Ke Aloha Aina, Volume XV, Number 13, 1 April 1911 — He Moolelo Hawaii Nani NO KEKALUKALUOKEWA. Ka Aikane PUNAHELE A KAUAKAHIALII. A O KA Mea Nana ka Ohe o Kanikawai A NOHA HOI Ke Kaikuahine o Kahalelehua A O KEKA LUK ALUOKEWA Ka Mea Nona ke Kaikaina Ilio o Kekalukaluka o Puna [ARTICLE]

He Moolelo Hawaii Nani NO KEKALUKALUOKEWA. Ka Aikane PUNAHELE A KAUAKAHIALII. A O KA Mea Nana ka Ohe o Kanikawai A NOHA HOI Ke Kaikuahine o Kahalelehua A O KEKA LUK ALUOKEWA Ka Mea Nona ke Kaikaina Ilio o Kekalukaluka o Puna

I i:a kt iki Kan»i nei i lohe ak\3 i ka ;ie ana mai o na keiki Oahu, i ;i ka mra i a'a e hakakame !aua, !U.l ka ninau ana ae a ka ilaniuku c ka la in iaua, ia wa i olelo aku ai Ū ;1 niulii nei o Kauai! ua mnukeiki noi: "Aoli' paha auanei o pohole ih<. ka iiiuahi o kuu lae ina o olua e ne' , U ;ui waiii moa k#k.ala umone na I,,.r>ii laua e hoomahinu mai \ kue : iS' H:a ke kuahiwi o Waja!ea]« ke oni nei kena piko iluna e Keolewa. A eia ka'u ia olua e na opio our» hou o Oahu nei. E hoae ;iu:a aku au 5 ko olua ik&ika, a ik« .Mi he oolea io olu*,,alai!a, ae, au e ulua ko'u mau.hoa mokomoko. 'H€ iiiinamiiia au iko olua mau kin'o ..piopio. E *ho ko olfia.rualsma i k olua mau ikaik», a i&Liawahme ina e awala ai."" A eia. ta'u hoao i inakemake ai e ike i ko olua mau ikaika. Hookihi o olua tna kfkahi wawaf o'u a hookaKi no hoi mi k k;\]ū wawae. Noke no hoi olua iki kulai ia r u, a i hina au ia olua, ik.-iika io olua. O k'o kakoa wa ia e i>-Hilele fti i na ai » ka m\-' "O ka pan?. mai-la no ia o kekahj k' iki: "Aole paha maua he mau k-pa knakea e pelu ai ko mana mau kua ilalo, kupou hoi ko maua mau :' u ilalo, kupou hoi ko maua naaa " u i kou Tt)at» kapuai, e ke Kauai o kuapnu. Oko ihu k* nsau* nukemake e kipehi-pehi aku a pa. kiikii, a hoi ihu ole aku oe ! K-'.uai. ll' molowa mau* i ka hoopau ko-;-aala 01010. Eku mai oe i kou kukinr ; a owau o maua ke kuipalu ;n:;u ;.ku i koihu." "Oi hoi h&l" wabi a Kekalukalu Muokewa i pane akn ai, "eia mai kr,u Sha. Poiukti ia mai kau poha'aU." 0 ke kulou sku k no ia o ke poo o ua mano lawa-kea uei o Kauai, ka hooiiioni ana aku ia %>abi o 'k.mui kino imua o ke keiki kai»aJvina, me ka oleiopu &na'ku: "K«a m,iī k* ihu o k» Niuhi-o-Kauai. M<luia mai ana." I haalei mai ka hana oua keiki kam&aina nei—a o k i Puuhale keiki hoi iā—s k»tva nuupuu, hu ka makAni oia bele an* ro»i. A lia manao ka aha-kanaka a p.iu i ike pono mai ia hele uluulu ' K> °P°«opono ole anauiiii aua puu iY ' !l n «' ! . e wUii liilii ana ka ihu o kV keiki Kauai, ua hanini loa kf kulou hooaaukiuki aua'ku a u:v k* iu Kauai nei i ke alo o Jse kamaa u.i, aka, he kihe ana.iha o ka ihu o keiki Kauai nei, he poha »na na ka pola o kona malo o k'a leie koheoheo oo U o ua keiki nei o Puuhale a haule iuawaho aku oka aha-kanaka, * 'Waiho oni ole ana koua kino. I* wa ! pane ae a! o K'kahikaUiokewA: "Moe ma!ie a * s '' 'a ka oopu okuhekuh* niak» kuu Aina Kaili L& o Lalo~r e" Pehea la o Kek&lukaluokewa i hana keaka āku ai iua oolea nei o ki- keiki o Puuhale a. lele koheoheo oia ka oinajj e holohiahoohuoi ana niawaeua ona kenaka*? A peMa kela mauawA a ua keiki nei o Puahale t ha&lēi mai »i i kana puupuu e kepenu ī k« īhn o k* maiiliini, on no k« n art«w*a liā mali hsni nei (Kok:ih;kaluokewa) i lalau aku 'hī nn" kor,."s nma limia i k» v % pi ao.<o ak;\\\ o vi» keiki nei o Puuha'e, olep l i;\ aku a waiho an» maw&ho aku o k& a)ia-kanaka. A !ek koheoheo ke ook*l o

I hale, e like me ia i hoikeia ae la, o j ka lua keia o kc keiki, oia ko uka © Kalihi, ua pip.i wale aku la no ia a nalowale aku la iloko o ke aluka ka ' nak& e pioo ana ia manawa; a kd ' Hookahi iho la o Kekalukaluokowa ! ma ke kahua niokomoko, e kakali' ana oke ku aku o' ua ikaika hou ioiua ona, Aolo no hoi i liuliu ilio, kapalulu rcai ana nei kanak& nui' puipui o koua kino a ku ana i ke kahua mokomnko, a pane maila no hoi: 'E! Owau kou hoa hakaka ! nei la, Aka}\i no a maona kuu ' mau a"kua mokomoko ua loaa o oe I ka inai mikomiko a o:ioono e hoo-' nnti iho ai lakou. ī nui ka ikaifca, I e ke Kauai i na la, p.ikele oe: uuku ! kou ikaika, waiho 'ou mau iwi ike I kaha nei o AVaikiki. ) P&ne aku la no hoi o Kekalukalu! okewa i kana "olelo: , j "Ko iKu aku la no au' i kou oiaui wahi akua pee puha iaau, hc moo J ka ai e maoua ai lakou. oko wa- j hi aku» i»ua o Pipili, pili wale ka j i'a o pili wale. oka lua o ko wa- j hi akuai o Kunon, aea wale ke poo j oka kunou a he awihi^ no ka hana. oko kolu o ko j wahi akua, o hoonaanaa j walo*lta opu o ke -uku;i puui an-;i, he ihepa, a helola r ( a ka eepa. He i nui aku no na pilipili ulaakua ou, aua pau wale no lakou a pau i | ka ikeia je a'u. Kaliea no au ia ia j ]akou, k\i no lakou iloko o ka pu"lie keu oe a ke kanakaihohee/ j .wahi &ke Ō.ihu 1 paue niv ni j "AoSe ia o ko'u mau anua h iiia'ei 1 mokoinoko a lia'ilia'i. E maopa ko waha i ka noke i ke kaVa i o'u uiau k&koo, aole o ku ko pu- I ahlohio la 00." > ( "Ua hikij v wahi a Kekalukalu.' okewa l pane aPli ai. "i niea hoi nr> ■ keia aha e h'ooiAio ai i ka oiaio o 1 ka'u man oīelo, e kahea ana an 5 1 on poe akna ai-moo, a na Likou tio oe e pf.'nku msi a huli ko a!o iluna. Ina hoi oe i ae mai nei i k*a v u, ma ua kani na pola o na malo o kaua. o—ia,0 —ia, hehi ia kou kulana a paa. E kahea ana au i ou muu walii pilipili ula. Aolo hoi e nalo ko lakou lohe ; 1 kuu kahea, e wili ana ka puahio- ! hioiaoo." I ahiohio. He «l'iia ikaika ole. ! E aho nse ia, ku kau kaena ikaika imua o ka poe ikaika oīe o Oahu ! nei.'» j *[a pan ana no o keia mau olelo a I Kekalukaluekewa, o kona manawa' no ia i hoopuka xe ai i koia mau ] olelo: | O Pipili, o Kunoo. olua Uua, j 0 Naanaa nio Kuwala, elua laua; ! £ na'kua uniin pni a pa\i oia nei, j Na'kūA uiokon.oko nu 1 akaka. o«t* Ēia ka lapuwalo nu' eia nei, Ko kikaho nei ka olelo, Ke kikoola nei ka olelo, K<» hoolo nei, aolo o onkou kona no&u koo, hoohuiiia ae ke nlo iiyna. Pau keia kahea an;\ a Kekalnkaīuokowa, oV* 'ho lu no ia o kokahi' pmihiohio ikaika ma leālii » ko kaiuka o Oahu o kn ana, he auw<? ks na kanakA o ka lohe ana, a h« ua ana hoi kekahi a lakou i jolu> «ku Hi, & la mao sna at> o kn ehu kpo ino ka opaia oia wia ami iiio a i» puahioliio, o. waiho lw kaiwkao Oahu iiuna o ka bouua, huii ke a'.o i'.;:na » e «ae iki waie ana no. la wa hele aku la o Kekainka'-"Okewa ,i kahi a ua

kanaka nei e walHo ana, alaila kookoo ae la kōna 15'au 'lima, 1" kona puhaka, ka Tima'akau maka'pnhaka aka« ka llma hema nohoi ma ka piihaka hema, a kahea iho 3a oia i ua kanaka neī; ' * ■ " "Ea, Tāanafi ou mau uhiui pili la" oe, 'no ' ka ' pupnS:a o kau mau olelo. E kala kahiko au i hoeaea mya hei ia oe"h6' kou niau akua Uli'mi" pHi. A» 1 ae i ia mai uei e oe ina la pcn< j i, eia j kaua ke hoeileu puupilts" m>i. M;tlia hoi lie uuiu waln hooleiaa pmipuu uohoi kuu e ai ka p ia hai m?& aloha, o ī:o lioole manawa ino arxa fioi I* ou mau wahi akua mea i hewa ai. Aka, aole ■ ou piUkiS; r e ku ae <ie iluna e lea ] wakamaka." .. . Oke ala ae la no ia o ua kanaka »ei ,me ka nui_j> ka palupalu o kiao mai oao. . J , Aohe mea hikl i nei ke.hana niai, oiai ua hele ka ikai'kii' auie ka oolea apau mai iaīa aku. A hoea aku k nei kanaka, ku aua !ie kanaka hou, a he sahu no keia! Pn ir.ai la nohoi kan«j kahea i kje keiki Kauai, oia kai aa e mQfeomoko pu me ia. Huli a*e la o Kekalukaluokowa a nana' aku la i kei'a kanaka Iku hou raai ai. Ike aku Ii oia he kanaka ikaika io no oia, oiai ma kona mou ano apau Ke lawa paa kona kino a ho hiwa panopano kaili. ; "Ao, uliuli \at palfo Koolau, |[e ku maī nei ka pau!i. Hehiwa paa kou kulana « mahanahana no kau, aka a«īe nae ā mahinu fho ke kalo ili-paka-laa ina o oe ke ahi nana e hoomahinu. A TieahK la hoi he hoao nohoi ka mea e ike ia ai ka ikaika o kahi keiki, a nohoi kahi keikl. Nau, na ke kamaaina ka awa!a. Ku'i oe, paie au; holu oe, uwehe au; onou 'oe, kakikeka *ka pale; pakii ka puupau, he kaomika psle; kli aoao tā he kuihu ka pale; he liolo poopoo ka ai, he umoki ,ke kaōhi. AiS ika ' poaeae ia pmipim.