Ke Aloha Aina, Volume XV, Number 31, 30 July 1910 — He Moolelo Hawaii Nani, NO KEKALUKALUOKEWA. Ke Aikane PUNAHELE A KAUAKAHIALII A O KA Mea Nana ka Ohe o Kanikawai. A NONA HOI Ke Kaikuahine o Kahalelehua. A O KE KA LUK A LU O KEWA Ka Mea Nona ke Kaikaina Ilio o Kekalukaluka o Puna [ARTICLE]

He Moolelo Hawaii Nani, NO KEKALUKALUOKEWA. Ke Aikane PUNAHELE A KAUAKAHIALII A O KA Mea Nana ka Ohe o Kanikawai. A NONA HOI Ke Kaikuahine o Kahalelehua. A O KE KA LUK A LU O KEWA Ka Mea Nona ke Kaikaina Ilio o Kekalukaluka o Puna

K kuu niakamakfl lu.lul»hi, oka ohi malir iki kaua ike kamailio aua no ke kueaca Polapela me kana ilei ai-fcanaka o Laalua, a e. huli aba kaua nana ana iuka o Piha'nakalani. Mai ka wa i hoi ivai r.i kahi kanaka i uhium.uu ai kona pepeiao ia K: kaiukaluukewy, a hoea imua o Moikvha, a pda hoi me na papa leo kamailio una n.awaera o na wahi kanaka nei a me Meikeha, ke alii, ahiki i ka pii ana o ke kanaka Polapola me kana iliohookalnkupua ke ike mai la no o Kahalelehna a ms Kekalukalu-o-Puna ia man raoa a pan. A dm ka manavViv i pii aku ai o , u& Polapola nei me kona lift hoike aku la ua man kaikuahine n ii ko lau* man kaifcunane i na m.'& a pan a.laua i ike ai a i 1. he ai hoi. Hai aku la laua, he Polap )la ka ikaika, o pii aku nei me kona ilio ai-kahaka no ke kaua ana ia Fihaoakalani. 1 ka iohe ana o Kekalnkaluoko. wa ame KaUakahialii i keia mau oleloa k*a..laita mau kaikuahine, pane mai *3a o Kekalukaluokewa imua oJakou a pau i ka I ana mai. penei: "Ua ike oukon a pau, o olua, e na kaikuahine o maua, a o oc no hoi e kuu aikane, ua lawe ae nei an a paa ma ko'u Ji*nai ka mana a pau oko kakou ola a me ko kakou make. Owau mi hookahi, ko moe poo ae imua oka ikaika o Kahoaka me kana ilio o T,aalua. Aole keia kanaka o Kahoaka he Polapola ma-c-li, aka, ho kanaka ia i pili TOa ka aoao o kona makuahiuo i na kana kao Xuumehaiani, a ma ka aoao hoi o kona makuakane, he Polapola oia. Ake hat aku nei an ia «-ukon. ii oeokuu aikane, ka nva i mw tu.o la tie' man iwi e make ma hope ou a me na kaikuahine o kana. mai noho oukou a koino mai iloko o keia kaua ana a'u nie na ka* aea o Tahiti Aoie hoi oe e kuu aikane. e hoowawa, i ka nahele me ka 100 o Kanikawi. O olua hoi ena kaikuahine o maua, Role olua o hana iki i kahi hana malum* o Kahoaka, aole hoi' 'ua'u'ia o kana ilio, o Ijtalna "lv waiho malie, oko oluaj&o a m« ko olua makaukau a hiki i ko'u wa * hoik* aku ai is olua, no ko olua hoel'a-ia ana ia maumakankau o olua, «hiHa, o ko olua manawa ia e h\v»kmi pwu aku ai i ka olua mau m a hana. me ko ks.>hi ole ia .Voir paha e u'ultt iho ks ik.'.ika o ko olua ka : kr.nane nei ia Kahoaka a me kana iho a H!o 'ana i mea ole. 1 * Ke ike ae !a ka".a e kuu m-.kaws k-i h-l'thehi. i ua oVlo wtu',i«-iWo »>', - ; ho a Kekaluka'tiokeWA. k<- \ <.m\ 'iaulvia «■ uk:\ o PihanskaHri. no htil*, ok» utea »'sV no i koe a kaua e ntina ai i k\Ma w*, oj=\ kc alah*!*' o K*h«v;i*s a mo ka-.is e pii n.i 1W k<> kaM i;> Vi'-ioak <Vi a pels hoi me ka hvm ana v Urkah" k*-ia h-«haua loa !.v.;a 112. me KtkahtKsiuokeTi-a, k.t .*(-< nor--k*ia rroo'elo.

nana iho la oia i kana ilio, a pane .iho la: : ,'. j "E Laalua, via kaua i kft U;\ele, i . ka hihipea oka uka. A\.\ ia oe ke , alanui o kaua, oiai, he mau niaka ike kou, he ihu hanu i ka loa a. me ka hula oka honua, he ike kou i kahi pokole a i fcahi loihi.'' j Pau no keia mau olele a Kahoj ak;', i'i tra i wawalo ae ai o loko o ka nlulaau 5 ka 100 haeo A oka wa ia i pii ae iii Tee kino o ua ilio nei i ka nui. E pii ana ke kiekic ilium, e panee ana ka loa imua a i hope, e peleleu puipui ana kona kino, a he kohu pali kuahiwi maoli konaanoapau. He ku no hoi i Tta wetiwoli. Alalia, hae hoo ae la ua ilio nei, a hoomaka aku la oia e nee no mna ma ke alahele ana i ike ai, oia ke alanui e hoea koke ai oia a me kona kahn, no kahi e halawai ai laua me ko laua mau hoa paio. Ma kahi a ua ilio nei i nee aku ai, ua lilo na laalaau a me ka nahelehele i m«>a We liilii ma o a maanei o ua ilio nei. Waiho malaelae iho la he knamoo malaelae no kona tahu e. akali aku ai ma hope 0111. Oka hple ia a kupooo ka la i ka Jolo, halawai aku la laua me kekahi wahi keiki e kapili manu ana. Ua ho'i iho nae oia mailuna iho o ke kumulaau a kn ilalo, a e paa ana oia he hvihui mami ua ma n>i, oe i»\vi ua nianu, lie aiv.akitu no hoi ua mai-.u, a pola «* ; tle ;<ko. T k:i ike ana'k'.i o k;i ilio, o L-»a--lua, i ua wahi keiki nei, hoomaka aela kona ram hnlu e okalak ila. a ! kunahihi ae la kona mau anoa pau. ! Keke aku la kona man niho, a oka ' manawa ia i pane mii ai kahi keiki kapili maim: t i Okalak.ila—e! Okalakala I Ku'iahih: — Kunahihi ! Tkeu na lelielehe—e! Tkeu 1 Keke ana na niho —e'.' Aia la ilfeiUo—v 1 ! He ilio la J Pau au i ka ilio —e 112 Alaila, pa'pai iho la o Kahoaka Ii ke poo o kana ilio i ka i ana iho: i "Alia hoi, e e kou mau ] hulu, ninau mua ae all i kola wahi j keiki uuku i kahi e loa-i ai o Kekaj ia k >n.i rt " j "E kola wahi koiki," *i jnn • aku j ai o Kahoaka. a nmsu aku':" "Mai i kahi mai nei me paha ck. 1 o Kekaln j kalnokewa ma?" j Oka pane a ua wahi koiki nei, 1 he muau no ia ia Kahoakaka- "A j i kenha la?" j "He h.u an e maoj>^ - j>v>. '* Wfthi a Kututaka ijwno aku ai, .-ne ka aua'ku i ka oMo jans. '"ina p.>-;» nui or?" j Psue m.*i U no ua , w*H> keiki nei "\ i keaha H l '" . "Khai mai hoi ov ia'u, ms'!« ; i* so , mai uei atNL' o<\ alsili,. ho make uiAe an .' alakai sku >v ia'u a sue •kuu jUo n i .* h to* i ko'a wahi. U tk. aku a: iaia," wahi a Kabc"A ".ke oe ia Kekalukaluokewa. j lavO.,t Ki«v. ; tU"* i itiuau mai ai , kahi k/ki kai'ui ;ua;u\. j Avvji i k-*na mai ka W<vVHKultilVi \ -v. K.*--A-. •■•■•• ; vs waM V«!V:

• kui, nolaila, me ka piba mama a j me ka huhu,. a huanuai ana iTokb . una. pane „ku hi • »T-.i ■ [ "V. kal.i ki-ki a k.t pmc li.>i>';niJkui, anei iio, c.hooftua Ukuau i keia Ilio majuna ou, a e aka oia ia oe a lilo * mea lole? -" "j "--- [ "Ka! Mai kenskena"oe' I kera . ilio ». iiuhu mai ja'u„ q make e paha [ auanei au, aole hoi e ia.' dma b K+'kaTiikahiokewa.' E hai mua mai mua mai oe, eke kanaka makua, i hua pane no keia tiinaju a'u, e "ti 1 nku ai ia oe, Ike oe ia Kekalukalu okewa, heaha k?iu iaia? . He niake' paha; he ola paha? tna pan* mai: oe, he in:ik« kau i manao ai, e kau aku maluna o ke koa o Pihanalralani, e aho me a'n miid mai 00, e hoao ni i kou ikuika ma ko kaua pma ana. In a hina au ia oe, alaila, hoike aku au in oei kahi e loaa ai o Kekalukaluokewa ia oe, Aka, hina ole au ia oe alaila, aole oe- e ike ia Kekahikaluokewa. He makehewa ko« wahi ikaika ke hele aku imua o kela wahi keiki, okaniu ia mai ko lae. H<> kino uuku wale no ko fola wahi keiki. Ua ano like no me a*u nei kona mau ano a pan ina no olua e halawai aku nna he alo a he alo. • "A ina maua e kukknlai, i kekahi manawa, 8 hina ana oia ia'u' j i a i kahi wa e hina ana au iaia. No ( laila, e hoao mua kaua i kou ikaika j e kena kanaka, e like ma kau l koi aku la ia oe. Ia nei no me a'u uuku iki mu la, c ike ai oo ia Kota-' lukaluokewa a me kou ike ole ia'a".' Aka hoi, ina ho huafeai kau no ka' ike makamaka, aohe o'elo ana no' ia,. Aka, eia nae na niho o ko ilio ke hoike mai nei, he make kau hua kai oka ana mai nei iuka nei. . A pehea e ae mai ana oo i ko'u'ma. 1 nao me a'u mua m*i oe e hoopapa mua. mai ai i kou ikaika?" 1 "Alaila, he ikaika oe e nei wahi keiki a ka olelo hookano. nui wale? Aole ka i paa kahi kakua i ka hope, hoaano mai o* ia'u ike kanaka au-w-.e lena ma ia hana he ikaika. Olii ana kou w»h! ikaika o nei wa hibuki. o—ia,0 —ia, kukulu ?aiho ko wahi au lima liilii ilalo. E uuia io hoi kaua." Pane mai la kahi keiki kapili matiu: '' Ehia ka hoi mea aloha, o oe, ke kanaka makua. Hina oe ia'u i kakaafe hana ana, make loa oeji ka hilahiU. Eia nae, o kou w ah e- maalahi ai. aole oe e make nui wale ia m ß a he hilahila ike paheno heneia mai, oia ka melia-tteha kana ka ole a keia wahi. Aohe maka nana e ike mai i kou ikaika ole No'n hoi, 04*, ina no au e hina ana ia oe, he nani hina ana ia o\», oia*. . he kainiUi wale no au. * la wa olelo nku ka. o Kah<%aka"Nawai kau ikaika e nei wain keiki iluna ke ah*. .Ka kuu wahi naanamana lima iki nei, e kulai ia oe, uwe alali ko niho." j Pau no keia mau huaoMo'a ua Pili Nunnvehahtni nei, o ' t kona kupeo iho k no ia iUlo a kukulu no hoik ma lima. O kahi keiki kapih manu h.oi, no ka paua tmiki no o kona wahi k*uo, he nvmois o koiu aua iho ilalo a ku no Ihii kona Hmi. OUi na liaia o U\i* * «'k\\ aua, na o* ino )\>* ka loihi oka hma o ko kar.aVa asakua i kokahi keiki, Oka puili ana a kshi keiki i k* lima o Kahoakaka n,> i* i k* hu**-ke oka lima oca , P*4A|K4a n<2i, matua* iki ae o liava '"'Ka,'* wahi * K*bo,\kA i part* , ibrt ai, <i*, e kv 1 ;- ki. i km ptnkn uui o ke k\uo liusa o ka H- **« Mill ua W4ia?«t lie \m:\% n!t.."? s \&\ 4^*l,

6— ia. fufafTioi palia oe e 4ahikei k o tkvnhi ke iki nei i ka lhwa o Kuhoaka, tnii ana ka wahft o ua Pokpok nei "Auwe! Autfe!! Ar.uv!!! HaHie toSS k o ua Pokpok net, ma n<i oe o It a pewa lu'u o,lea pum.J..WAE*Q | |* PQ° * ka tnakau a ka'kwak akamrii. Ta v,A t nanao umi la k& linia o ua Pokpoak nti i ka opt aoao keifci, aka, elemiino iho ]a no ka lima henna o via wahi k«lki lyrfvlo&a ka lima hema d KahoakaiTffT pinki ana ao oka poliolima o ua yvahi kcitci kapili aianu ri<y, 3tf-kXsna ke koko ma nx manamanaliraa*|> KVhnaka. Oka mariaWJi'ftft kena ae at ua Polapola wi i o nalm h»o--pmiopono ole fifol ko ktfahoa pain Wehe ko a lnna t woho ke a kV> o ttallionei. -okihop l , a iaia i hana aTpeta, ua ak ae k uavrahikeiki ItaVli raanu nei, me ka iih-o pu ana afe'i ke kino o Kahoaka Huna, i hele a elee'e pu kooa mau helehekrwj a p<m. Ho »kuu iho la ua wahi noi i ko kiiw uulule o a luiU ae k k a ntna akvi tajiajiio ai-kanaka, ia Laalua. Ata!||£ pa-ha aku la ok, penri: * Wehe ana WOq§a o ua o Wehe ana kg .Ciatc; © ift 31 io o TaManao mat ;£&<#t*ih'ikaluokevr& ka A ka A ka ka Wfcjygb? Tjulua, Hoik? taiNTUS i ka hoailnn k Ku ka tnak<?k\ hina i Oka ohk S||fis% AoHe mafoojgKiv Ala i Kap^^^ikole, Ek maliHt^l^fe^alaokewt^ " ke vko ae! kaua oka kaua moolelo htfii&alfppi&^Tu, o koia \Va hi keiki a kaua i ike ad lien e ao, aka, o ka hUaparofe kcia moolcl> e liookaau kupanaha no na hana a a kaiu «ike nef,^^ L ' Nohila, ke flSif k» kaua bx'v opio, ? ka hohihel'i, he alo a : mo ka ilio kupua o Tahiti, analkauai ko la via hakaka'lla nae ka ikatka a me ka hahamliiul. Ma ka wa ijMsi a? ai ka paliapaha a o like mo ia i hoikeia fk4' i %] "o kona ia i hele &k« a»4lMawai mo ka ilio ai-kanaka o mai. 0 ka Hoi a mai la no is. *i >A \ o \ia itio n>i—hoonwiwii Tpsno iho la kona hojia ilalv>—a brtyaikna kona e hoik* moakaka ]»% mai atuv, wa makaukaii oia V%£koko mo Kokalu kaluokewa. ! U kokrtko aitii*k« o «a vraHi ko\ki kapili manq H?i ma kalii * Wt\a h>rt ?>aio s « \,u o Mo mai maimia "ba aku k fc> kino o Halo, kua ko a ma k «ra WkftHi 1 . nk« ta ok ka MtaivM o l.Mlwa 1 p*!p« kawaha —'.», o via Ikaoka 010.,* hvn jkv i* liluO iUK «IH;lh> ihoana«vok» !**% o iklo—?ni o o mai k* te*w> o «a <? «« aky »«a toVk no* kh\>, !!v k«kna Vohagjn** |n\*>*', k* \» vaV; ? ates sns J Oia csja o «fc*w* a Uulii* #J;a maft**a k ' l»l@ m*x at fc* ife % V£%, Cs W jU-* 4H-i a^i^H

k'alahf, a o ke Vlalo'*hoi oua tfto j neVtta twe tiflSlr'ttHftafo o tia tra* Wi&!bTe#ki£ofcrtu?*ewa ft Joie akn ana keia (K>kahikaluokewa) iloko jumoi oka waha o na iliooei, hchi iho la ko ia mau mVtfl ke alclo kalaftala o ua ilio nei, koo ae la kona lima hema i, ka upoho luaa oka yraba Q na iiio nei. a iho ka lia»» »kau e nao i kekumu o ke alelo o ua iliokupua dpi.' Kfe kupaka ne? hoi ka' itio Me ke ka afea o kona p©9 io a !ah£i, me ka ikajka e upoi iho kona waha i biki ai i kotia juau oihj) ke naunan fhn a lilokp "ktno'nlcotiij ipatianaik! o Kekalukrtl\iAkewa"*T[ naeaole, aka, anlo nae hiki, oi.ii, ua ■ tuuia ae la kona a In an, ena lima 1 puksf,tii o Kt'kalukaluokciva a hiki ■>1p !ce ypn! iho. Kb hoa© la ua ilio nei e puptsku Ijoptj aku i kona i mom aku ai ' m& ia Kekalukaluokswu a noho pouj ;l,oko o kona opu, aolc no he hlki :>'a), via pa-* i*io la la waM i na kce ' Wrta 1 kapwu ooa w:ihi koa xiknlli ] nei <!» ka aina i paa i na lehu. nenee , ika hapapa, a ua loaa no hoi kona j iielt} ike iiao ana'ku a uawahi koa n-A.' 1 •* Ao!e i pau. | - ->»*. ]