Ke Aloha Aina, Volume XV, Number 4, 28 January 1911 — MOOLELO HOONAUE PUUWAI NO KAMA A.KA.MAHIAI. KA HI'APAI'OLE O KA IKAIKA O KE Kai Huki Hee Nehu o Ka hului. [ARTICLE]

MOOLELO HOONAUE PUUWAI NO KAMA A.KA.MAHIAI.

KA HI'APAI'OLE O KA IKAIKA O KE Kai Huki Hee Nehu o Ka hului.

. 1 keia knkahiaka» ua ala' mai la ; o Kama-a-ka-Mahiai. Hume iho la oia i kona malo aku ka pn-alī i i ua kanaka. alaila, honi akn la ia"jj ka 'ihu" oka wahine, me ka olelo-] ' ana'ku': "Aole koia he ihu lilo i' ik'amanu: nolaila, mai hopohopol 'oe no'u nei. . Aole paha e anusnuj ka wai o nei ahiahi," holo pukaka <>: f Halulu i ko Maui keiki." i j~ Puka maila ia m iiloko mai oko j | laua hale, -Uole'aku la ia e nnna i j j-na wahi hohoa. llaawi aku la ia i j, ke kauoha ia laua, e nolio iaua e kiai makaāla Joa i ko nliiwahine, t oi&ī kona wa e kaawale aku ai mai }ka hale aku. Wahī ana i pane aku I ai i na wahi hohoa ■. | Eia au ke helenoi i ka hana 1 ! hoea mai aī olua a me a'u nei ī j keiā ainu malihini. E noho olua Ime ke aliiwahine. E kīai makaala ' loa olua iaia. Mai nolio h.iu olua [a lele olua e aumeume a e kupapa ,pn me na aao pupu a p.m e hoea marana ia nt i, o lilo auanei hpi oiua ilaila e paukiki ai i ko olliai mau walu īkaīka, mai kahi e mai i no ua palauaUlo nu", a o h līlo no iu oka haku wahine o oīua, Oka hoopea-wale, a o ke kiiuapo» e hcx>a mai ana ia nei, oia ka olua e lgip>\-. ku mai keia wahi aku. Aohe ikaika, aohe oolea, aohe eu, aolie kupua e hoea ianei u hookuonoono r ka aiua o ka wahine a kakou. t hele au, a ike ae olua ia J u e hia aku ana au iloko o ka pilikia, a he wahi pono ka olua, e hana ai no'u, alaila, mai nar»ftnvāka ae ohiu ia'u. E kii ae olua e kokua ia'u-. A ke kawoha hou nei no an ia i hoea hou mai ka nioopuna Te"ho a Uli, hona ka inoa o Miki a'u-Miki, mai noho iki olua a lele aku e pulik> iaiu. K pa'nlu oluā i ko olna

tuau nmka, e. paui I na puka pepeiV> o olua a jwa. A iua e hoolohe ole olua i ka'u, a hoi mai au mo ka lanakiia, make loa olua ia'u, no ko olua malama' ole i ka'u kauoha. Eia au ke' ke kaua" a Halulu. Alolia olua," Pualu mai la no na leo aloha o ua mau wahi hohoa nei 5 k# laua haku, me ko laua hooia pu ana mai hoi, ehooko pono uo laaa i na olelo i h;V\wiia *"ku r.a I.u;a e malanuu īlaale'H' ilio la o hiai i na waui holum, a hoi o Kupan\-Ala o Puna, ke ku la ma ka o. ka hale, me na hiohiona i IW.e a iuuiuu HaeuWi i k» uui o ke abha e hanujvanniva ana iloko oiu no ke #iohi> i ks iwihilo— A hilo htX)k;\hi au i ke ah>ha — Ows>u wale tho? K hih* pu no k.nua f ka >nai a ka manno, : j ■J mah.A ka'ivoKnwJ^uWt A . Wkahi. Uwa wk\t o l|auv!\..a*\uvM&Msu i -r :V*"'

i kalii a ka e -hoho | aaa tao na keiki ann,,' a| a 111; kona ma u maipa.ka kaua a me na alilsikau i, na pukaua a me nu kihuna 3 kaawi rtku la kei» ike aloh» ja lak»n,_a pela no hoi lakou i panai njsō §ii ko lakou alo ha iaia. Ltlo e aktl ia nrs ia Nua- | lele kn ninanl mvia ana msi i kana I hnnoha: "Aheapa ke kaaa a ka ! mann i nei laV* Alailn, pane akn la keia: "Ua lima ka'u huanlolo uo kau ,i ninau m;ii ia, eke alii. E aho nialiope |ka ! u paue; a oka ua kahima ame |na kiLo ou, eke alii\ ka raua. Inj) : no hoi e kulike ka lako.u haina me ( ka'a, e hooia aku no aP. A inalioi |e like ole ka lakou me ka'n, ehoole i aku'no au, alaila, na*n n€i ho na _ j liapaikihelewale e hai' akū i ka inea oiaio." , ... Kaooha ak« la o Nualele i Sbna poe kahuna ike, e nana msi lakou i ka lakou ike, a hoike mai imua*on"a a me ke anaiua e ,noho akoakoa ana ia »va. Aole no hoi i emi ia hoono ho puu iliili »na «nai a kekahi" poe kahuna a peta no hoi V>a kahun*» n&na apu awa, nr kahuna kilo lani,, hoike mai la lakou i ka l»kou ik?, oia hoi, aia a ka ka ī.a i ka 1010, oia ka manawa e kaalō' mai ai o l Haluiu ma ka poai lewa nun o KeUm." A lolie oKama-a-ka-Mahlai i . | i ka hoike a ua poe kahUna nei a paiu 1 aku la ga liamaeu nei o Maui, ka mea hana lia po u-lei.i makohi ka pali kapu o Ka^aia-a)a. 0 Puna, imua, o \a makuahonowai ona: j 'Malia no ka oe eke alii i piiikia 1 ai, he poe kaliuna ike ele piaoli no I keia e noho nei imna ou. MamnTT j'o ko lakon nei ike'.ole, ua" lanaMla ! tnau kela aoao. A,-auhoa ōe e ke falii, e'a ka mea diaio īi'n e hofke ī aku nei. A pau ae ka*?i olelo aiīa, j nialiopo koke iho oia wa, e uhi paa ?ia ana o Keaau riei eka ua lvolto; k mahope popoi mai ka ua awa o ke kuahiwi; a hahi ia, iknwa mat ka leo oka hekili, a «iai ke ahi a'Kauwihunakaeha; haule hekikili mai ka ua mai ka lani mai\ kahe ka wai ula me ka waf kea, mai xvka mai & ! hw ika mōana. V A mahope iho o 1 keia potl!i ana ka La.! Aohe m'alamalama e ikeia rna Kea-"i 'au nei. floko : aka ponli e 1 aki ana, e ole hala ai ke ke*« ana a na keiki manh « nīnawaikoliiA ! inahope iho e ikpu ai lee kino t ahi o Haluhi e lalapa an.i i po- ; iuiu oka 'iini. Ake wehe k.ī "po- 1 uli, a poha hou ka malamalama, uāj kn ka La H«na o Hualalhi, feu ° Ha 1 lolu manu he kanaka, ilm\a oV£ kahua kana, a owan ne! o Kama-a-*ka-Mahi:ii, o LVp\ikih(.lewale, taoo ptm'a a Hina me Manouli, ka hea paio, hoa hakaka, hoa n\okomoko o Halulu i hor>kanaka i Keaau. Xo lai'a, mai kau ka weli, f mai niaka'u', mai hopopopo, mai lele ka oili, he k kaua ka-malii ko kei».lA. O Hoolale aks T'a l?kiu ka hauna kau, a o Haleakala, ka 1 laan a lawe o Ke aumiki me Keauka, pau inln, aohe laft kanu." Oiai hoi e kuknknka ana na'lii a me Kama-a-ka-^lahia 1 |no ka mea e pi'i ana i ke kai\a oia i la, ke liuli hoi mai Ja ka laau polo-

lu a kehihi kaikoeke o \m [U*>? olali i noi o m*i'kahī ni:\i o F1:, ke • kwpaa wahino. j He iKwkahi po okoa me n& haki-1 na !a e!ua ko ua laau nei noho ariß | i k;ihi o no ki? kamAiHo an.-> iv.e| «a nw no kA nwa o| | pili «na i kv\ka\ia niatv:\or>;\ o kon*,\ i ba\v\ i\liī, oi s \ hoī o i hiM) mo fīiuuh\. fa hooVo*oia i ns iMA a pat» a j Kama \ hoike *sku al' ia\\. 110 m,sii\vahi pok'ol lo waU'no ka; h;VA\Yii;\ Akvi i:\u k;vahai ;uw'kn « loho o IMi, »k;\ t 1 n.u\tViV\li o ks mt\k?n)ivko o vu\ wck> _jhu\;\ X oho a «9 hiAhino kūpos ivoi, e ib? in* pah:\ o I«au k nana i kekahl o no hh m«v\aw» elw i kaatu\po w # noUiU, k»Uivm ,«v ka hoi tvi«v o n* poh hi t\ei s opio v> I» minkam o ' 1 k* pau o n* rfp\o % Ksni*.J>-kA MftMi»t, V* o ' ■

| ualaau nei ma ko kt|>JUJpāff j i.lkft hnK'ae ana o kr: at!l 'op!o iiatka-' tu polohi noi,'" ik■. # ak i f;i "jA.ī waiho iml o kim haa aloha. Aia manaw;»"i niniu a*iu ' o;'"Kami-a-ltā-Mitt»ī iui pj!olu | nri: "Heaha koO inea i apa loa ai? He ik! wale no na w;tM huaole lo a'« i kauoha aku al ia "oi: no ka hwe ana*ītfi a waiho imna o H5, iis nae, a. !oa oe 5 !a. Ooe ka pahn k< kahi i hwlaau ;ika nei f ia haiw? a tt{i?" Pane ma? |a ua wahi kau noi: "He mea hōjjtau i ka apa o poe. E kala TrafēJ.nehinev ka p.iu ana o ka'u -maa olelo ika huainn i imua o Uli, o ta hpololoiAhili hoi a kekahi ruoopuna a Ua luahīn»; nei/ Jla manao loa oia, 'avrm h msa naiia i palukulukiī i kona "kino h palupaiu i kahi mau maoawa i hak ae.hei." - ~ Ninaū no o Kama-a-ka-Maliiai: "A pehea kau huakiai?"

j Pane ua poloj|*' nei o Kailua: "Maikiii ba T u hunk i. 0 ko'u ho-. apa-apr\ ia ana ka !u wa e pnpa lioolalau mif wale. Eta iho t fce kaua a Hnlulu a liwa ilio." A pau ka hol<j olelo aua mawaena 0 Kama-a-ka-Mahi:ii, me ka laair wai-kaaa a ke kaikoeke ma'kna, o" &ona honi aka la no i.-i" *i La ihu o' lta mak~uahonf wai a pela f iia Wi-' koeke a.pau eha, aiaihi, pai aka la oia i kāhi hau ikā oīelo ana'ka: M lna Ikaiia a ntn i\e īaua. "Ha Halalo e na'i mai ia Keaāu nei. ri ' I laWa no ia laaa nei a\n iwaho 1 kahua laelae, d ka halii mai ln no ia oka tta leoko. Paa pu o Keaau mai ka nka-a be*kr,i. Oka hele'i® o h 'ōa itoko a nee k v man &, aakl niai ana ī:a 'ftā awa. Xo>!e*i kana mai >e anu. ' TTe niaeele lfavi "k'eke hoi ia ona m<f"ā a pāū". liala ia, aōā" fca'pohlvi lani ke ku'i oina a Ita H*- ikuwa 1 in 4.ka'leō'o Kanihekiii n a na ?urj hi a pau oka tewatnna; «laila» ila an:vanāp\r ana na niakn o Kaiun hi-nni- na-mak:i-ohs\-i-lkii-l;uii lx le' pua « nn hwlo atce ahi nia na psia !ewa. ' Ke mokiihia ftei ka wai kahe tfiai nka mai o na mokn leTma," hti'eT " kai ona vn&l;ufae. t>ia lieleo teia mau liākoko sna onā mea man& a me na mea iknik* O Īia īani, a li!i kolaS.oū inau Vakoko ana," oia v ka wa i poipu iho āi he pouh s tuii.! ole-?uUa pi<>o ola' ke 1;a! ī V.i. a.na"kelki Qianit\ a Wal&olii i "ka u!u naWle. "" •' A Iloko oia nui, weo ana k t P».n«iu o kā lani'i malama'u ma n\ti, "oloio an;\ 0:\" Hial.i malama rCeff # o'a A e |i?h> manao iho oe fātnak:i 1 i'l'īlielu, o Halulu kei|\.ino Vln, o uia aloalo' nei ika W», ōin Vv!<' »o l>oi o ka ponli a weVj" oJiooTi no ana kVmalamalama T",a, T« wa \la%aiip6no ak n Wk* T,a m;> ! l«ns» pono īho o Hua!;>lai. ! Ma ia manawa aku 1a o f Mahiai i k h >a- **A\l Kaheaia akn nā'!ri e pnlei «MHiwaho'iwi." Na Kartria-ka-Mahiai k'e kauoha i ua wa>si l>3ta ne? e kahea I na'lii.'o Isonā ku'h-. a mai la nolloi ia, e afeu lako« iwaho ē" nsna & •? tvtsivaikli ' hoi

i ka "papft loalea fin?ī mkw;wrfa ĪM Halnlu," k<- kup«'a a wfeT Kama-a-fca- >Ts\yhi 4 ke Wa» | paīVTe o fca Akaiia a tt>c 1t& vnwp] o*e-T Mp h?> nnea "h i n* | o \m haA 1 hoii"J !vf ka h&n», U i :un ] Wa e W aiui; iv,rt k ; !, -i ~N j mftl «nanii tfi*i WKi an.i An me ??-' \yv I mn« fco «a ?. f\ * Mhi v ] wa«n V A jm.. na knv> muih'mA ttv :\ s o ] Wa.'o Vr«s a 1«) | na s rm** fcf»r.a rw\\ V>o t>d |x | ' tvm, sa t?Ve no mo Vo \ s Ko ro «A wa 5 ? *isā r,i>. kt-' »-io Wl«afca nvvVi Vn ty. *' t»« ke|»m Hs»h»hv. !$» hw o .1 W krt n«»1 ift?> kn' -ed*o 'ho i ko*)A hoa *- I, 1 ;; ni*ī *m mp ks wl?*\vVi tmw» oni Hf vra ia M 11 an sv i a! m W.Ai.

mfi k»ī.*t a me/k»>iā oiai o K f aat?,'a paA"p')no Ite le-ihua liuii"»:! muj£ aiu 4. kt h >. ~ il»» wi nr> !iiT k-*a ivk* ihoi nni » " n nea ?, pi o. Pil' pu kō !ak >>o mau liann » Iftt> an i J|«i iti *•; liweli hw o!« oke ku£;.n, « hakn'M ana m* k° koa nwkk i N ■'!>.> a . < » l'a 1 ke ann o ka n. r't ."•! a n '• k.v hipohnpo īf 'ke, nna*'. i ? "m™ .. i ' kahana o Kt'aau, a ma " kaikiinane o Kapain-a!* 6 "1»««», t* koe no o Knaieh' a mt> na fc«M!c\jiJu o Kailm. , ** " . A kupon > ii;i īkaika pakahio -iuao a m?> k«>ia aoao, u wa i aku ai o Kama-a-ka-Muhiai: "Miike o Halulu i nei !a k Kami, r - i-ka-Mahi ii. Eia na hulu o ua. .nantfltc li| mai -.nei". ■ Ua loha ■k&)*kn o.ka mami; ui upai, op^li o Halulu ia Lopaikiīiekwale'" " Kani a manu mii la no hoi o Ha Wn, a miī !a k \ feo kanaka nni'l': _ ' ; "Ao'e o Hahilu )ze po-pop> g.na v ju iwil keia la 0 kahi ( Li>pa?Vi lielewale o Maui apa„ , ne', ia Haīulu majm j.ln o Hookahi no ke )tik<\ a Haiulu 1^.5.,„ onohi maka o Valif fiele wale f laua o Kalehua, lele īa iuau pieīe ka hale. Hnokahi no ka uj?ai ona o H:ilutu, Jele opeapea"o ' •Kams-a-ka-Mahiai i ka 'ewa & fiaura:nai ?Uor" ' "