i he#is. lu»a niau olele i kou manao., tnaki i*u wmkou.'' >v ,Ia wa, p*ijg mai iā kt> *lir %< d«Ā 01eloj5"u»!it ī4 'AU no līnid <> ns wahi pio »*>i ī )pi'\ua., aku la oia: ka be* ££fi& a ke u!n, la Ima aku ft« i&'ū: oial, i v tv,akt>u a lehulehu Wale <? • pii.ana a hifci : kahi i pan mu «i ]lsjbapa,Eui o makou ika hoi, ioe ; bOōVahī -iyale aku'no au. 0 £o*b |pn no ltoi ia a hala ke bik, hft3a

tna! ka komo au ika nlu ilima. liele i ka apaa, hoea i ka wāo amaunsau, h<vn poo i ka 'wāo'aKh&^ mhikjt3 k- i ka wao komO f k.. bjbiiva o ka "hn'a W .ir. i!mm o ite kaaniwi o $Ia IpakAn'' 4i O kahi :i'u o h«*hs noi, o hoe&olo Ana aal Vn nvali o kokaH! ! mtft ' o>ak,\\ nmi n kr>ron ! rt k's Ovahe?t j Ww a' Ike; ino ft« Tk > ]*>vra hin oka ht&rA a' Ike a T H, o 1«> "u hooholi"» loa fho 1a no ī ia'u ua SV kapu nei au" 1 I4 SbTft*k >M alii. Ma ift wahi ko'd I hboasati a-ia i ka hookoio ana'a hoea !fu i kpkfihi fK->nah.T honaa a\tfa, I Iwkenaki nll f> ka ulnlaau, ak n [1a fiti ī'ka utu mai a ke ko. kn uwala, ~fe«Wlo, k i awn, ka māi;. a me 1m i»£a ul\i e ao he nui. ?: "Ke i'-.e ako'la iv*> an i ke Ba#\ 6 'kekahi m&n halo nunwi TTa mne akn ka heana h kf alii a hr*»' 1 ki haV »nw. Oialko'n wa\i tri:ik:i e inahrvk> nm 5 kn imm o tt» srtnn h.-iio'nH, ske nknhi (Uiik? k« i-> 11 oi i'iinali ul? pooK'na. Hele sk< hoi kona msu niiw>hhvi a Whikihi O'kona mau llma, aoW i āa ka nmmi konekonēa, a lir wa'awa'a in«oli 110 kona ft'v- e ike ak« nei, A<*le au 1 ikp keiī hi'inka, nka. ma Von;i niau ftnVTviff i p*o »«» Wu ikf al-, h<* o;s oia h UH* ka ikaika. ' **11feo ia ik* nna i«rii ia'u, u« kah«ft n\Jii !» oin, « p<t !oa akn »u V kauha» O k?>Hi Jpu no hoi ia ' a hwa A «\Alope iho o ria Vā nmilk>*B ;» meui k&imka la, ike | iho U »v, o P»-ki ha kanaka ntn, a ok* «»»:•. ftao«" i taWe ka' lieāna "a ke alii Tii \i kai &k& uei o Kamaāīaps, o ke kaikalna mul! l'oa "i» V oukon. O'k» m k&lii k«iki mna ipane t3otnai ia 5 1, e tioi mai au a ote36 j an in ouk-m" f e.īike me keia; o oe, e | Irf>koino », ea. ao!«na ka oe 0 ka [ W«: a. 01 hoi nolalo fia 0 k» a, o-\van hoi, »0 [ titta an no toau-fc«al«loa. A o kein } fta oh'K\ \<\ i Otskou, o a'u po« | *W„ NolnUa, ki*« oīelo noi 1a I oakm. e «ho 0 wtiho ko'u m&kt? u ! ko lakou uei nwtk<> a l h.okalu !ko ksko& ip«kv pu *tta, i loaa hoi fco onkivu moepna o makou noi/* Ala'hi p*n? maii* <» Wkoino; līi rfkai ka l'a wa\v>ai Ikn "SiL S ola oe, a 0 ola l&kvo |wi Kr! Kv« k« \kr k\uT?i*i, i ! ke knn 000 ua |kv amhuanei o ma(|cx»n 0 'v:\h\Jhai. !ftAha ia hoi, nui' k* ikr o ! % u-ki * rt>« ke keiki ] ,pw }\» ikiki aim mti kah* ' 1 nwio i eino aua<> Pu-ki, p&k?U> ?a- j > kou, r i«, i bhti»hi « moowiui k*l:i ik«iks aiaiw», jwm na i« j i. ka Uo'. *hotei* e o>ako\»! ux^maī« n n« niakviī ■■v.j