Ke Aloha Aina, Volume XV, Number 16, 16 April 1910 — He Moolelo Hawaii Nani NO KEKALUKALUOKEWA. Ke Aikane PUNAHELE A KAUAKAHIALII. A O KA Mea Nana ka Ohe o Kanikawi A NONA HOI Ke Kaikuahine o Kahalelehua A O KEKALUK ALUOKEWA Ka Mea Nona ke Kairaina Ilio o Kekalukaluka.o.Puna [ARTICLE]

He Moolelo Hawaii Nani NO KEKALUKALUOKEWA. Ke Aikane PUNAHELE A KAUAKAHIALII. A O KA Mea Nana ka Ohe o Kanikawi A NONA HOI Ke Kaikuahine o Kahalelehua A O KEKALUK ALUOKEWA Ka Mea Nona ke Kairaina Ilio o Kekalukaluka.o.Puna

0 V-e\nhHiaria a KaililHH ok' k' a. 'oiii k» a me ke kaha ans ika n >.la o Ma'eaiwa. He nahi keia »:awabo aiai o Waipooli. hv>.na wiiloa' ia ria na Kaililaooke koa nei i na ?a apau, a nwmuli o ka pfl>ia i»ati ia o koea ma\i papalitia e" na lionahuna k'ni o Msb»iwa, na eaea ¥ai a* la kona man helehelena a pa«, a lamalama maikai ae Uno ho; kona i!i. "S«-nwo iho la • ka ula o!">rlohelo W;\ m«! papalina , o itv iio w o te> ahi papsla o Ua htw e Kaililauokokuaka nalu o Kaohala a me ka (nnlu) bt»d pueme o Wailua. Uo kaiva haaheo ia iVo eua aliiwahine ai nei ka naiu o "Poo, Kaalua a me Ka naku mnliwai j)u?ou?o Waimea. a pelano ka n'ihi -o Manalan, ma WaioM, « HT>alc< i kan;ier»ao akvi a! ma kanl\ kau i aku »' >«• K;vv\ i kona ike ana'ko iA Kapo e noho aoa iloko a kft hale o Olepau, i kona hoea ana'kn «wi Kuaai aku, me ke aikaue toe' k? " kane a lakou, oia boi, o L-ohiāoipo i Haeua, i ka. pali ō Ke-e: 0 oe ia e Wailna-ik., ■ ■■ K.ka la ali paii o Uli, Ua bek i& e L ; & wahine; S kn w«hine knhea pali: Kui pu«i 10l o Hx> >k:iiei; , K lei au —e, ] Ēkihoiau, . j 1 lia h&U pai» iīoli o Hanakahi; | Ua, mak* eieeW waio ik? : j *ha'i ia o ke kiua'u fa, j 0 Mah?uuok« ia i WaioH. J 0 na pai>a he*-Ti»lw īfi*a wnu ia; RtVKi?a&okAoa e hoo «i im keia a tM kvi«. uslu i kupono i keia & vne ■ k-*U papa i a'o, ia ai oia a m&teiy (m»kauk«u) a lehia no ho ! .. oia «X kv fakoo a m<? ka eki\. Maanw, « hewui iki ka moa kakau i ana no kp nno o keiā w»XJ pppa lioe-nahi ekolu i hoikeia «e iai maopopo hi-i ; ka hanauqs opk> o fe<»ia wa oka |»pa ht> p*u>s Ui-b« s Jate ia o wa<ni4, a oioi niiomio «a »i*Q o mua ame hope, a no ia atio opppehu o\\ ;u'na i kapa k*i ia |wpa hp f'V ife papa kapono kwa no ka hct > ?Vs nahi opuu Aoie jx>nokoia :>iw k c ksikeb it ika naln hah.slc * po 'i* . ' ;j H» pnpa na* ke °* 1 ' « tJ i* «na, ■ ke oU' e makaukau ka n>t-rs nan.a am ia iwpA. Tna kiekle ka' inJ«, «laila, * pono e >><vkai\«hi ka; p*r &na o keiA p>pa; a ina e han a^ <a ana pc>is, aini'a, «* rt -* 1 oa pajsa ?a, nonoio ka ihu o klt ImW'Ua'u 'iWk», o W kat okv l' l <*>, iu ivv|>,» iv, ; ,Ui k'-'"'* ««k«ih' 1» a kapua» k* V«» ka P\H koia jr>njw ? ks|sak IU ho i-U".Ju klipOliO iun.l ftO Vs, h«c &tt* i k.A V,ahi ha i kakaU O k« O'- *n«t»k* : a i 1 īra,*oV 1 k,K''.« : H sroa )'•<• h,vo \> 11«' ;',n* P-*' ; - i^'U ia*. M n.-k '* »»^rs 0 i\i i»v •Vn e a;-, - 4 ''aV h* '&k« k- ; i ks - a >* Ots ka ti v**C;,lv >.i - k< ; * rv>pa V:* nv fi 1 tt>Nk»'aU *"• Oka • k*P«*' , I V>v aim' i«V : UW 1» *• fe i !" '■■&' ~ .- -: ■ *

0 ke ano a me ke kuiana o keia papa hee-nalu, ho nni lahalaha ma kooa poo a he mio mahoj>e, ano like oae ka papa aiana a na Pake, ka nui mamua a mu'o iki o hope. He papa eoaikai k#iiv no ka hee an* 1 ka naiu a uioe iho k« Ss,ciaka maluna. A ina he naiu kakala ka nalu e pae ana ua papa uei, [alaiia, e ike ana ka. b«e.-nalo o ; ir»ot? papu ana maluna iho ona, i ka i hoiu »0 t> ua pap» la nja v ka nmanma >a lua kappn, ;t he nanea hoi tau i ( ka hoeu «e a ka papa «'<"<*. A oia no (paha ka ntoa i kapaia ai ola ano I papa ma. ka inoa oia hoi, no I ka opi ao o kā papa ina ka opu a 'ma ka umauma, ua hoal.h na lihiiiI hi kuku o ka "lehua makanoo o j Aipo. 0 ke kakoie ana i koia ni.iU kula- | na papa hee-ualu a pau i lu>ikvh\ ae ! k, lu' moa pauni \val> no i$ ua Kai iliSau >kekoa. t'a hole kaapuniia o I Kauai a puiii, e ua wohi alii k&pu jiici a Moikeha me Kooipoikamala- ; imi, no ka h<ee &aa i na ualu kaula; :na oia mo&upuui.,, a ua liio i mea oie ke «kaiuai o ria poe hee-nalu o kona aina hanau i mea helu o'ie īa i ke akamai o ua aliiwahine nei. 0 ke akamai o AiwohikupHa i kau iāna ai oia ma Maui a ma Hawaii," he hola haahaa 10-i ia i ke hoe-n.iiu o Kail la'uokoko.*. IV.v n- 4 ke Akaiu ii o na ksuk,nualii;v ,uii a nae n» keikiaiii a pau o Kau u, ht> meA de loa ko lak >u aka pai i ko Kailiiauokekoa makaukau li< v-ualu A no keia «kamai o ua alnwahiiu 1 -»rphi aei o k* laula o Kapaa i ka heo-r<alu, ua k.ijxi=.< oi;i e k \ia mau makiuuuaua; "0 ko ao opua i ka aiAka o ka naliu " O ua keiki kau!ana loa ia wa ma ja hana he ho*vna!u, oia no o Aiwohikupua, Aahoaka, Ka«jx>na, Kalohuawehe, o Kawailoa, Kahoinaaka iumkhua o Uhue "i k& ivoe a ka ua pa-u piii," a me na'lii opio e ae he uni O Kaoakahialii hoi, aia uo ia suka o Pihanakaiam m? k-.->na k«i kuahine o KahaWehna. Aolo o laua iho mau i kai o Kapaa na hiin* heeMiaiu, aka, he ?ikatna! no i\ao o .Knnakahiai i ia ns<-'-v h 1 he? u'ia e ka nalu o na kolaua a pavt A r<uv vwna hi>\ wv k»nk- Qi.ttartfaun o ma ka pih* mska«k.itt i nei moa h* ana 1 ka nalu uu;, i ka Aalo iks, i ka nala i ka u»lu opun, a pela aku. o Kekalukaluokowa ke lof, nu ;s !\aua. A <* Kokaiuka)uokewa e uoiio i;< i ro« Kop.ia. me kosu niau ipnkūa hanai, he.nolwna huna, a ho k«ikī walo no kona -olohwa ann. » o kou* a(iat»ai \ I*. ii<v» i ka »h> »h<\ ka ik;uk* ma k*. ttM«kuai(ikv> a m« ka u-ma, ke »k«i»ai > ka h«i« « ui<« ik>< no * pau, I nut i* t k« o u* oH' wa.'iii o m!« Ukoy ik*. pa »i«i v=> K<>k«loka s .a feu>!afcoiV A m* »uti W-; o pvv* o'ua ktik> n.Aa ■ ak» x ;a W oia i niao i« r i>«, ainwaM ne bpio o ! h r*o Vhm 3 ēoj,vuU a | ?w \Van«*h*ii*lu% n.-< Wa keiki u; V W.. noi V«ln.'a .> Koka^k* hook**» Ak* t < lu r-- 4«.u«Jk« "jf w..1

■ '. f'- '! - - -- 7 ft)helu, eia k- ua ī h°i wa ke kama : - £flv:r !.ttianan«tT flojp»a.v t Jc-> jfāun*jite : 1a WiMpōpU u WTi? «4 n.u; «un i kulii ī l<wn ni <> ka in <»a K< kaluk.iluoki'wa j ka !sana ; . n ki>l» j fc«n«lr« o A J»«>a aka kai\,% j o*a %S p6ao ~tio W kfriiālo ān&' 1 m» ?* w*sfeele. i Ua kaulana o Kailihnwkekoa no kona waWne ui a pnn| o tviu!B\ A" | keīa va*« eroli« ! maiīa hwi naisa ī lSfej īeana puk'ii'*" hwii —aohe paoo nana ī_ lekei kanjk | pon&ha Tfpfta <naka-peke ijiia Hpolipo o k;inft haloko wai mapuna ] ■Lii iiiu i—iwhe ,Dftna i. ke'u ieana aha—lie ole & h| ole oo;~ akr«, «aiuku m na li^llīhi. o talv% iiua makanoe o Aipc>—ua liapu ivai iiu a ua, k'.hone Uu-i u i.a ua —hehc- w ole no h£ ciik;of ae* » kn mikioi o lapnn "ke o! tlp'nl!p«> <j V* \ V» ha-puna wa.i,& ka p<u>o—he kalu l> « pakikA ai fee kaaāka.i ka SēwsQakepft i -'tiA kupS<k aaM" no 1 ka polo-hinano ka lal6' o Hohopu - waiakua —ua eoikloi no ka lawēni a ka lawakua makaiii o Haena—aohe walii hemaheeua o ke 6no 6 Hoohila —uat.a'o poao ia a makaūkau. N<ft&sk, i kokahi la omaaaalu īuaikai, o pahola ana nia na eheu a pau o ka laula maikai bTvapaa, oiai o Kaililauokekoa a rae kona ka3\a wahino e u-i>oho kokoolua auk nialoko o ko laua hale, mahope īho o ka hah ann'kn o Moikehn me HooipoikAmalauai me na kauaka uo «ls* o X&tpuhaa i ka tfiahiai t a * iv «alf>a aealioi ua aliiwihlae h«i me" k& kahu i ke konane, »ia hof kuana nei kaaaka malihini a kiei ana maluna o ka laua n«i papa e hqonoe* aoa i na iliiH. Ma kft huiu m»rtvu. oih hoi k« «huuia. e paa.ana iualuna « ua kanaka nuUiluui n«i, k* malo puak*i nuj>ainHja uiaikAi e kaei ana i ko«ta ka ui uo hoi o k«aa heiehelena a molale maikai v> konaoīwi kiuo, ua hoike m&i. la ia ai&a m«a a pau imua o kdttia, he alii nui.a he k#uakajs, ; .; - U wa uiai 1a o. koa i ua kaoaka la i «iaUtsisii hoi n?i maka « u» kauwkU«ii'? " . A« «k|i i& oa kau»kA uftL mo ka b<»ik« iwi» q &jiiijl*uofc*k»'«»e āo Mok&ai-Nui>»-H'in* nkn oi«, * ia wa iuiuau aku ai ua r iii nei o Moiokai ia Kaihiauokokoa: 'H? akamai ka paha oe i ka hooneo sua i nx iliili o Ko- . ' i - - . 1*8«« msi ia o Kailiiauokekoa m? aro> akaaka: "Hewahi ik« tia aole uo ua* i ka ioa aku i Xa"u nO'U«« fea pai>a ko uhau, e h& j pala ana oo ka k« koa ka aī. O ka lioao no n « ka o*e<i t' ikeia ai ka kx?a wai v>p«a o Wailua. Peliea ka |iapa v e ka uwlihim?"' "Hmhn ananoi hoi,'' «nlii a ua alii uialihini nei i p«ue aku ai ia K*iliU\H>kek<*a, k» hoomau ana 'ku ik> hoi i k* kamailio aua aku: ' 'lw pu ko'u M<& & i tuakf k* n>alih»iū i k*- ksu»aajt\i, oia Uso »a ik» hoi, a i kaa hoi make na v U «a ka tnalihini, ilaik. o MolokiM ku s<i (\a <? tu<ho ai i ka o Haupu. Hti hwa īa k >r " Ank» ia he oieio ki-ke <i te& uiali him i la. loa m j au ia <v, e k« Moiok&i ku'i laa\i, aK' au i hoo»\aIi»:u nsu, aka ! ht>», i m*kf o k* [ 00, o KavsAi tu> kc-a uohv> iho, uia k*it*i w L ua, kuku o Aīpo, o o kv oiw o Kohiii» h*h4 h«oH«w*h<?W* \>ln •i«« t k* o IN4ih«lf. »• v «u n#s «e o pakika i ltm Umu ka kanak.* o Manuakipa ; ko o-rv Ma, k haiaoku. s»a Hanaiei ta, he a;r.. 5 ; k« aio Nan*»k^*m&. v M«H- «ka U ua k ijiaks. ik: a. noli-i ma kona o i* {&j£i _ \* i<t&n n» ua {h\li iuu*u iMa» l» V. , «a | k*v» i>MM r Violo a*" | IV,- a» ta»a 4*4*. w o*,« « i % '' 5r : •- r.,'. .Ss*l^.r^' - _.-f «Lla

*j 'hoea 1. —ke ho^a'mai 4 o#pu kv ina«u- Ia (.mkano .u) nou u i" V% mau oh<lc a k« tnaHhini iaJCraul 1i ' | k('k<<n. 0 ko laua. ' i'.ioai Likf, - iUl'i. I keia "īlifti :^W hoopukapuka anau' la o Kailila2w'koa i keia mau hua ! o.ka holo kela; 0 o kela; h- la o K"ai! ; ]auoke l koa, i ke alii o MolorM**i^g§fckT tim&kggs!tt m&lihini i ko h Ho eiwa »o mao iliUi i Mo k'u a he eha \ mo i» <*.'• !, Ik» ū(, i o Molo ittl 1 ia 'wa i huli ae.x>i*.9sg2Jk|i PihA pah&ohae la i *MNtagOK«?*l <*«> aDiQa « ako 1f,;.. ftla i*e"i no ta o MoiPaos. gai% ; o X#ililaaokekoe: ,; Aa-. ke ola nei a ' *"? ar>a. I ka $ e liaiiea, lj|jgVi*jte kfr*ahk>« maikai o o H*x)ijponobo iho la tX\x «& o» «iii nai a Hina, me i ka ok-3o ao%; . ."{§|J|fi|ji >15» ua make o nei no oia. e an& i n|pfca me ka kuta o Pana. -itkiS\g uo jca hoi! Aok ka 9 hoi pu &na me _*'» oīai, ke 0 ka palu 0 BK»ha nei <?ia i k& j 111 imhsn« flß[o ko laaui tn&kua him o A i Ka o« eei elualai ai a hooiwla kahomu. A, auhea, qa l-uC '' - na, kao» i h&oai! - Mniki aHi nei oj "ll hookahi & lcpte )K1 koo.'' Ae tt&s k Mf^lfeiuK|fekea. Th h.>lo hou an» i)&o'iS|||iH a '.\ua, nok?t la o 5 k l P»-ha i m hua<tf«}§£6 yKgjs keia : - Ma-'o holo kei.-\; Ma-u Ica&>;S pS i«oc keia; 1 A ia wa i »t ko alu ma-; lihini la : ! "E. ua p le k.iik;\T2i;\ hhie, A' ua make auA i' ke Tfeanm?na; iK>ho fbo uo kou 1 TTauāī ho'U tid 'ā, he alahe-le ' A eii' \a\tohft \alik;niin!) 1 ' ne, i uhoi mau mt ' ku*, e hai *l>hs a \\\\\ H s 0 o1£fo , ®ro&» I «loha <ho nr\ 6 TYrakflfta \ alihea 00. f k'v.i kaikahsā*fl Se, honku-pio- ' !-l» rtao-, fealafc> mōe mai nH'raSfgßb«n*\.:oai'n iu.« \ a hoea \ ksu 0 ko :'k«i<? k* kipo. T,i»c [ no a Ulo, 3SM]HMBrTteto no 4 fp«*, i.lK> kaha 0 t KannaH*** « me I k* hooPfcli .*i * bu»«na | m*i h* AK>ha olua 4 I *• tw* a*i k* 2f«!-{>«!i*c ni no [*ofckd. "^E'' ' 0 ĪS£ ka o u.\ 0 Ho« [ k*ko»,k\"* k&;iUna *o&, ' » h««hW1l» 4 | uw 3jt V: k\s* »ohc I a&o, »a e '** *$4fc*w*&A3w|ei K%m* ** ih * !N& •.-¥*! mi $ ' **»" j jiw !<***> XAgPAi i ■ idES|M£ Wa la. hm Kui*-, - • 1-p* s - - ,

Pane sku h ka } u k&hu pua aliiwahioe n<y \\» i 4j}*'k»J: "Aohr fio Vi k i. ike, e kf atH, i Vo Piha^a k'-jki ui; «V l . h '" m wale no »ae k.>'n i k«- h.i'uaīlioh eia f>ae iktt.hu ou, 0 k< ka ui hwkat)i 0 uku oi» oa s • i h -1 A c-'koj3a kaikWnne h'i, o;a n Ka-, lialeieliua," Pane hou tnai la 0 Kai!;lsuoke- . koa 5. k? kahu: "HeleJiO hc>i t<?ne , ni a like me k 0 Kekal uk k)uokf-w a. j he 10 no aka ui, aohe r>o h? | h«wa ke hoomau-mau wale sho i ke a!a o ka lipoa 0 ke kal 0 Makaiwa}' la ahi&hi ana iho, mahope īho o kaiaua paiaa ana, ua wale aku !a no laua a kulu k>> ia ] w* oJeUi m«i la 0 KaililauokekoA i k« kahu. "Ke iulumi mai nei ka make hia naoa i n« l»u lihillhī-o ko'u uiaka, uolaila, e m(x> au, a ooe nt) hoi ke al&okauaa kou manawa no hoi e hooliiolu ai oe, alaila, no hoi oe; hookahi r,ae a"u ooea e hai a'.a ia Oe, he ano halia kamehai « a!e no keia e oni nei i ka haku ouohioko'u maki. Me he meala ka hoi, aua f ike au a kamaaiaa i ka moa au 1 hai | mai iii ia'u. oia o KHuakahUlii," i Wāhl aua. aßnvahme nei s kon» wa- ; hi kahu, iue ka hiwniau ana mai ījo : ke kamailio: j "lloAha la hoi kei« ano e o'u? 0 | ka k««a hana 110 hoi ia » noho ko-) koolua nei mai kahiko ma'. aole hoi j be kau aooano mai 0 kahi mea imua . 0 ko'tr mau maka e like tne ko!a fce ano?'" Pab nokeia iiiau olelo a Kaililauok«kOa 1 k&hi kahu onn, o kona ha« le aku la no ia hiamoe. Aole no i liuliil ia pili aua iho 0 kona mau 0 kon* lil<> aku la no ia i ka hoc»)«ne« « K iolopua. O kahi kahu w«hino ku«, waie aku la no i« & kulu ko auuiOi',, i& wa osa i hoohikileio'.a ae ai j ta& uui Lkona loh« ar.a j aku i ke kaai a;u mai 0 ka ieo 0 ke j kahl ohe, oia no oe 0 k.\ houe a ka 100 oke kololula ika po lai. A 1 ke kuu ana iho o ke kaai aaa & ua : ifr> ohe nei, lohe msoi>ipc aku Ja | e§»i ;ke&«hi leo e oli m&i ana. Hoo.| loooloeo aku k keia iua leo nei « ] lohe lenaopopo aku la k i nei mau hn«otelo* Kapu aku l-.i Pihamkalan*': Kapo aku la Pihsnakalani; K T o Kani'upi^iikawao; K K«itiī E K.*slilai;^ko;\ —e' | Moe oe i ka lanU o,Pu|.n3, \ tka lulw a ke kalukalw moi 0 Kapa^," t ke k« nalu 0 Mak&iwa, t k« w«h!ne ui 0 Hiwipoika-1 ma^anaī, E Kalli, K«iliUkn^fcoa—l — U& ukw 0$ a? t« !k»l» «na'ku o ua wahi ks l r. w«hītteiHM \ keia r.teh\ hm:a k («ii » Kfti!)?»nokoko^* "Ki» nei—r'? neii K? nvy «w» no 00, Ka. e «1« ae oe' E Kaili, «i raw nei, «al* ae oe? f> Koi nei a na nmhi kahu r.ei, na hīPkiVlt>ad la o KailllaiiokekoA, a a?a 1* ofa. aku la na al:iwn.hiiW' nei 1 k<* kahn: hoi k«* o kon hoala ana a« nei i ko'a " K iKWi h»ku'. E Iwwuau' Heaha umu hoi kau e uinavi mi&i neit iie W» W>i i3AUa i k«oU ka'u o &ua. aku u«l, e Im uia; ,u*.a i, ukv4. « kuu haki; AeUe oka ns.e :;cī !i.v 0 (tc WaCA sns hW. n;"® e«c,' 4 aus \ra hi L*jhu ne" oke , a ..4 ke ki|;iua 0 ko'.: i.A-ila ia;,'ku ue; m»! """"'" ! : # . i j*!o, :