Ke Aloha Aina, Volume XV, Number 42, 15 October 1910 — MOOLELO HOONAUE PUUWAI NO KAMA. A-KA.MAHIAI. KA HI'APAI'OLE O KA IKAIKA O KE Kai Huki Hee Nehu o Ka hului. [ARTICLE]

MOOLELO HOONAUE PUUWAI NO KAMA. A-KA.MAHIAI.

KA HI'APAI'OLE O KA IKAIKA O KE Kai Huki Hee Nehu o Ka hului.

Ma ka wa i paa ai kn holioa ika pupu ake kupuii \vabino a Uli, ua : . leie aku la ua wahi hohoa Kauai ' nei a kupapa iho la ma kipnpa po-1 haku. A mahope iho oka ike. ona j o keia haiuu hookanieLai a U!i i ka pau o kona alio i na haua onioni a| ka hohoa Kanai, ua hookmi a* la oia ika puliki ana i kona hoa paio . a liuli hoi aku la oia i kahi'o ke . j laia i hoea aku ai imna o Uli, oiai ua hmhino noi e noho ana ma kapu ahi <e pulehu wahi pp-u «im na ua hnnai pupn nai ana, onioni ana ua ' moopuna iif>i n\a kona i>!o ua~ Mlo h nawaiiwa'i. U» h Kipuiwa a nu> ! ' ka hikilele i h(K>ho ae ai ua luahino : r.ei: • j ' *Ainve no ka hoi oe e kuu moo- ] puna—-e! Ua hele oe a naeiki, j Akahi wale no hoi au luiak;ū hele i loohia ai ofi i keia nawaliwali. He- : aha mai nei do boi keia, e kuu hauai." Ia wa kamailio ne la ua lelio nei : "He make paha ko'u i hoi mai !a 1 I hakaka raai nei au me kekahi pa- | uku laau. AoU: nae i niAopopo'ia'u ke ano »in paukn hwu. ITo mamn- I ne pt\ha a he ohia paha, l\o kauwila paha. Eia nao, ho wnhi laau kola i | kalaiia a like mo ka hohoa kuku | knpa.

"la'u no hoi a komo iloko o ka hale o Nualele a mo kona poo pvikaua, o ko'u ike ae la no paha ia i ke k»«uiaha ana ilio o kekahi nioa m&luna p<>no iho o'u. Eia ka auanei he laau. Kuhi hoi au o ka laau inaoli npi, o ko'u pnliki aa la no hoi ia īWka manao e liiH iaia a pokopoko. eia ka ananei ho laau ■ it>f ko'u hwikaika ana o Hnakila ko'n ikaika maluna o kola laau, oia nae, ovrau ka|. panpauaho a mai raake loa paha 5«. 'a oe e ike hou ia'u e ke kupunawahine, ina aole au r i ko'u puliki ana i ua laau nei. Hoi nvai la keia iniua ou e Tte kupunawahine me ka nui o ko'u nawaliwali a nui pu no tioi ka eha o ko'Q kino a pm. l T a nokeia au i ka hooku'iku'i ia e ke'a laau a popo waliwali ko'ukino." "A pohea iho la kon manao e. ka Aioopuna, i ua wnhi laau Kauai a*i! F hwuna ae piha au i ko ku naue e kii o jH>pehi°" wahi a ko kupumiwahine i ninau il'.o ai i u;i nioopnna kho nei sna . A maanoi oe e ka maknmaka heluhelu, o hoomaopo|M iho ai, hc pupu lelia kama wahino kei.i, e like m* ka Uli> hoiko noi. A no koia ninali a ke kah.miapule i ua loho nei, pane ae la ia: "Ao'io. Ua niaikai no ka hana a kahi hohoa, Ua hono. 110 kelu e kaouii malie iho, i ho>va no ko'u kupaka ino. Mai -ee e ' kkpuna ia kunane, o iko heu o]e a\u auanei hai au i ua wahi hohoa noi. 0 ka'u wale no i ai ia oe, e ke kupunawahine, e nana īuiii os : kau ike, nohoa !a koia *rahi 3aa« a ko kamohai nnī walr?" /I* wa via Inahine mn \ hakapouo aku ei koua mau onohi maka i ka <s mai tv ka lauahu al;i iloko o ko kupuahi. A liulin kana ran*i ao» i k" ho!o se ka o.la pimi a pi« uia konn uv\n onoh? makn A'uiila, nana la ois i ka mo,>j>uUA ieha ans, a pano iho 1a: "Ac. Aolt- ko'a ho iaa» v ae \ suii)eKii;€ y»m »e\ vne 00. <* kuu h,atwi. «ka, o kt ka!ii kola o na h<>hoa a tsa M.iloi Aik«naka o ka \vio.j ■■» Mak;nwj j mako i"o;v* noi i ke koa kNU! mvi Mnm. hunona a ke ahi OV»p»ma o Ortho. K'.a u:v j Havuiii - -' V. , K > M *'\u '-a noi. O ke K.i knana n.» » moke kai ka mu>4 a mo ka mul : 1!o m«u s<san kiipua koia He «e. aue no f like lo Uua m,-,na n.e K.-'e. t\»i, sika, ;>e!e n* nae '■ \kvia ka moa o makx-;; e pnn aue ka la,' O ko'u pah.a ko ka luaHine «.ui, .3 i e-h\. V ku piil'.» % ]?ojīV r. la V.o-

E kali aku kakon no ka la .hqouk» kaun. Me lie mn i a 1«, o p;i ]ch k«i:a s kakou i n:i Ifttna. o 1 ole, i Mohaln pnlia. e'kuu nioopuiiM, e iiiiiau aku au ia oe: *Aole;awji oe i iko i na kaileunane pke aliiwahine?! '' Hoole ae la ua naoopuna pupu r,«i a Uii, me ka ninau ana"ae hoi: *'A i keuha l;i?" Pane iho l;i ke kupunawahinp: "I.ninau wale aku la no nu ia oe, ina paha ua ike oe ia laua; a ua hoole mai U 110 liōi, oe eka moopuna, ua paa ae la.ivo• Oiai o Uii e hoike ana 5 k$ uioo- i puna, e Uke tne ia i hoike ia ( ae, la, j aia hoi o Nualele a me pu : kaua ke naku hoaa wale la no i o a ] iahei no ka lakou hana pono e hana ai, oiai, na kau mai la ka weli ma- i ka'u malana o iakou a pau o ka hoj | hou mai o ka leho a Uli, a luku ia lakou a pau. A ia lakou e pioo ' ana, ia wa i kani'mai ai ka hnla ' ana wahi hohoa iloko oia poūli i nv.i: ' l

I Aohe hana a Nauea, j IJ-ko—U'ke-ko, : Ua kau ko poo i ka ulonn, | U-ke —U-ko-'ko, .• i U* lawe o Makiina a malooiew, ; I U-ke —U-ke-ke — I Minoholu e ka awapuhi, i U-ke - U-ke-ke — < Eha o ka wai o Uli i Waika, j U-ke —U-ke-ke, j HōFe ka pupu i ka akolea, U-ke—-U-ke-ko Mamuli o keia man hnla a ua maīi wahi hohoa nei, ike iho la o Nuaiele a me kona poe pnkawa ikaika ole, «a pakele lakou mai ka leho a līli. Nolaila, hoolana ae la lakou i ko kkoii manao me niaikai. A ia vrahoi, ua ninan ae la ua alii nei i kona poe kitnaka no kana man keikikane. Ua haiia «lai la ; iaia, e kala walt? 1 āua i hele ai no Kau i ke a*o mokomoko, ka hakaka, ke kaaiaau, ka oo ihe, a pela akn. s

ī kekahi la ae. hoi niai fa ua man ; k-ikialii noi m-ii. lea laua hiwkai ] hele, mai Kau mai, nio ka nni o ko ! Ima kaonu no ko laua ikaika a nu> | ko laua niakaukau i ka oniu ana i ] na lanu iiie a nie ka hak-,\ka, ko *ratīirtiamwaii '&na lllē' 'ko laiuilnīim' ' makuakanp, ua hai aku 3a ua luani ne». o laua no ka hoea mai o Kama -a-ka-Mahiai ma kā la o Ku^an, I ka lohe ana- o ua mau keīki nei he mea lelele hoi ia o laua rae ke kir iku'i ana ae i ko laua mau uma nma mo ka hoopnka ar,s ao i na ? hit:ioio'o kaena: "Ili.iaha ka ikaika oia Kama a-ka -Mahiai inaoiUA o maoa mxi kau mau keiki. Kahaha' Makohowa no hoi ka oiwi maikai a lamalawa oko maua kaikuahino ia Kanaka i ikaika ole a koa oie, A ina oe e n<«kemakp, e ka makua e ike \ ko mana ikaikn, atAila. i keia 'a ma\ia e hoike aku ai ia mo:i ia oe." Ta kakahiaka n;~> !aulrtha ae ka 1 lono mai o a o, o na hala onaona o Keaan, o hoikeike ana na koiki a Nuaialo i ko laua ikaiku itn«a o ko Uua makuaknne alii, nolaiU, ua akoakoa nui msi la na kauaka no ,ka iiaua ana i na hana a ua niau' i keikialii nei. O ka laua poe kvnnu : ; a\) kekahi iku pu aku iiuua o ke ' I kahua e kakele ai ua nmi keikialii j I nei o K«wu. no ka wehe ana i kbj i iaua makaukan ms ka lasrols\vo ana | !i ka lana maii han* i »'o si s| Uilolo. I lua keiklalii nei iku akn | , & iuw.a oke k&h 1 .;,'., 1k ai mokoino' |ko ka mua. 11> mea oiaio eha ka- [ naka i pao ika hina ia laua i"ka : IW» hookaiu, AUuia,. he oo Uie, Ma ( k*i* hana ih>okahi no kumu pu!ia'a j o poka pu i ka laua mau Uau ihe ks pah» *n*. A> ka «?■>* !o na hoikv;ke ann a u:i man kt;k' Alii nei, ua has>vi ae la oa kanaka '?. me na ali? iko 'akon mahalo no ' ua ro.au alii njvo uo\ no ko Uuh ika ika a nu k * n\*k?\ukau ma H haka ; k;> Aka f o iK» k tu;\ka a pslv i ho(..i . K;ui,.'- s ikv po.io \ Vd IkaiK* U- ii»ks s m- ke |>ukouakv)tia o 1 Kaaia-a ka M.ahu., a ix '.a M me i kons ak*tn*i ak> ihe a Hoy»n ihe, wa j h*.k*au Uh* !a lAkou a jvsu mo k* ' )oo os*. oia-:, us lh\> kW. | kvMi, Kv* i ka o tns ms\i V^W :; o Ukv v v. * V->Vo :ih: ~ ' t

ke nleu i k«hi muia laiiMMawa/ uuku oKa na-a-lea-Mihl.'.i. ••• ka pih i h iuoli o lS*im!e'e no ke iikam ii o k in>. mau ki.4ki i ka 00 ihe ame feo laua ikaika no hof, huli mai'la cria a ninau mki" la ī kahi haa i lioounaia ai me nā elele e āP, no ke kii ana ia Knma-a-ka-Māhiai: ! "E Pupnkainamona—T T n !xks iw lea ikaikA o ke koa a <Vikou i ki I aku nei a i ike aku nei nio ko a'u ' mau hanau kam;»?" !" Pane aku la ua Wahl haa tvev» lrrona kft inoa 6' "He ikaika ko ''na hanal a'n e ike aku nei no ke ki-ke hua li&la o Keaan nei. O kela ikaika st*u i ike aku nei rae ktiu mau raaka nei la, fae akua ka hoa iike. He oolea aua nei kela a lohe mai i ke He kaoweli i kela ikaika. A okona makaukau no hoi ma fe&na mau lawekwe ana inaīaaU ihV, he ku T ke aiwaiwa. Ua lika no ikatka_ o a"u uiau uie ko'u hoi. a<? i lew«Jewa akūj \o. lavif| kau oo līie mawāho aku o' wa-" 'hi ike." "He keu no ka hoi kou' hoopnhenehene wale e Pupukalnamona 1 kft ikaika.-a me ke akamāi 6 an matt 1 hanai," i pane raai fti o' Nualele. j "He kaU iho ko kakpu a hoe-a kino mai ua hunQ.na nei au e te alii. o kou wa ia e ike pono ai i kon'a ika ika, a wa e olelo m«u al pololei ka'u mau ka kou kanaka i op iloko o nei mea he mokomnko a he hakaka," wahi a Ua haa nei i olelo aku ai imua oke alii, o Nualele. E hoi hon kaua e kuu hoa uhai-a-holo i Kauai, a e nana kaua i ka kana koa hi'apai'ole oia hoi o Kanm-A'ka-Mahiai. Mnhope iho o ka haalele ana aku j ona kaulua ona elele a ke alii o Ke.ian, e like rae ka kaua ī īke ae npi. ua hoi aku la no o Kama-a-ka-Mahiai a hoea imua o kona kupwnn kane, a hoike akn Ta imua ona: "Auhoa oo e kuu kupmwHne, ua puuiehaua ka noho a»a o ka hak. 9 ko iilii, a aohula, e haalele #u ia oe e noko i ka lai a me ,ka lulu o m^k^ 1 a makee 5 oi&kaainana ou e ke alii, mai o a o, | o ka aina, nolaila, e hookau ma! oe ia'u e ke kupuea. "E hoi ana. au a. ike, %ku i na, maka o ke wahine o Heleku lani, a ike pu iho hoi au i kno wahine a me na ? Jii a pauo PoheA aku noi ia l«kou? . SJai laila ] ak\) au a Mani, i ike i na mafe.ua nie na kupuna a me ke alii me Ka-; waUlawalu. Aolo no i nnwpopo a'u k*v Ukou i\,iho a aa, Aoka pa nina loa no hoi o ka'u huakai, aia no ia i Il&w&ii. "Noiaila, a kau ka la i , ka ilikai o liehua, o ko'u wa ia e h;mlele iho ai ia Kauai nei. ! O ka hele no hoi ia a ahiahi, iloko no ia o ka hekau a ka maiio, kalae na kualono, waiho •wale na kuahiwi, paihi ka laiii, kan f»o ole ia na kamu-lani, lai mai xika a kai, o ke ku'i iho la no ia a o ka oiapa iho la no ia okā hskili. 1 w*laiw wale ia no eka hekits a k&u ka la i !/•- hua, a ia wa I pi'o iho ai ke anueaue, i»ai ka Hikina ako Komoh&na 0 K&uai f« w« aia o Kajna*«.-k«i»MAhiai iloko ok» haUu ha!e i wailio »1 o Kn>)t»»Ohia-)Ak»'. K kaukau ana nia i wa Uau nei sna no ko laxia heie 1 Hawaii ike kaua, A' pau kana mauoMo kahoahai i ua kupimakane nei ona, 01010 aku la oi» i ua ]a;\UT>ci •. "K K«—e! 1? hol no oo a Maui \ kou'wahi ni.to, no o* o «i o kuu ksho:v mal !a ! * waUa o K»nia-a<k»-Mahitf i hui n>e kv hwt itu> !)» al* i«i<i u\e k» an» vK> - ! "KU n» ke haWKV h oe kt> 1 ! A hoouanea t»Oi\ , \ ! Ai4» w*'.4« pAuka * o . lok«*«.» kv k«tU<MWtK<k t j mau Wi QO vfax 1.0-aa 1-,c | Li k;-, !Va>ok&l*Vi# «.4 - •-r ».• £ r„ : ' ■ -