Ke Aloha Aina, Volume XV, Number 4, 28 January 1911 — He Moolelo Hawaii Nani NO KEKALUKALUOKEWA. Ke Aikane PUNAHELE A KAUAKAHIALII. A O KA Mea Nana ka Ohe o Kanikawi A NONA HOI Ke Kaikuahine o Kahalelehua A O KEKALUKALUOKEWA Ka Mea Nona ke Kairaina Ilio o Kekalukaluka.o.Puna [ARTICLE]

He Moolelo Hawaii Nani NO KEKALUKALUOKEWA. Ke Aikane PUNAHELE A KAUAKAHIALII. A O KA Mea Nana ka Ohe o Kanikawi A NONA HOI Ke Kaikuahine o Kahalelehua A O KEKALUKALUOKEWA Ka Mea Nona ke Kairaina Ilio o Kekalukaluka.o.Puna

ao ana ae, aohe nn ni:*.ka'i O' Kauakahialu. Aole no mai' ona wahi uie-a ai HHKaa-. Mamuii o koia lawe ole ia Hh^n>ai oka ai, ka i'a a tne ku wai n"i, mai kahi mai o ke a!ij, no « : a a haupu ao na hoopaa 1.1 O'.i mal .ki 1 <>i» 'h.i 1 !' tr.e ka i<tia i K.'i n-i. ka i'n a me l'/a n»-.e, nu m i'i) no k umi ua loaa ko i.i m.ui kokua. ka wahins i a mo ke aik:<ni\ !a n po, <> ke kolu ia o l?a la, R\ii(to(.', itora mni an.i nii ko o Kekalukalunkowa me miki poi, kahi lawalu i'a, ka «wa amo k-.hi w<ii. Inu il <■ la i kntia apu awa a j kaman i ho la i kahi ai, hv>o j ka lawālu i'a, n kau mai la j oka maoti£ no ia. Aoh | ooki n ai iu ka ona o ka awa, iho k ua ahi nei ilumi e ke liiamoe, Oia moe no o via alii noi a kani ka ala la iil. K like ka Kekalukalnokowa hana ke aikam* i k'i po mamua ilio, koia. Alaila, k« ae la \n a HHkkn la. n ° i )o ' ' a ° ° t paa ai o Kauakaliialn, ma ia hoakeak >a niaMa o M<>i-keha kahnna a pau, Alaila, akn !a oia imna o !akou no inunao ana, ma ia la.e nonnoo no ke ola a me ka make 0 "Aka," wahi a Moi a i kamailio aku ai imua oua Hpe kahuna nd, "o ka eha la keia Hrs paa ana oke pio. Aole lioi 5 i ak-1 iaia he wahi ai, he mm*hi wai <• mu mai a'u aku iwi. A i, ,n,.. i au, oia. No <>:! • l ' '•*> - e p nana I uakoF>he oii! mai nei no palia ia,. a ua make paha oia. Ina ;wle i\ nlaila, ika āuwina la o keia Hhi e aoho ai ka aba." Tu \\M i ku mai ai kekahi kahmu j he ano pih oia ia Kauakahialii, a HRbnopuka. mai la oia i kona manao i i ana mai: "Kia ko'u manao. līf moa maa >a kakou ke hoopanee h< n i ka nolw ana o ka kakou nha, ■pi|.k. i.t .lawinu !a. lm aole i mako { ki i uipi'o' t1 k i h t t i < nUi\ i s n j HEuu k k P \k! O ki H») i i i Imi i ni i i i k i i e i uih i \ HP*«j t \\\ Li <) Fihi u Im ii ki uit ! i » i j k ■PiV. i H|' I 1 1 K 1 K l \ 1 ! <v ka! 1 1 m «ke o Ka- | I ''. o pono ai. A ina iioi, | Hfeai>!o n.m: i ki: p.:a : a;',i\va!iir,.' nn! u aku, a he mea . ko.i ki | ■HWU'a nana i w<r a ike a;inva!iiue. a : ML:. i lawe nmi k.ii aku m ; o K'ip-ia a ! Hb>.ii'<a o Pihiu, k;d.u,i, alHua. o kn 'u :i uia 1 i ,•• 11 o >p'm no ; F. i\ i, \< .. . ;ua..jo--0 j., % 'u.iia ,1 ;-,.u u-« ki- k. ia hoi > i.i ik ■ 'K ' . ' u ua '. ! • 1 iiV i • .1« i. k k i!• us. a iuea I* ,h '< :J ' r * He .«:■ k-h - k- Nohil.». 1 £ >1..!».,■ ,■ h. i., .I,!SJ I

pono e kiiia ke aliiwahine opio. o ] Kaililauokekua, e he!e mai imua o i ua ahanei no ka hoike ana i kana | m:ui m<a a pau i ike ai rui kona 1 lioea ana iuka o Pihanakalani. Un ! lioikoia aku koia manao imua o i Hooipoikainahuiai, a nana hoi i la* i we aku i ua uianao ia a waiho aku ] la imua o kana loi aloha. Iku lohe i aua o Kaifi!auok<'koa i ka makomn i ke o ka aha alil, ua ku *ae l.i ia me | ka h.uioh nui o kona noonoo a pan, a liele mai la imlia o ka aha mann ] nui o ke Aupuni o kona mau j ;uakua. " ■ . j T ka hoea ana o ua aliiwahine nei ] imua o «a aha'la, ua hnawi mai !a I kona lnaui maknakane i k'a ole'.o i iaia, e hoike oia ikana olelo'.a pau | e piii ana ia Kauakahialii a me ke I j nno o kuna hoea ana iuka o Pihana | ! alaui. I T a hoike mai !a hoi o Moi j

keha i ua kaikamahine nei ana, aia j ma o kana mau t u'io l-)' e liewa ai 1 a e hewu 010 ai hoi o Kauakahi- I alii. " ■ ' i I ka pau ana o na olelo a Moike- j ha, oia ka maikiwa i kunpau aku ai 0 K»uii!auokekoa i ka hoike ana i j na mea a pau e pili *an.i mawaena j ona a m« kaua ipo alolui, -o Kaua- j kahialii. l T a Iwnnka o Kaililau- j okekoa rn;J ka wa aku i lohe mua i ■ii i ka k'O o ka ohe a Kauakahialii j —km\u lnwlele"anā ia Kapia—kofta J komo ana I ka hiliipea 6 ka lmiu —j kona alo ana i ke anu a. mi ! <. koi ' koe a ka ua a me k<» mkkaul —kou \ J hoea ana iuka o Pilianakalani a pela nto kona hui ain me Kauakahialii. "Aohe na ke aiii 6 Pihanaka' i '-i 1 kii tnai ia'u a"l<iaa su o Kni.ila.i -okekoa i kai n-i. ō Kapa'a. -Aol»e na.īi'ki! l i'ua la'u■■" niāi ka po'i ! aloha aku o kuu makimhnie. a pohi ! hoi ka palama a hi'poi »na a ko'u | hiaui makuHkane, kuu makua Moi j , nei, oia o Moikeha, ao!e. Ka'u po [ inoi no i huli aku a loaa o Kauakahi i alii iuka o Pih&naka'am., Ho elua j niaua i au aku i keia !oa. Owau a ; me kuu wahi kahu wahine, k\ nna ■ 3 ae ia'u i kela aina malilii ! ni. Aole hewa o ke alii," o Kanaka ' hialii, aka, owiu ponoi no kai hewu ! ma keīa hana ana. >? ! ' I ka hooki ana o ua aliiwahine \ n.ri i kana mau olelo, ua hoo'liolo ' 'hi ih> hv i ) 'OiUi o ke Aupuni o | I M m' i, ( oU'o Kauakahialii. A ! ia wa im hu'i i kukala at s ai o Moike j '•> , t 1 ' > > {v i"" i > kekoi i u ihine \ K 11 ik v'i .'u. a pela hoi o j K.i iki 1 i i ka hoaii na Kaili- j i ; •!<<■•!. vt. I a !voo'iolo ae la ka j i Ana a pu>Tkc;a manao o Moikeha, ; k<. a 1 , \ " v i > puka 'ae ai. j i "Nam ia. wahi a Kaililauokekoa I 1 i pane aKu ;u imua o ka nīakuakane I , *\ ha\« lae mai la oe, e kuu 1 i makua, i wahiiv au na Kauakahi- ; a': l , i.oLi'a. '*'e i, n ka\i e waiho i aku īK'i iiuua ou a me ua'lii kahu ; »a o ko kaua Aupu.ii, a oia keia, i na'u pou.ii uo e kii ae i kuu kane, , ī manaio ka iioko weienia o kena ui..i u.* koaa .u.i >a n> anu a paa . nw ke auo he pio. \h\ apono-.a kvia n)h>uo o Kaiiiiau;ik(.koa _i hōike akuai' imu: v o . koiHi makua aln. Alaili, huli hoi ( aku la ua aliiwahine op o nei i kona !".a!e. l/i'au aku !a ia ho kapa ahu '■■' i, !u u\>l > pnakai, h.e lei palaoa, Pih.oa, 1 iwe aku !a >loko o ka ha'i.'U) i paa «i ke kane. A komo fc««īa iii>ko o ka halau, kahea aku !a keia , k k:.n> : Auhea <v, e Kaniaupioika WiUu " i.oho i)i « !a <> Kauukahialii i ka J*o o ka w.'.h'iie, pam> nui la ia: "Kia uo ,\u. <,\oemai la ka ia, e Ka' . ..• ■ 1 H ' ' ;> >: k:r;;a)fuvis H.'.i «i.r. '■>• o K.u'>U«,»kv 4 koa « ,

i loiia ke ka?i", honi aku la ia ika j iiui alaila, pa>is aku !a ia: • j "Oa olakaua. 'I tsu mai la a u ia oe, e hele kaua e ike oe ina inakuti ' o kana a rae n-i'lii. 'Ua law mai la au i wahi kapa nou me ona rnalo. a h'e lei kekahi a r u i lawe. mai la ' - . i ī ka lo!ie ana o Kanakahialii i i keia lono hauoli i lioikeia aku e ka_ ! wahiue, ua kulu iho la". kona maa ' waimaka. Aia wa hoi, wehewehe ; aku la i na kanla [ a pau i hoopaaia ai na lima ame jhi wa«ne oke kane. A kaawale o i mai ka' pop mai o j manu, aka" la o Kaili lauukt-koa i na«_(nea e -pono ai ke kane. i ! A paa na mea a pau i)ialuna o i Kauaka-hiaiii, nana akn 'la o Kaili i ; lauokekoa i ke kane, a ua noho po j [ no ka ui a me ka nani ona, I . pane aku la ia :

"0 ko ui no ananēi C ke kane, a ■lamalama īmua o na' niaka o &a luaui makuakane o kaua, oMoikeha a me na'lii o Kapaa * nei, pilipu ko ■ lakou hn'nu. Nolaila, e u-haelo kaua e ike' oe i ou meu makuaho nowai." . I lawa,no a noeu o Kauakahialii mai k«hi ati7!-r kn ana, o ka wa no ia i olapa iho ni o ka nwila a ku'i no hoi ka hekili. Jīookahi ka-ina wawaP'O Kanakahialii e mahiki ae hwkahi no hoi ia ahi mo ka poha i ku. Eia na anaenne like ole ke ku nei m» uka a makai o.ka aina. Ke ! pono la hoi kekahi anuenue maluna pono iho o.ka nahele o uka o Pihae.-akalani. Ke kupinai nei. hoi na paia Tani' i ka leo ikuwa o" ka liekili. ■ Itoko o keia mau ouli pahaohao e | ib;eūi nei a e lohe ia nei ena mea &

| jt;iu, olelo ae la o Moikeha i kana 'olel-i; "Alii nui no ka, 'O Kauaka j hialii. Eia n:i makii « ine ka leo o ike Akua ko hoike mai nei mo ka j i:ioak«ka lea." j la oili una'ku a Kauakahiulii a j nie KaililauokeJ>'oa mailoko aku o }.k* halau, ua halii paa il\o la ka ua j koko maluiKi ,o ke . honua, e ! hele ana mai.ka halau aku a hoea i jka halealu. l T a uhi pu ia aku la j n > hoi ka halealii e ka ua i koko. A iioko o koia ptynohu ua j koko i hele aku ni o Kauakalnulii a j me Kaililauokekoa a hoea i ka liale \ alii, kahi a IHoikeha ame kana wa hine o Hooipoikawalauai, a me ko laua mau kahuna ame ko laua au> alii holookoae noho maiansj. Aka, ma ka, maoawa na", ekflle ;kn ana o Kauikahialii ma, no ka I ilii, i«i hone mai ai fca len. j-ii Kan'kawi nuu Wailua iru\i, u ka | lokalo nmi is ua 1«o nei i keia m.ai | mamala ok-lo; I Kapu aku fcv Pih;.nak;ilani! f t Kapu «ku la Pihanakalani! | No Kaniaupioikawao. i I K Kaililauokekoa —e —" ' Ua moe oe—-a? \ Moe <V i ka l.iula o Puna, ! 1 ka hihe ake kalnkalu moe-ipo o I Kapaa, I I ke Kee nalu, o Makaiwa, ! ī l?a wahihe ni o Hooipoikamalanai. ī K Kaili — i E Kaililauokekoa —e — ! Ua moo oe —a? j. Ua lohe la ke alo alii a pau i j keia mau huaolelo, a nmapinau ae jia kahi a u;o k^ih\: "Owai lioi nei j alii nui nona ka inoa o iKaniaupioj ikawao; a pona boi ke kapu o PiI hau.t,kiUani'?' ! j Kani hou mai.la no ua ohe nei, a j lele ma.ija keia mau lalani oleio:

| Knpu e— i Kapu ka oka o Piluiimiknkui, | Kapu Hku laia KauAkalūalii, j Knpu ia Kaniauphnkawa.', { A e Kaili - ] K Kaili-mahana-kapu o Olopuia, i I ka pa-u kapu o Luukia, ! K Kaili — | Ua moe anei <x ? Mamuli <> kei;t" mole, i nnuipopo i ai i na-mea a pau'o ke alo aliio Ka 1 nisupi<\ oia no ke alii opio, Kaua ikahwlii, Aiawa i lux>mao<J āo a> I o Molkeha ika ol<?lo ana ae' "O fkA no paha ue? oka olie ake «!ij fo* uka o Pihanakalaui a kakon e iiohenei? ■— I * K»m hou ana no ua ohe noi me k» lHHH>uku mai uo hoi i ni> hita oleio: 0- <■■ >>-- - - 0 ka uk*.,; 0 ke alii, O Kanikawi ka ehe, la> laua i\i e K,«pM

1 I keia mt'b hope a-Kanikawi. 1 h.»)!i'l \ m.i' ai inumuli o • ke akamai '0 Keknlukaluokewa, hoea aku k o Kauakahialii a me Kaililauokekoa i ka haleahi, e lika me ia- i luikeia j ae la. - - t" He m:a makehewa ika meb. ka I kau moolelo, ka hooloioiahili wnle : iho ina haaaou olelo ana ina keia ' wahi. Ua lawa ka olelo ana ae, 'ua j 'lilo o Kaililauokekoi a m-« KaU\ka : aialii i kanē no\o a i wahine ao, Ina kahi ame kalii, A mā keta la jno hoi o ua mau alii opio nei i hi ' piui pono ia ai, wahi a ka olelo, ma 'ka hoao ana, ua hoolilo aku h o ! Moikeha ia laaa i mau alii nui ma j 'luna o*ka apana o Pnna holookoa. | : No laua oluna, 'no laua olalo, ka j uka a me ke kaī. ~"J j (Aole i pau.) J