Ke Aloha Aina, Volume XV, Number 5, 4 February 1911 — MOOLELO HOONAUE PUUWAI NO KAMA. A-KA.MAHIAI KA HI'APAI'OLE O KA IKAIKA O KE Kai Huki Hee Nehu o Ka hului. [ARTICLE]

MOOLELO HOONAUE PUUWAI NO KAMA. A-KA.MAHIAI

KA HI'APAI'OLE O KA IKAIKA O KE Kai Huki Hee Nehu o Ka hului.

Ia i hoomaka r.iai ai ua Halu j krnei e nee ittai imua o Kama-ā-" Nana akii in, wili mui |īia rta lima -o ūa kanaka manu nei o Pann. Kee mai Ja no hoi ia, a nee *ktr la Yio hoi o Kamaā ka-' Mahiai, me kona makaukau i na ma*tawa a paif no ka lalau aku i ke kinoiiui o Sfofta hda paie». A i ko laua hui ana he alo a he alo, o ka w& 13, i olapa like ai na lima o ua mau kataea nei, a pai ana na kiuo pakahi o Laua; i -kahi &me kahi. ! •Hao ibo la ka mana o Haiulu e hapai ae i ke kino 0 Kama-a kaMahiai a paki iho iluna oka honua. Pane aku la nae 0 Kanw-a-ka-Ma ■ hiai i"ka i .ana'ku: "Aoe e hiua ia oe ke aalii-ku-j i makani o Haleakala, e k;t manu • i hiipo-. JE noke oe i ko ikaika a pau | Iko aho f a puehu ou mau Imlu i ka i aole 0 Lapaikilielowalo. e malele ae mai kahi a kona nvui wi 1 wae r eli«\i iho la a paa, '' - [ * Ke noke M no uāTlalūTu .-nei i ka | hakoko mē ka ikaika e hina o | Kaioa-A-ka-Mahiai, a e nialele ae | hoi lfcpna kiu > mai ka honua ae, he [ ole nao ke kulana ae oka hi'apai'o!e ' o Maui. I h;H> mui kn hana oka : nnku oioi oua vna nt k-inakn nt;i i !ke kiko i na ninka .0 Kama a-ka--1 Mahiai, na ho'o koki' iho !a na i | mak« pohnku o Ku-ka-ohia-laka ma. | I na kipon* maka 0 K'iin:i-a ka-Ma.j I hiai. koi'koele aua kii nuku o ua | j Il.iluln nei ihma o ka pohaku. [, Iloko 0 keia e knuapa nei o ! Halulu me ka knua koa opio, e kfio makamaka helulielu, aia mao o Ku-ka-ohia-laka, ke makaala- mau la i'na wahi a pan a ka maōii kupua o Pana e kii ana maluna o fce i kino o Kaaia-a-ka-Mahiii}, A iloko hoi oia wa 0 puahio-

j hit>-(hikiwawe) ana aa ulele ana n ! |ua ma\l kaoaea nei, ia wa i paiui i bou aku ai o' Kama-a-ka-Mahiai |ia Hahilu: "Aloha walē no ka | hoi oe, e ka manu. Eia imx. na I lima u!h o Kania-a-ka-Mahiai ke la j wekwe aku h ia oe, e Halulu. „ ; Naniia ua liana iho la uo oe i kou j ik<iika nialhna o'u, a ua r nele oe i jka !anakija ana nialuna o'u, nolai-, Ma, 0 ka'u 'aku k»>e ia ofc. Aela mai | ka ai a ko Maui keiki: i | Ia itpa ana ae no ona poholima ; ! wikani o Kama-a-ka-Mahiai i na < aoao o ua Halulu kino hookanaka j 1 nei, nui ana ka waha 0 ua manu h ii ka uwe alala, nie ke kapalulu lau j ua ole hoi 0 k'ona o»au \Yaw&£,,ā pu | elm ua hulu e hoopuui jina i | , 0 ua Halalu kino A i ! iloko 0 keia w,a i iho ai j ua maw kaeaen nei i ke kn^pa. 0 Katna-a\ka ..e'opiiaua o?a me ka lomilowi ana v na aoao t) ] kona hoa paw, a oua Halulu nei ] *hoii e kupaka pakaawili me ka upai aiw o kona aiau ehfep ma I na ao.io 1» Kaaj \-a-ka-Mahiai. 110 1 ko oka msmi\YA pokole, ua kle ae j .la ke aho 0 Haīulu, a huiakila ae la | <t Kama-a-kiv?-Mahiai, , J Ke- iko ui;\i la no 0 Uli i ka,umke | aua o Huli aku U yia a . o'elo aku la i "kona u\ui puko.ua: , 'A«Va oukou v lakoū r.<n, ua ■ Tnii la o**Halū\u ia Kama-a-ka-Ma hiai. Ki ao k«hi aho 0 \ui uiakA\s>a ka nei ke hoi uui nei, H<> keu,\io ka ikaika o' Kauui - a - t;a -M.ih i # 1 K > keia ana v> t?!i.nO fei ikaika 0 K > -sia-a-"ka-M:\h»ai, |sAne w*ai U kft n.»H>puna Leho a «a loa him* *t\ : * ' 'Aoh'e ikai'ia t*ia Knnia-a-ia-Ma hiai. Ovta\. :ur; k ina uiAhaWa e n>&h?ai iho eii, moe Kva. AhiUa, j»aut> mai \k iokoolUA a ft»ho iv i: l 'Hs keu' io.hyi 0« & k* "laa'wnhi 5

| le no a _Ka r na-a-Ha-Ma!i'a : , jtpeane lele lo%'ko > ia mau fkji au£*iīiai, 1 au; a &!»"0? kaena af nei, e Wake I o īa oe."' | "Paoe »a. Ua phpu nei; "Aoh; j kn oe 1 ik* ua hf»«wi n'iai nei ke ku | <j kgua i ola hpu. oo'u; I i ouioni hoo na'.u? A e» au u;i 1 -luaknukau a u%j%sva pono i,. ka ika. ika e 1k !c okoa ai q Ka ma-a kaX| M.il)i ji iloko o'u. 0 k« hana «WMikii k.-ia o K^ma-a-kā-Mahiui,! «weKta-li oia i ke kula*o Paifie;!'j " Mamua 0 ka hoea a'na'kn 0 kalīi i aho hope loa o Halulu imua o'Uli, ua hoūuna mai Ia .no ua luahine nei J "i -kaua elele, e hele mai, a e hoike [ a?ai ia Nualele, e kaua s h«u_ana ij;o j 43ūawafiaa _o kop a (ko. a oao a me ko lakou āoao i kekafrLja ae. ; A 0 keia kaūa a Hli e honftee aku ' ai, Ijb kaua huli-a-mahi. JEThele aku ana na kupua a pa\i 0 ko TJIi aoīio e.alu.ia Kaina-a-ka-Mahiai. 4 j olelo pu mai ia o Uli i ua elele nei I nna: ī "E hai aku ōe ia Nūalelo, ua loaa, hou a'u mau Uala Pulehu, a. 0 laua auanei kekahi«e komo anā iloko o ka hoouka kaua o ka la apopo." He knni ana o ua wahi kolea nei i •kahi o Uii, he walaau aha tibi kana i i kahi o Nualele, ma ka fioike ana aku imua o ua alii nei no ke kaua , iiuliamalu a kona haku e hooueē ni.H ai E ala ana na kupua a pau ma ka aoao o ke ahiwalnue kupua o Puna a nee. mai lakou e kāua ia , Maluna -iho j ua uiak?, malalo ae ua make, maj uka mai a makai uaai ua make a ia. i,poe_k&eaea t anai, mai ai ia Kaiuaj a-kirjMahiai. Ao e hanai Pa.i ia aiiii kela vtabi, keiki ika īika.^U 1 o Maui.. Ua Johe,..Skki\ Isjiq ! kupepeiao, e Nualele, a nau -ja e , noonoo. Eia no ka wa pono, hoike i oe i lpf»u manao, oia lioi, e haawi 1 pio mai oe ia oe iho a \i;e kou mau | makauinana, ;ilai!a, ola oukon. | Aka, i hoopaakiki .kuhihewa .aku i pe. miihope ,0 i aU'ha wale ka JJa ka mea mehana ia. I oe e Nuukle a me ou poe ! nana. ( Kekamiiilio nei m> ua wahi ma- : I m> nei i keia n)a« huaoielo, ke 'ohe | nei no 0 Kama-a-ka-Mahiai. Ēia nae, adte i okalakala kunahihi ae ua olāli'iiei o Haleakala kuahiwi. Msnrua o ke kapoo stWa o ka La ia ahiahi, t>a hiamoe iho la ua niuhi nei o Maui Kama-a-ka-Mahiai. A i keia hiamoe ana ona, ua lōaa aku ! la ka uhane kino kanaka 0 ka laau | ana, oia o Kukaoo-Kukaohialaka, 'a l o ka. laau lwi uona ka oleloia ara, o j t>h i-ka- io-o- laau- o- Hkahu , [ Ike aku la no «a kanaka iu t r l ke j ku' ana niai o ua.'iiī- nei, he pohaku ; kekahi aaa\> a he kanaka nn lioi ke kahi aoao. 01010 mai la ua KukaooKukaohiwlaka nei; "Apopo, i ka kahiaka hahan ke kaua a na keiki, a aa kaikunane, na moopuna a me | n& pilikana o Uti. Mahanahana na Uala Pulehu a u& luabiue jnei. Aka, i keia ana nao, he j nwnu aiae ka aiea uina e pulehu i j ua mau Ualanei. O na~ba-ua,%,pau |.a na poe e ae 0 kela aoao, he mea | oie lakou ia'u. Hookihi 110 a'u | kau:t e hopohopo uei ia oe, _e kuu 1 l»aku, oia ke kaua Leho a Uli. O i kekana auanei paha keia, e kuu 1 haku, waiho na iwi o ia s P«na «ei. Noia>ia, eia ka'u kauo j : lta iaoe, e ua hakii uei, e waiho \ m»i oe_«a'u e palepak aku i ua ' uiau m<xjpuna pupu uei allii; ai uiai uoho lu)i oe a ho>ikokokeja j laua, o piikikA liewa, aiwnei oe». a * pau hoi ko aho i ka apaū e m\] 4)iiau wahi pupu «ei. Ina uo 0 ka ī iele ioa #e o kou w*hi hjuiu, oia iho ! uo; a ina uo no ke kpe iki | iho, e, aho i&. -0 ka'u .vt4Ui kaua, WAle no kei* e.liopohopo nei ' 1« wa fcoi pan<? aku la o Kama* | a,-Ua-Mahai uhan l : i ' 'Heaha. aua-1 oei lu>i ko u mea e pa\jpauaho alia, iua,vi \vahi,e<p%, iua e wanao aua j laua ovv.au. ko laua Uoa IwOuka"?? .. '■ O k«āa mau a ka uhane ■ « «a K**ua-a-ka-Mah»4i nei i p«nej *k« ai iuH>a o eia ka 1 j*a puka HWi i k<j ao, & ioheo •alao Ualuiu. auA k^puu puu a ua lafkauiJthitno Uala nei o Koaau i k$ yuu>!.uua me ka pu ana iho i n.m buaole!o osolc|l, "13c keu k* hoi k«?ia a ale .i ae ne» » 1>1« i ka apa a iaa waki wpo.! O «a oepa k \oi &u a k;\uak.1l o'4o i

1 kekui i.fea un, tuirw o fce , , rii luKyraWu p'i 1- ■) >' : l! liHii ;a wa W-ki»}» i)". A !j- isj< -t hilō!ēUfh 01 ia me ka. pu'nwi nui u Ka Mahiai ( _;i k 5 a k sta a<i 1 a knua maka, n>e fea pina» .'Uia ae ika 4 . , Heatiajfei kpia maha.qal.ann -j 0k i hoaDOJBJga -wahine? līo'e ka ht i leo'u a pulienio i>u i kau noke i i ko'u omauma. i Heaha.hoi KCia? ,! ........ | "yeaha i pane hooke j k-i iho ai ua nei oka uluhala o Kenau. 4, 0 na eejpa hea knu t> ka j hoopuka ana ae nei, aole oe e paa- ; paualio Ika laua apa? _E mea aua joei ka hanai Le!io a UU? He k«;u , 03 a ke k maka.hpuwule, j ; a..pebeaL ihaja ka hoi keia mahakejL ' o nei au e noke nei, aoe no oe L lawa e kalii ktiki o Maui j ke, kaikamahine a Nua'ele, e keia kans ka l.apuw&lt}t" . . ' Aia loa ae la oKama-a-ba-Mahiai a'hahai m»i Ia i jsa wahine i namea 1 ikeia a i lp|ieia eia ma ka aioeuha ne. ,Ua JipQ s a mai..lflno l»oi. oia i ka po'uki ola ka wai«sne hoohuui nna'ku i ka.,banai a Uli. "A piai manao oe n""|:a wahine he oiaio kea mau olelo i puka hewa ae la ma' "ko'u wa "i. pauhia !oa ai i !La hiamoe." ' •" V O nei wa a Kaira a-"ka-&ahiai. i ala ae .ai liia'nuli o ka hana Jnaaupo. a.Kapatā-a!a o Pnna, ua kulu no ka po, a he wa nmauma nali i ia o ko kahi poe, a lie kamau wahi inamona me kahi mlki poi ka mea e.piiu aī īa aawaliwali. . Ike kakahiaka ana ae, ala.ae la 0 Kama-a-ka-Mahiai, lioiii a£u b i ka iku oka wahiiie» me ka olelo aua'ku: . . "0 ka la keia o kakanū paapaaka pola o. kuu pial) wai-kaua <• like mek uiua _.pohapol.m. oka hekili i lta lewa lani. Hookahi no kaua i aueane ai au e make, oia.kuu k;uia ana me na&īahu o Haena i. .Jxauai." . .. , ka wahine: r 'HtK> ,kahi no a'u kaua.<> ia •oe, e ke kanv, qia l|e kaua, he ne nia kahi nui na tpfik.e, a makou aka wahuie. I hihia ae. ou mau wawae i /ka pa-u"o.matou; |xe palahul! ko laila. Haule oe ilaL\ !ilo ou n>au lieea ike kua ( a paa i ka hauhoa i ka pa-nT A i ote ia, tilo ou mao noaka i ke kHohi" 'pono 1 ka ui o k"pn kino, pa to 'wawae | "kuu no oē' paa no on man liina'ia'u. "A i hooknu akit au ia oe i ,k:i ai a ka lua, lele koheoheo oe ia*u i piili. O kūlaipaū ia ai aka wa hine.' ' f MaHueialka īh.Q ui p K ;ui*-a-ka-Mas;i;ii uo ko ano hook&mehai a iisH> kupaianaha o na waiiiue. Nolaila, niuau asu U oia ikg wahi ne no kd ano oia ai aka waMne o kulaipau. ; la wa paoe uiai la o Kapaia-ala: '10 keia &i aka wahine akaiAai i ka ha'ih* 1 !, oia o kulaipm, he *i ia e hoowalewaleia ai oe, t* h'u neika wahine i lrUi» U m«i he ha'iha'i, Oko la umka poniuuiu a miuiau mai oe īaa o'u nei oe e oia ai aiaiia, o k«« uiau kuii nei kau e alawa iho * ike, a o ko loaa no ia i ke p*-ku uw ko opu. Pili ka hami, a ieie koheoheo qe i kahi e, Ano ia mea i kapaia ai ia ai a makou a k t I ivabine, o kulaipan. KolaiU. I 'ioohoa ue iko ikaika, ina he wahī I n? kou hoa paio. ■ He ikaika hoopo)lo bo nvi mea he wahine, Akt k\ī f iho kela ik»ika*i.ka hana. io, e ao {o«. 1 , e K*nia-a-ka-Slai;iai, o hoi uha ne.niai oo i o"ji n«-i. v j la o K<uu;i-H-ka»MahUi j i wilnue, a jna«,\ia o koiu | hwUek ana kho ia*a o j ?««*), wa\ho iho k oi?'. i ke kauoi Ua, peuei: \ "Ei* au ke hele uei, eka wala . j 1 uoiki a i okaia ko kino a puni» . aUila> e mauao Lho oe» ua make au. ,«UUa, « U'a. Xl»r«k v*. , ko a uhm» e ola, h\>u «u Aka boi,, , v oo ka UiaiK.ū uiai o ' k> v a kiiio, aoio an, l o nn\ t A'aiU, e [ numo?a»ia o»aa o v \ a.\. au i p lilia ". . .I'au oielo a :ia ouea a» i *i sku U 5 :.i » ko «ku .Iko no i u* WiKU, a e '.<W|W u\o mua ia L ,i i U ja jgjjtsnuuv iUo, ne kt? k ai ka * J^TIA no oia ī >ku a" "a ao wale u-o K ' k-. ua tfgjii hoh<.Kk nei. -<

hab o ka j*Ai t k&ik'-' ; Sshy,i>a u me uu £<$kav;a, | a"a iar,djp'i ; k:s • • I vl i fT;UfI o j#*.ae 1 ua v l*--U"U' p I "F : :i U u ik&ika 0 kakyu. jHe 'a u.uike, « he.!a ola k«-ia. ffco ■ kahi i.o a'n --- ( !T.jilii- i_l'ajiV?l? i- Im kak< | Owan h. k i.l ix airV V j imil;l o o.rt i.'ua. pasi> Ic-1>- i;i a qiquf9j|p> j k.ikou. H», .[1 ui a i. : .UjhVi I aoao, a hookahi no • fi 1 hclt-wah' nia kona aoao aku : Ei an ke hele ;:ei.'" j Aole i pau.