Ke Aloha Aina, Volume XV, Number 11, 18 March 1911 — He Moolelo Hawaii Nani NO KEKALUKALUOKEWA. Ke Aikane PUNAHELE A KAUAKAHIALII. A O KA Mea Nana ka Ohe o Kanikawi A NONA HOI Ke Kaikuahine o Kahalelehua A O KEKALUKALUOKEWA Ka Mea Nona ke Kairaina Ilio o Kekalukaluka.o.Puna [ARTICLE]

He Moolelo Hawaii Nani NO KEKALUKALUOKEWA. Ke Aikane PUNAHELE A KAUAKAHIALII. A O KA Mea Nana ka Ohe o Kanikawi A NONA HOI Ke Kaikuahine o Kahalelehua A O KEKALUKALUOKEWA Ka Mea Nona ke Kairaina Ilio o Kekalukaluka.o.Puna

■■ ; nku k o Kokalukalu :;,i \v'ii !c.'<n;ik:i k:wrf■ain;t .... -i h ii mii i 1 manaoi'o ai i o lawo mi i ko wahj i ],vin ka'u olelo me'kola - i , l.i a lmilioi m;ii no au , , .1:1 :\u ko hnnwi i»kn nei | • ; i K-j» <« >'<" i koia | . , M) u nu, liam'i, inni oe i S ' 1 . :<•. > ):\ .. K<'kaluk:il«okcwa ' . u i:j ;Uu ;i kc nikan-\ a Ka ] ■ i h-,; i» Kan-kawi, i ua ; ■ I ka iko :ma o ! ...' - x k .piH'iin.i noi i ki mni ! ...» >••« <>}io iK-i. aolft i k;ina i ' '.M,>v>nli ano -e o kona ! ' | (•., -v> v ua '>bo nn» i ka hnlumanu ! ■ ka msn», a kfc nana iho i j . niau ano a pau mo ho waUiw | • ;„ iio ke anuenuo ke pipio 'ana j : . , j pmio iho oua ohi- noi. llt» . \ i'iii!: l kiuionli o ua \rahi ka j 11. ;nc.i.; nui la 05a i-ka niu ; , ,< !-iki ia'u ko pna i kena | tn <• ic:i nulihini, e liaawi niai; 1 -i 1 !i.>op;ia no kun >vahi spu ' m > uonoi-mai niM. Ko ike :>hi o', ke kati nvn no? ' ■>.■ , . ■:ka <>;a moa ia'u. lCia 1 lio • a in;i e moa, oa, o\vau koti. , , 'i'iiM o Ihv aku a halaw.-u :uuvaa e uoo at> !a. At>lo ; s i;;i:»a uiai ka nui hownhowa ■ a-iwaa 0 noo ao la. Owai ! t a t •..,', .• K:ui.\i i holo mai noi _ . 1 r ■••• waa' ,M j , iku !a o Kokalnkaluokown ' «> K»• knlukalnokew*A ka inoa oii ( o ka'u * mukomako upī o 1 , ' i .■> !<>■< h.ilo ;i o ko ' • i.i !.- i, a 'nui koia . l!i iko aiii nui o |Ciiuai, :

i oo iala. Ho inakemako * 1 • ikn i ka Moi o Knuai, o ; • ; .» icans poe nuwaa a b«va i : i i :i. Inii k;\ua, v wuhi •. ! ik'wai kannilio iho ai t| , i\ i i amaaiim. * 1 ' ■ : f!t unola«« ia o ua v i l l 1 »iv ka pa ,i t lana i fee k-sl, k i«i ■ i i k'ui.i o'-.ua, oia lioi o Kfka- » \t »» i, k.i mea hoi ana/S(iho ;i:u nni, h i niftnso ā}o < i "i■ ■; i;ui iio ia o Kauni, o ee aku ' »i« a, A kan o K>k:i!ii; \ i i'ona oka wai, ke loho | ' i ka mva o nn kanaka o na . i n > ki uhnv;ia nui c neo ao ; ••i'= hk-;i oi.ūo, n« h«nohano ka ! ••n:v a* a na'W*s Kauni. R ! i 1 +vna n-v ahuula, ko wet> īh i i ulaula o in m.m *] «.-uli hiwa niai la no' 1 H «'eelēo ua iviui kapa 1 noi oia tn«u Ja āl-alii o IT:uvj»ii Ni> k:i ik«fa mia o amva.fi : 1 i pu n& !o«kva o nki Tlo v:i i hoi ia i ka ike tvku a ! I x '.-.t o i'".ok a wa n>«» ■ '• '.'innun i\iaUtv. : \ a k ih"; kau . ,miī( ni.ii 1* o Kokalnkaiuoke- : >> !mVj iv;ta: i »;i n k , hoi' !i k.-iua, a o ko 'ku t •'Wiii i kc liiio kahi w.ia o k.-uw. . o oU 1 ,, oku n;VO iiu - a lV( ,i;ii k k u o ka waa o E : ~••< 'ho «h? U:»!«>, «> hlo aiimu'l »«. . O rt'u o > ' I \.ll xUI i pi' a O ko V 1* ' lv V Vah' 'U i in'n 1 K i' i n..n pi' kn r ■ ■ • ' «tvi n > k'» l<au-i lnv hou kv ■ •» .kn ,%•. :'i au'.v:i,i ia k.iua. N«>- \ '< h. U.MMi okihiki ' • x 1 1' n ma u, iu-.-i.au oku Ja iio o a noho ana īiuua, nie ksi l -i' 1 "i hn.a i iju aouu oka wa i

; . "■:■■■ 1 E pa:i 00 a pna o 1 iīo oe i k;\ maka ] ni,'' w;i!iia Kekaliikaliinkewa i pa I no aku ai i u;i -w.ihi koknolua nri I onn. Ta p,m ;>,na no oia mau hua I oli-h> a u;i M»i ih'i o Kauai, 0 koiui | «iho la no i;v i ka hoe iloko o ko I k;ii, a ia huo aua 110 ma mapuiui j hoo, h.'lo aiv\ ka ulo o ko kai iuka o j ka aiua, hi-ki :o> la ka~hoe, a, | io'o ana UTTAv;t!ii kaukihi 1101 me hoj | niah<!;i ia i'nna o ka i!i kai. ' | O kuii k:\n.ika keia noua ka waa, 1 j ni oiopo pu ia niai la 0 k i ikaika o ; ika nmkani niu'.mia pono. niai, KI- ! ana iluna a kapoo pouo nra k- al,, <> j Koknlukaluokowa, a pane iho la ua ; ! Moi n«-i o Kanai: • "I ola honna ' lau i hai akn noi ia oe, «> ka mnka ! niaka, e moo 00 i'alo. o li!o auanoi ' !oei ka m iku li. Mni haule maoli joei!okooko kai." : ] I A pili ku waa 0 Kekaluka'mokowa j i kokalii oni kaulna o kooa , pno j waa mai Kav;ai mai, 'panoo loa aku ' jla ia a loaa ko kaulua oka hookolo ' ~\vaa mii ona, n ma ia kaulua pili ' aku la mv jvahi kaukahi noi 0 \V»i- -• kiki. Aolo 3 maopopo iki ika lohu ; l?lva :v p.ui i ike mai ai i ka lioea ' ' ana'ku o koia wai o ko hkoH alii ■ kokahi oia o Kekahikaluokowa. | 1.'.'10 aku l* o Kokahikaluokowa a = ' kau.ma maiuni <> ka <'h'u o ko kau ,' . !u:j~o ka h.ookolo, akahi no a hoiko nkn u;i Moi noi <> Kailni iaia iho' ; ii'.ma o ka fiookoio, a iko mai la { i na'lii a wie na pee a pau o huia oia"j , kaulna a pela me na waa 0 pili ko ; k->V inai ;iin ma i i wahi, ki Moi no koia o 1 ikou, 1 hoomaka ae Ia la kou in\i rrai i."!\ \ka, papa aku la īu'l.i noi ii 1.-.ki n .1 pau i 5> 1 i ' ana'ku "Ao!o ki'i ho wa 1•■ \ l Hiv\o, < iii, k ■ o! 1 nku noi .n " A viihi 1 > N-ih, oW,v\iki a iko a hooma .p.ipolo:i i kana hai h i!:aiii :ii, o a hoi, ho ahi nu; ka i\ei kanaka a ku ikaik i niu iv:i!o 0 '

j ke iau pu ana mai mo ia malin.a i-o kuna w.i'ii waa. | Ia wa lioiko aku !a o Kekalukalu ; okowa i kom hookeio, nui o ua au w n «. pao ] \\ lakou no Maui, a o La!ja:na kt-a\\a a lakou o kipa :»i. HoakA » aku li hoi oia ho la ioon:iiu fa no na'liiwahiliō a mo na inkano o Waikiki, aol« hoi ho pouoe pani&u na auwaa i 0 na'lii. 'f '' A pau'ka Kekahikaluokowa mau k»mailio ana i kona kanaka, ia wa 1 haawi-ue ai ua hookolo nui -nei i ke kanoh i i na waa a pau e holo loa no M<tui, A manuia: o ka haa lele Aiu'ku o Ki kahik.iluokowa ia Uiuuoka waa o kona kanaka, na n uh>i aku la oia i h«v no ko laua wam kaukahi. Kau hou ni;\ ; k oia no luiu\ o kolaoa waa mo kahi ka-. iuaaina,'.t mx? aku la no luu na anwaa o Kauai no Maul. l'a uio U;i poo amv ia noi i inoa o luKikani ai ka pilio a na kanaka o uka o ka aina. 0 Kokalukahwkewa a nu? kona wahi kauiaaina, hni. iuai h». laua; a oiai ko laua wahi waa o noe nialie mai ana, aku l\ o Kokahikalnokewa i kahi kana ka nona ka w.»a: "I pa<> auaiw kaua iuka i kaha inahw, oa, niai noho oo a hoiko i kok.iin tnca ouka, ua iko o v i ko uiu K.»ua\ «'ia hoi o Kokalukahi' okowa. o,\;u noi la, au o iko uiai ia, ka nua iioi i hv>lo pu īuai nei, IIK o . k i 0 :, v» t? hoi pu nt) «o; l.oi u. . i' k» o ka lin», ; ;,ik h. k«wa n> ■*, k» Moi o nt.j uhlki ;« ?•«« o .\; niai niakahuli] K«v 1 11 .! 1 <• oo ' lilo oo j i puimho'o na u. a o -KaUāi kotii <v ,>o*. > j .ī.o kou oham. H« aliupuaa K ,»a wa!o ia 00. ho a» a lie j ;•;! luhi «'.!o UAU a mo kou ohona os oSa ai mo k:» ohaolu. !

' 1 ' t !| i Lu ..■,! ■ no 01'- . >-n<<i. No ILiwaii'ka'n lrii»k*.i «■ ln;'i> n<*i, n i kipi nnni la n<» koia «• tu;iKa:,;ai i keia kaha o k'.> oukou iHokupii'ii. I u-hoi 11.> hoi kaUa ; a iulea, ea, honkun m.ū no oe i ia'u i ka'u wahi e hole aku ai, Aole ' h"5 r<n p ke k'innnim. he apaa koia u:i ka:ii i.ai-na i i oe. Aka, e !i!<> anana<* 0« ia'u i Kauni. "A.auhoaoeo kuu m ikunaka, : '• 'i aku nonu i i <>•> ik h <n'tna'. j ■ Eia i Waikiki noi ho mm a!tiwahiJ ine mni nka nui o Kuk ioihiko. 0 I l/iie !/>hok)ho k">ka!ii, a o Kokalu ' ■ kalu-o-Puna k-kahi. O mea j nona ku in.>a hopp, he kaikuahine j 'ia no i,:iua Ua ike. mai nei paha ! , uia ia u, aoio pa.n»; aoie no 1 mao-j j popo ia'u. A i «]i.\ aoanei kā m- j t nau in \ koiamiia akn ia oe a 1 keka Ini »noa u iii" i>aha uu a iuiie aku ai 1 jno kou-kokoo!ua v i liolo ai i kai nei! ' e haiawai me kela auwaa, 0 ,hoike' f pafo aku no 00, 0 liko no me kau i j nia.iiiio ni he'p \no., Mai noho aua 1 ! iiL'i oe n !;oiko aku ia'u, e Ilko' no ' j hoi me ka'u i ])".pa e -aku uei ia ' jt)0.» ! . i j Ho ae wale 110 ka ua wahi kana : jkn noi. A pao laua noi i kahaono, I j 01010 mai la 0 i ' knhi kamaaina o -a: "Eia ttu ke ; [ ho!o irei, a nau ia 0 hooponopono ae '"■ i kalii waa o kaun. 11« \va no 0 [keia mua jikn hui hou kaua." : > Lokt i ak;>. >t o Kokalnkaluokewa ' me-ka ma.na nni mailuna, aku o ka waa, a■ halowale aku la iloko o "k t imikau o n:t kanaka. O kekahi • poo kanaka hoi a he mnkena wale ua lu!umi akH !a ma kahi & ka mea I nona ka wna i pae mai ai, me ka • noke ana'ku 1 ka.niuaninau iaia 110 !-ka auwaa e hoio hi no ka moana, a Oola hoi no kona i hoi mai ai mai kai mai. • ! * E waiho knua, o ka makamaka 1 helnhehi, i ko kamailio nna 110 kahi 1 kanaka kamaaina o W'aikiki, a e ka maiiio kaiu no Kokalnkalu-o-Puna me ke nikaue, me f.aiolohe!olie. 5 Fa Kekalukaluokewa e kamai'io ! ana me kona liookele waa iwaho, i ! ke kai 0 Mamala, oia ka wa a Keka ! hikalu-o-l'una i iko aku ai i ua kai i kunano noi om, a ia wa i hiolo iho !ai kona mail waiinaka ma kona pa , pilina. A ike o Laieloholohe i keia 1 uwe-o aik;ino, ninau 411 ai la oia: ; "Hao wa'.o hoi n{»r**mau .waimaka lou 0 ke nikane, e hiolo mai nei ! Healia hoi keia? ! Pano aku la 0 Kokalukalu-o-Puna ji kr p.ik 1P0: "Ao. Ito ma'i wai maka koia eko aik.mo, e mai 1 !.i, m k\iku:ia'\c liakil o ka.ua, '0 m-M h<<i a kuu i kamailio ilio r> iko akn no-i i kona man Kikiioaka o kao a:i i ilnna 0 kokahī o n;i iv;i;i 0 ke.a :nuv;>:i Kauai o 'i.<l > :\o ia. AĪ aO aku noi no au ika hoi ana niai noi o ua kaikunano noi o kaua iuka \x>i o ka aina m:\hv.v.\ o koka!\i wahi kaukahi. 0 ko*u iko an i'kn noi 110 'nae hoi ia i ua kai knnano r,oi o kaua, o kona nalowale no ia. O ka'a nae 0 lioomaopopo nei, mo ho nv,M h, ein oia iuka 1101 0 W.-nkiki, ho o!o nao hoi koUi iko aku iaia. O ka'n nao 0 hopohopo noi, o ko kono mai 0 ua kaikunane* noi o kaua o na loaloa !\ooko!a kela a k« poe ikalka i -iH'i la, a pau mai lakou' i ka uh.ipaia e ua leaiku n:i\o noi o kaua. O k.a'u mnkema ko loa nao e iko aku iaia, oia kona •

! komo m «i i!oko o leo aluka o ka p:v ! heonalu i noi la. 1 : O kail i ninin niai noi ia'u o ki" ; aikano (ī,aidoho!oho) no ko alii o m auwaa. it\:t hoi oia' ka manao o kan i ninun niai »i"i, alaiia, oia ka pano: Aoho »!ii ai-moku o ka holo ana mai noi a kolii i>< o nuwaa, k«vo walo no uaMii ai-ahupu;»a a me kokahi poo alii o :io. ! ' Ta Kokalukalnokowa hoi i nalow a •' !p ai iloko o k-o «tuka kanaka e liko nie ia i h«>ikoia nei; ua holo loa aku !a oia a h.v> i Apuakehau jwnoi, oia k»>la wihi muliwai ma na-e ; ilio o ka pa*halc o ka Moiwahine ; Kalelwnalani, a n»a no hoi nia ia wahi leahī i ko a» ko kahua inoko 1 moko, V. nui ana no hoi nn kanaka ma ia wahi, o kakali ana "o ke ala ho\i ao o ka mokomc>ko roa | wao'na o oa n»oho īkaika i akv\akoa | »ua» ma ia wa. ' j ",\o!o no hoi i Uuliu ma ia hop? ! iho, u,i ku ao !a he mau n >h > ha- j koko. TTo hooknhi o lana no Ma- | k:ki a heokahi no Kahu'a (o koia pnha ka aina i Kvw ai ka :noa o ! Knia-o- Kahua?) Ta holo ana iho ' o ua n»:*u ikaika U A i » ko laua man «x>!oa., Ua hina iho ia ka moho . ID«> J4»kikhnai Aiai!a, ku ftkq t

.la ko Kahu'a i A nie ko Waikiki. . A i» uh?lo aoa i!n, a pa a~ hina kfl" K<lvu'a k iVi i ko oolea o Wai-k-ii-i. ; ;;; i !',.'!i k i hol' !:o;o ana o na lannki !la.a uie na hina a kela a mē ko,ir. 1 ikaika, a h >oa i na wahi moho i ku pipa ai i ko laua miui oolon īulīrt 0' I Kalilii, na koiki !i<»i a K< ikn!ukrt!u--j okowa i olelo ai, noh» Ikaika. Aku , , ua niali koiki noi i*kal'in.i oko oo!oa, Jia wa i'kukala ::<■ ai K.i ui ih,> mai j jPuuh ile mdi, aole laua ke inokpmo i i ko aaa i kahi a m * kahi, aka, ua _ m ik-nako lana 0 mokomako mo ke ' ! k,u\;.ka Kauai nana laui i ki ! { koola no ko laua ikaika ole ma ia ! j kakahiaka. j j Ua.kaheaia ae la hoi eka lunahoo , j iionop<)tio nui o na liana oia la, 110 j ko kanaka. Kauni i ikeia ai 'inka o : j Kaliiii ina ia kakahiaka, a i a'a ai. j lioi e liakaka aie na kanaka ikaika , elua e ku ana i ke kahua mokomoko j ia wa. ' . 1 1 In,v hoi, eia ke!a kanaka mawaena ' i 0 keia aha, a\u lohe mai la oia i ko'u loo," wahi a ua lura hoopono j pono nei i hoomaii aku afi ke kuka jla ana, "alaila, eia kona maiuiwa e 3ku mai ai me kona ikaika, ina hoi , lie oolea io kona imu 1 o kona m:\u ! hoa pa'io. oua kanaka la jaai KTauai mai oia." * ( j He poha ana no koka!ii moa, oia j no. 00 o ke poha 0 ka wai i *ka wa e _ po'o ia iho ai e na lima o ke kana ka hiuwai, oloio ana noi kanaka lo ihi kino lunohano a kilakila, a ku ana ike kahVa hakak;». Ia wa hoi hele mai la ka ilamuku a ninau niai la ina kelki Oahn: "Pehoa o ke kanaka Kauahkeia-nana i ,a'a olua e niokomoko? Ao 110 ua mau koiki j la, a hooho mai 'a lmi ka nui kana . ka 6 uka mai o Kalihi, e ]\ooia ana o"ke<kanaka Kauai ia i a'a a; e ha , kaka mo na moho •