Ke Aloha Aina, Volume XV, Number 10, 11 March 1911 — He Moolelo Hawaii Nani, No KEKALUKALUOKEWA. Ke Aikane PUNAHELE A KAUAKAHIALII. A O KA Mea Nana ka Ohe o Kanikawi. A NONA HOI Kaikuahine o Kahalelehua. A O KEKALUKALUOKEWA Ka Mea Nona ke Kaikaina Ilio o Kekalukaluka. o. Puna [ARTICLE]

He Moolelo Hawaii Nani, No KEKALUKALUOKEWA. Ke Aikane PUNAHELE A KAUAKAHIALII. A O KA Mea Nana ka Ohe o Kanikawi. A NONA HOI Kaikuahine o Kahalelehua. A O KEKALUKALUOKEWA Ka Mea Nona ke Kaikaina Ilio o Kekalukaluka. o. Puna

Fa pau ana no o ka pule a Kekalu | kaluokewa, o ka nunulu atj Ja l o ia j 0 ua pohaku nei, oia no oe o ka 100 { o ki; kai e wawa ana malalo pono ] ae, a he huik malauialama ana na | kekahi owaka uwila, naueue ana ka 1 iii honua. Ano kaikaika ino loa i 0 uoi lniouaue-aua, ua na-ka-ka-ka ] 4P- la ha honua, puhee ae la' na ka : uaka ma k:i aoao mauka, 'me ka | piha w(liwVli. Me he .mea la i; paia ae na maka o na mea a pati, a ' ia nana an.v mai a lakou e .waiho :ina ua pohakw nei ihina oka ili o < ka honaa. Aols no lioi i kana mai ka uui. . j Ua oleloia o ka lua e waiho la ma 1 kai pono aku o ka Hale Paumawa* l ' oia kahi o ua i waiho j ai. Oiapaha. Aole paha? oka ' ka poe kahiko nae hoi ia. | I nei wa i huli mai ai o Kekalnka ] luokewa i ua wuhi k:vtffika na laua . oia i ho-e-a-e-a, a «11» mai la: "Ina no au e olelo iaia nei o ko'u papa heen*Ui ia'o hele -ai i hee ( nalu i Kalohuawehe, ho ti wale no , k.i ia'nei a hoea i kahi a'u e make ' make ai. Nana no ia e ti ma kona : alahele i makemake ai, ' a na'u no hoi ia e k npopou ak u»n a ko ? u al a : heie, a i KaWhuawehe maua o hui ai. Nokila, eia «u ke kauoha nei iaia, penei; E ka Alaimoku' —e! E ti oe i Kalehuawehe, j B iupopou atu au mauta nei, i A tai be-hee tao* i ta nalu, j OKaiehuawehe —r j Eiioe.'' ; j * He naue ana no ka ho*ma," he hn ?ili ana na ke ahi, he uina ana na-- ■ k** a ; a hoi, oili ana ua poha k :iei me he puo'a anuenup la ke. i auo, a okpft ana iloko o k:i lvwa, a < aalow&le mawnlio. ae o Leahh r "Ho iiua ole ke aiw.uwa o nei k»tiikī*," v j wahi a īi» olelo' i wawa hole. ae ia 1 wa. A mauaoio loa ihola no keka hi poe o lakou, malia paha oke alii , vui no koia o Kauai e hook»Ukuptia ! nei mawaena o Iftkou. !' Ona wahi kanaka keia i hoopaa a i hooknikui olelo ai me Keka t iukaluokewa, ua mu ko laua mau ) leo, a ua hele lau«< a piha Weliweli j- i-ko k«naka a laua i lele kikoi »i ka i laua mau olelo. Ake ike la no o i Kekalukaluokewa i ke kukuie o ua j mau wahi kanaka uei. Alaila, ole jlo aku la o Kekalukaluokewa i ua mnu wahi kanaka nei: j "Uui aku ua lihi a kakou ike kai īiele ko hana o Kalehua weln*. Alolia oukou!" Pau no keia mau huaolēlo a ua ieuiioi o K«vu;i, o kpua nalowale j iho 1a uo k mo ka hikiwawe uv\. . t B hoomaha ikl ka kaua kamailio I :M\a o ka makamaka heluhelu no ' Kekaluk«luokew;i, ae kamailio kaun, i no ke kaikuahine, no KekalukaUi j -o-Puna, iaia e walea aua me ko \ aikane ine Laielohelohe, hanai a, j Kapukjvpi&oa, nia k:\ aekai 0 Waiki j ki, e kaii ana o k:i hot>a aku i ka wa j e Ueu ai ka nalu o na'lii oia kaha. : Mai ka wa a Kekf»lukaluokew,\ i I pae ai uw a hoea i ka iwa i hiki ai ua Moi nei o Kauai i ; Kalil-i, e liko uie"ia i hoikeia ae la, I \ia komo ka hoohnoi nui iloko o I KekaUikalu-o-Puna no ko kamah:\o jawe ke kupaianaha o na hoike » |nn ao opua oia 1«. MwmuU no o ,| koua ike papalua, ua maopopo W j iaīa ua h&alele ka huaksi kii wa!u ;no a ke kaikuuiine, a Kekalakaluoj kewa la Kauai, a o ka hv ia e pae ai v,ahuj»kat nei i'ke a»\a \< Kou. A no k»J kaik uuMuo, aolo omi wahi m«\a a ike iaia. V». uoke oia ATio a p«.t o Jkv aku ai o?,> •: koua ae, h*? v%, nae ike,

! " i | Oka dspa oka uwila, oka ne-i jo ke plpi, ka hahilu o kahekili kana i e lohe ana, aole nae he Wahi kahoj aka no kona kaikunane. oke ku J mu o keia ike ole ana o Kekalukalu \ -o-Puna i ke kaikunane oia ka hoo [ poeieeleia ana o kona mena ike e j ka mana o ka ohe a Kanikawi i hele Ipu aiai ai m« Kekhlukaluokewa, j Ik hoike aku. no hoi o Kekaluka\u i -o-Puoa i ke aikane, oia o Laielohe ; lohe, no ka hoea o ke alii nui 6 , Kauai ike awa o kuu ma ia la; a :.wahi ana i hoomau aku ai ika ole . io ana i ua*aikano nei ana: i "O na anwaa hookahi ma-no ka .nui mai Kauai mai ka'4i e jko jiku I nei, aia la niawaho ue o na Kaiihi , a loe Moanalua, a o ka panina o ka , waa aia no ilalo o na Puuloa kahi i j hele mai ai." < | "Owai ia alii :nū o Kauai?".i . uinau m%i ai q I/vlelolielohe ia . Kekalukaki-o-Puia. ' Pane aku la no hoi ke aikane:' ( "O-Kekalukaluokewn." "llh keu ,ka hoi, v i hoolio ae ai o Laielohelo jhe. "Hookupaianaha no hoi ka j inoa ® ko "Kauai poe kanaka. 0 kou inoa hoi e ke aikane, o Kekalukalu ; -oTuua; a o ka inoa hoi o keia alii e pao mai ana ike awa Kou, o Kokalukaluokewa. He keu ke kupaianaha: A e wawa ia no a ho Imle kanaka, oia o Kekalukaluhke- | wa, Lilo---e, lilo la ike .au ko i i Pana, oia paha oe e ke,aikanc? Ho I'Pi.li kaik-auane paha o Kekaluk-alu ! okewa ia kaua?'" I Ae aku 1» o JKeksliikalu-3-Pona: i "Ae, He mau m»ilioe m&ua. Oia ka mahoe mua a owau aku ka inull. "O ua niahoe kalknnane n*i keia o kaua e pae mai la i Kou."

"Kia hou uo ka hoi keia mea hoo j kamehai noonoo. «He niau j\i«hōo'; olua, o oe a me kou kaikunane, lie j mahoo uo hoi maua, owau ame ko'u hauau mua e noho . mai la i 1 Paliuli, Q)0 ia kupimawahiuo o ka-1 kou o Waka. O Liielohelolie au, a | ( o Laieikawai hoi kela. No Laieika i w'ai ke ku ana o ka naju, hanau ia; 1 a oiU mai no 'noi au. , he | oiiana mahv>e kakou a p»U>." Okahi paewa wak no, he kane kou mua, e J Kekalukalu-o-l'una; a He wah.ine h\vi k^'u t aia kela e uoKo nuu la i Hawaii. A owai ka wahiue a ke kaiklaiauo o o he*e nei i Hawaii?" PaueakulaoKekalukalu.-Q.Puna: , oka hanau mua o "kaua» o.Laie' ikawai." . - Kulou iho 1a ko ī.iiololioloho i>ki ilalo a ea ae la ihma, n\)dMi m&i la i:\. He Wuoha paha ke o kona kn ?.m\ *n wahine hoao nana?" " "* Ae akiv !a ke aikane; **Ae. He v olelo kauf>haia na ke aikane na Ka u:\kahinlii, o Laieikawai kana wat)i m:kii ai. Aole hgi nana wale no, aka 4 na ka laua oia o Kaililauokekoa, nohiila, ki loa ua kaiknnano noi o e kii i ko kaiknaana o ka'ii-i.,' ■ Maila, mai IVo J,a!clohelo ' ho: "Minamina wate tvo ka hol ko' 'kii-w "Aiakonoho mai īa ks kimna o : kana i ka uka o Pnus, he I kohu msnu apspano Aohe "kl a kau ole. Maikai no hoHke hoea ; m;\i ua alii noi o K'auai i Kalehuawoho nei, i aui»n wnM kai %>baiho a a'paw 10-\ aknhoi ua kaikunane tv&ku f a!Si n?i o kanai Hawaii. "ICW 4 fe Ke . kalukalu-o Puna, Keka ' l\fckaluok*wa, o\v*l aku ko Uma oka muv svUi o Kauaif" _ ' Pane iiku o ' Thma: °Auh|h wo ke "at|ano' $ 'i 'I\aivia i\o kaujpvva > k iaUi, a% i>o |V mea, klpoAkA § 1 ' "M K'

-~. * - - • popo mai ana la u uo kc Kaikuuane o o Kekaluka'uokewa, f peiat :ī «i kaa ninau e kuti aikane," K« liuliu mai nei na p"tp;vbee nalu.o naā!iiVfio<?, a ua fa hbT ka Ioh»> inui o a o, o T \VaUiiti no ka hoea liuu'ku « 4 jm aiuwftu]ue lit _t! ( Kukanilokow a he aiau wahine nl hoi, ACa* oka lealoa iiiua n«u o niaīa tn*ia ana taa i& la.loia ka mokomo ko. Va akoakoa mai la na "kanaka ikaika o kela a me keia wahi o Hoūēāloio hei: Sfaf" Maunaiua " mai, ©ai aa" Niu mai,' mai naWaiaīae mai, na Paiolo, Manoa, Pawaa-uka, ita Nuuanu, a h<x?a no hoi i na Ewa He poe kaf-aea w<ile no keia ma ke kū-'iku"i a me ka enokomoko. He b«i a iehuleha waTe~rio hoi a& pOe ikaika i helu'a o na kaha po noi iho o Waikiki a hoea i na £aka ako, .. TJa hoea inna mai la o Kekaluka l«okewa 5 ma kahi e maia ana na kanakk bo ka aha ko. Ua hele alulumi na.k&naka, pa kane, na waliiao a me i,a opio, na hapauea alne na ui. Aīa iwaena o keia poe ke ®lii nui Kauai, Ua huna iho- ia.oia i kona ano alii a nalo iloko o ka pola o kona naalo, oia hoi, ua nalowale koua ann slif mai k'a paa iluna a lea paa Ualo, Aka, o kona mau tnaka a me na heleht>!ena malihiōi nae, he mea ia r hxKThuoi nui iā e na kamaaina oia a.n*a kanaka o Oahu nei, i ike mua c>īe j&«u t hoomaka iho laka mokoinoko oaaw&eua ona kamaaioa, He Wai kiki a he Ua Kunhine o Manoa iuk naoho i uieie īpua. ī& ba-ha-hana ana lho a ia nl«u ikaika. Ua pai-a-pai ko laua taau oolea. Aoho c>s i*Sa inea i hlna, a nolaila.na p»i wale ae ia ka !aua mokomOko. !a uwa a rta kant>ka. ī/le akn ta keia ī&o hookani pihe o na kannka a īohe nk iiuwa.a Kauai o mo-ku ana i ke aw» o Kou* a iiele a kaalo malalo' aku o na K%lihi, i keia mau .leo, uwa a ka nunui iauna ole, ia wa i knahaua ae ai ke alii hookele waa nui e holo na was a lana i ke kai o He .ma nawa ole ia. ua aka k ua waa Kauai nei no kahi i kauohaia e fcali»ok«le. Kv ike māi nei no o KekāluWn okewa i k*ia onī ana o kona >J "nia\i auwīia, a oleīo shO la On iloko" ih ona i ku hewa o nee ana'ku 0 ha *»aa e paniku i kii nuk\i 0 >ta. uiaia kahi * heenalu aj o Oahu, uolaīla, haak4e iho la oia. ka *ba mokomoko, a.hele aku la »a ina kahak®i a loaa he w ahi kai>a\a 0 okuu au& ma ka aoa.o o kona wahi kAUkahi. īa wa ivpnoi siku H keia 1 ua wa.hi kanaka fu\i eao maī sai;\ k%hi waa, o*lmlo akii ai » ioaa ka aawaa Kauai. I T a ae nmī la uo ho; ua wahi kāffiak& i\oi (i)0 k$ oluyk a īokoiuaikai. - Akila» oielo aku la o Kekaiukalu okowa i ua'wahi kauaka kamaaina aei; , - "I mea hoi nou e manaoio ai i ka ; u mau olelo e iawe &u i, ko walu kaukahi a loaa ka'u me kela poe e holo ae la a hoihoi niaī no a\i * ko waa, eia au ko haawi. nos k\ oe i keia ohe. paa oe i ke'.a ohe a hoi mai au, mai oo ki'n. ,r Haawi iho la o |Cekaīnkaīuokowa i kanho kauoh* a ko aikaiio, a Ka v*kahialii, oia hoi o Kanikawi, i wahi kanaka »ei. ī k* ike ;ma o ua kauaka kanmina uei i ks uaiū lua qic oua ohe nex 4 aoīe i kana mai ko v »no o o kona noon ( \>. „ paa na ohe no> t ka heihmiww m kA- w«wo, a V? "nana fto i kona man ano a pa\i mo he luula rto ke amieniK» k« a>oa mainna pww iho o* ua ohe oel, īīo iL) o iīihk kujvuīi o via waV.l ka naka iici 4 ixvne twa,\ īa on« ika uia lihini;