Ke Aloha Aina, Volume XV, Number 13, 1 April 1911 — MOOLELO HOONAUE PUUWAI NO KAMA. A-KA.MAHIAI KA HI'APAI'OLE O KA IKAIKA O KE Kai Huki Hee Nehu o Ka hului. [ARTICLE]

MOOLELO HOONAUE PUUWAI NO KAMA. A-KA.MAHIAI

KA HI'APAI'OLE O KA IKAIKA O KE Kai Huki Hee Nehu o Ka hului.

. 1 ' T ka wa nae & Laloknahiwi i lele I [ mai hi msu nka mai o l Luhik«, kel 1 ike mai la no na'lii a p&n e noho ! ana i kai o K&ohao, a na hoopihaia | ko !akou tnati naau i ke p&haohao I no ka mn kupaianaha o nei manu e leie aku oei. A ua h-ooi loa la h<& ko Ukou haohao i ka lele a;m | uiai o ua manu uei a kuu ana nia ! k&hi kokoke i ka liale o na kahu' liauai q ke ailiwahma oplo Kahelo ' kulani. | Ua hoounaia niai la kekahi mau ' kaiuika e'na mai leai mai o ! 0 holo mai e nan.i i ko Ino o koia j manu o le» kum ana tho"'i kahi o KeAuka ina; aka, aoU ua mau wAhi kauaka nei i hoea inai i k« a-liko-a--lik« o ke ka-w* luai kai mai o Xsohao a i ka hale o Ke&uka :na, ike mai la laua, a pelo hoi me Olopana ma i kai no hoi o ku lakou haie, i ka iele hou %aa ae o' ka manu uaiia 1 hoopahaohao i ko 'lakou uiaii. uoo uoo, a kauio« polo'.ei aku la kaua lele ana nokai o Kaohao. Ke iko mai la no na ? lii s p<m i ka pipio o ko a'->ucnno w» o iv maanei a puni ua manu !a, a'h? ktt no i ' ti*ni ka ?Vc ana nial. Me he moa 1 Ma i paia ao na maka o Olopana nv\ ! 1 ms!u ana ua nuuu n?i ma kahi ko j | koke i ko lakou wahi o noho ana. j | A o ka wa no ia a ua mnnu noi i | ij)ooini)c mai ai i kona ohow akt\«. j i Ku ao la o KaWkkulam a ilvo niiī ;ta maUnna uiai o"kosta aWvr» * 'kn | i poiuiii. 0 ka nunawa hoī ia i vko| | aku ai o Kwholupaiuna i knna knikftmahtu<f, o Va Tete akn la no' ii\! I mal kana wahi e noho ana, mo ka' s - .

ī mama nni mc ka heleloī ana iho no f hoi ō 'na waimaka ma koi.a mao pa ' palin'a, a h'i mai la i ke kiikam'ahine. Kaikai aku la oia i kanr, !.ja_puu alo&a me ka uwe ana a hoonoho iho ihō la ma ke alo oke knpun.ikane, oia o Olopana. TT\ve ae'lu no hol ua Moi hapauea nei o KaiUia, a 010 like ae 14, ka pilie a k.i o'i m.i a pau A pau ka uwe aua a n n l l ii, ka n | mai la ka !oo o Lulukuahiwi, e 1100 talfi mai ana i kaiia <> hull hoi lāua nb na pali, ta vi pano ae la na kaikamahine nei iinn.i •■> kona kjāßrfti'akuahtrto i ka I arta ae I* ' Atifei"a " oe, 'e kti a" mak uahi ne, kuu kupunakane nei. a m<i knn nui iohrt»met & pati, ke hoolale mst ī.i I kuu kāhū ia*a, e uhoi maui no ko ' ] mauia waW, āia la I ka pa'.l o I.nhi-■ | ku t " e hoi ana au, a e noho ! j ookoii nie ka kakall akvi ' hoūikoil o iftai o kuu'luaui ma [,kuakaae; a nana ponui no au e iuii lao a loai kak-v>£»aii 0 Lulu Q ke aloha auuiei ko oukpu, u pau. T\ Tiul hoi' aku "yna no tkßlvOT.l," ' *' * ■ f ! O ka, manaw.i n<. ia jjfjahek"kuh ! nt 1 kn ae ai ihma, a o k"a 'ol.ipa iho 'la no ia 0 ka Mwila, w,nvalo ka leo' mai la ka6hvi i na pela nw na pie plui a *me 1 Hele aku ln 0 Kaholekui''lani a kau maluna o ka ehen hema i o Lulukuahi«vi. He kani aua n'a ua i.iaauu nei, uaiowule aku ia oia iloko iO ka iewa. Ao ka hoi ana keia o jka Ui 0 na Paii I-Luilnui o Koolau | e hoopumehana i ka p'oii 0 Uoua" oiakuahine hookama. - j Ko.hoi inaluna i.o Lulukuahiwi, eia hoi. kahi Ku,\-* oiīe, ke *koele wawao n»<i no vik;i.oīn* kūianlu, no ka hnok'o ana 1 ke kau- ?! oha a Kameh.nihana, ka i\ahltib" kaeaea <f*na molrti papa i ba ehu ke kai. • j Ua hoea aku la hoi o Lulukuahiwi : me kana hanai no ke ana i nol>o .ai; o Kamehaikana, a hookuu aku ]« i. na iima o kona makuahine. Aia wa kauoha mai la 0 Kamehaikana ia Lu'ukuahiwi, <> Icil mai oia hbbraana-" wannl aktl ana iloko oka na 'a n o ka ninliiii!.' . Emoole uo hoi ia miki :wa ai o ua m&no nei, loaa mai la na wahī Kuaohe nei-, e kunoni liele ana i ke kula o Waikaiua. Ia kaha .an|,„iho a qo a ua Lulukuahiwi nei, komo ana koiu ehea malalo pono ae 0 na wawae o Kuaohejt lewa aua kahunei'ō Kahelekulani ' iīima» a pupue Iho la la uialuna" 0 ka ehen o ua mauu nei. He kani an>% na u-\ manu neī, noho atia ua wshi Kuaoīhe nei iloko o be ana, 111 aka āoao o kekahi kapuahi. * -_i Tkc itfcu la oia i ka wahio? 5 (akupua nana i& & tno kana l.auai i «Ukai mai iuka pu kaiaulu ke kui iei. Aioha mai ia ua wahine. uei, a patiaV h)i k'<ya i kona alolia. ,ATaila, pane hou 'iha) Ia ua w-ahine ue\ ia Kuaohe: | "Maanel 03 e olala ai ia oe a mehana T. kii ae nn i wahī :\sV\i ma ' 100 nou, a pela nio ona wahi inalo * nou. Aia a mahana ka ' iho, alaila, kamau wahi ai." : 0 ka wa ia a Kamehaikana i na* | iowale aku ai, aoie no hoi i liuiiu iiio, hōi īmū aua oia 'ne a pau e pouo ai 0 Kua.-he. ia keL\ nia» kapa 1110 ka aala loa; ' a ua ku no hoi i k;~. nani:J_ "Wnea * 00, e kaīoan w'ahi a! •«<?**« Pane no wahi ' Kuaoho neī: ■ "Ariho n'u maT:eai; okoa no * ko'n rmhi naitaliwnlī. ,> Ke ike ■ wale Ta no 0 KimehMkann i ka ma- ! nao ho-apa-knn a ua wahi KnaoHe * noi, a olelo aku la oia: "Heaha ia ' nawaliwali. ou? v Paiie mai la no > ua wah.i Knaoho nei i ka olelo'unan ' ao: T T a hole keia a maopo lka piī! ana ma' 0 ka. Ibs. mai' kai mai o ' Kokapu. Fa hele kohi Vīno ■ a laa-u: 0 kahī lima ole ho! nafia 0 ' lomiloim iho, aole 1 fcana na 1 nawaliwali. v " I Ko Cau moakaka o' R*mehaīlcnna ko kaona o na '.nanao ona w.ihi Kūaohe neih Ttoh\V!;\!' p,vm* aku la oia: "K 10-.ro aku hoī ha an ia K'oeleu ma* U ua wahi kaikaīna nfi 0 Koauka. a pane maī la i'ia imua 0 kona kamaa'na wahin^"Heah* hk 1>o'; 0 Totv,i ? o maī ia'u. T aka?i< V nao leao Vn! ;u.a, oīaī,fU:i tvV k'.ū*. Ā n'ia'a \MI »- T ta" ni-AĪ 0 a 0. i\ ve#M kino. n\V 'hemeah. Tho," 'o'a ka moa mv\aīf vuu\Vi n\ua ' īho si, a aia Hoī. 1* obloa*o kiU op4 ~1.- # s:

j opa ana Ilio, aj>ane okc»a aejio au ;ia iki ilio &a r»pa ! "" ' ' '*. . EJike me ka paakemake noiau o : |ua mhi Koaoh.e _nei. pek. houko ■ ' aku .ai p HaaKle ū j |kou s^-■ I fcyft"3 j I lielu, e nui ana ka waha. ū r.;i walii 1 | Kuaohe nei i ka a«-au-we i ka y!u | j olv» o ka. Katnt'K;iik;iua lomi :ina i j | ke alte u ka mikaufTke kiioiui i.un(Jic lum 'u o | I A, o jn h>hih Uj t e ! I waiiio laalii' k.uia i kahi Kuaohe <; | nanoa ana i kuiii ,f-omai- ! S5 e o'.eio aku ka kakaTi moolelo ma k'?*i w'ahi, ponei: ! ...Q..kcia kn noho ana o Kah*-} ■ ni iluna o ke kuahi'.vj o Ln'uku m6 j Kamehaikana, a hiki i ka hoi an& ■ mai o kona luaui makuakan?, -a-ka-iīahiai, mai Hawai:. tna ; , a pii aku ai.no hoi iuka oia wahi ih> ' ,ka ike ana faia, o like me ka raea i, iioike mua ia aku ia oe, eka niakn inaka heuihelu; nolaila, aoho a ,k>iua katnai!io hoii- ana,no ja walii i, paai ka U t oc + o' t āi ijao t uia ka,iua]iciu kupono, o_ukyli aku i\e o ka lpe» J£ah<;ldknhini iTun.'< o Luluku kuahnn^apok hoi nn; kahi Kuaolie a k<i mnaloa !!U! W.ll^. A (i'a k*īa wa, e īioomaka sna t a kuua kālaaiHo ana no ko Kabclpkn-' Lmi nohO' afia iloko 6 na pal.nna maikai ana a.Kamehaikana a me i nolio ge n;v via. hoopa?e.. uiip na KooU», w&hope ibu,o kj h.>i ana'ku o ua Ui~n?i "0 ojg koua kahu ha- , Ilio o ko Kahelekulani huipu ai.H me kona luaūi iiiakuaka" tie, hlai. » i • i: afta*Jro' 6 tCam>hail;ana' n'f tip.naT Hole ktx?akou an'i f ! o ka vr.i i i 'i htvf> loa aku ; aHīa K"upupti nei ī kana hanai a iioaaoho iloko o kekahi iluna o Hilaniwai Kuahiwi. Ma keia wahi i han?.i k ipu 'loa ia ! ai ua Kaholfkvil;ini nei, e kona mau| kahu hanai. * Oia hele no hoi o n;i . wahTaTii īioi a nui lifi, a o ka wa no f paha ja f oloh'ia o knhiko, lie wa ia o i raō'a fti "kn' pūMin, kuka iho" ht ] konn rnati'Trtslttth"" hnnai, he nifn j pana ke Inai'oha kan« fia ks Tstia h.i jiaī . Nolaila, panr mai \a o Kamehaikana ia Kuaoh?: "Aohe wahi i koe aku oke na ,ka hanai a kaua. He "ni mai auanei keia a lohe ike a f o. ' <5 ke kihapal paha keia a kekahi "kaw e ! mahi iho ai, nia-uluulu na lima. ' l!fc»!a1!a, eia ka'n īa '00, s*f kna kane, ? TteTp ōe e hn!i ? kane na 1 ka hanai a ksua. ī:i oe o heīē ai, « J -pae niua oō i Molokai. ; TJia sho o | "Kaīinnkākai, hft" poe k(*ikiafil" ni, j pela. akw ri<% <v lnnft o Ka?ac * 1 p<?la I rTo a pnni o Molokai, "hookahi no ■ n>io koe nui oko laila ui, he Moio-1 kai k\ri hiau, a i nelo ilaila, e hōlo i oe U'o, .He poe ainkūno iu | no ko Ēia iho i k?, Maln- ] r?u-o-Ldo, i "k;i nalu ha': o Uo, h<;! po? a!ii'ut Knapun! qe a' pnni of Maui, «"i' no'o oo īko ksne ? poTir>! ai ka hanai a kinn/alaila, p holo I loa oo :i pao f TT<i\va!i. ' Malia ma"! jhV\ o loaa ai ka nni:tnma punn'ha ! n<i <? pono ai ka h-inai a ka\». | "A. ek ka'u uioii hai akū ia oo i | •kcuv wa, ua ano papalu mai k;i ike | i ioaA ia'u., Aohe e like .aie ia maw ■ 1a uiauiaa o. ko kana hui ana he • kftuc ahe wah&o; uoUila, i kou j ueia aua ma keia Uujikai imt kano ; ua ka hanai a kaua, mai huli in.ū ' 00 ih«>po ooi i pono noir.' Aolo. Aia ! n.> kou pono mauinli "o kou hoonia- i miwanui ana. ] "A i lieie oe eke kano a hoea"o<? j 1 Ha\vaii, a kwa o'o ia v>o ko kmio j na ka iianai a kaua, akila, 0 hulo loa oe i Kuiholani « nio Moa ] A i iu'-.o o<\, a ia'.la, hoi - uiai oe, a owau !uh o kaua ke ho'o f aku *i iuu i luakua uo ka hanAi a | k*SMu'' . v i A m Jav>i o ha-mnuiu ololo* ana,' k»ni vftai kv oii a K;vWlokwbm. ] ok<ia aku no kona i hiamoo ; «i. A ptMioi W niek l a ui iwaiwa * wā o ua Kooiau i kau niai ;u ; ; 1 \i;\ h\' £ kv.u ka<H poi ia ī k.i ! .winna"-: ■ ■' $ T j\>ha ivo ki.i'.ma .i ka*fn; S Ca p«a ika «uwoKnot\i «u: F:i. li'a kn pii, ko ao lai», k * O-a o knu hi ā 'f> 1! (Wo'** e' \ :'UU ko «,\1 \\ '? T *+\ r ko ;;vmuvi S \ t V 1:\ Hn o^ I * ■ -s. •■. . ■ \"v*- - :

9 Nanea ai na apa a māusTme IyU't , luknYwa;' ' * 10 "He hoa Vaana ia no'u i kē 11 Oka n\a anu o Mi n.il n, tci-'' i noi*&- i ?a l [12 01ā, o l:im Fo-a ?—a, fanl^-i*' : koo'jp»feī manu X ka._ k>he »ua o, K«infiiaiJ{ .iial jte a o kc kau ana luai, ua m.i ui kona no<\ »«0, i Jka UtK>iuaMi}<>xk> pqh ihA, iu iauna kA a-a W jjiohJ u ue.iue kekahi kaxic ka inoa '» j !-■> aia ilpua p sLiimīuc>sj l!p i..MajJg» mal ,Ia o ia "*Aia ka, hanai a kai a fce FPolō~ mai ?a ma |e"mok\ ua ola me kekahi kanejyr ; ni ka jnoa o Waikumailani, a ai.i o hma 0 Maunaloa kona jrāhT noha. 1 hh " maalahi loa kan huakai, e e._ no ka imi ona i kane na k"a hanaī a 1 kaui. E holo pololei no oe a hoea 1 i Hawaii, a e..hoonja<?popo ijo hoi ] oe, o Maunaloa, .kahi § ai ke ! kane i moe-a-ipo ai ka "hanai : \ eia k.,\i k'*l« '1 t i hel- .»■ i Ho«a.Yk.,..n t, ...1;,,,, i Mannal.'a, h t mn! o« īOahn j n-M mP' ua hnn >".» tvi * kiu i/ Pae ' <vlqa ! Kpu, »ia ko oJisa aliihele o | K:iHhi. T*)i ni.ii oloa a, !uria" pono > o KiHihana, alavta, wehe ae'o<T f ko' Wuhi ah\i, a mai i ike.] akn au, a hiiomiK;i>ōfo hoi o_oe me ke kane a ka hj{n:a $Jjsyiji 4 alai ia, hoo'inu'ku au i n£blua hoi,i m.tl .'i i k.> k ik>> i i " "\A pau k.-ul uji\n liaOīana iv i i ; a kojia kahon ae la ia *h7īu e !apq i§ Kuaoiie.. £ i ; He maoawa „o]e ,np hoi ku ana ua mauu nei, ma-u.. 00, ]>oi ka ihu o ke kane me ka wahiao. ; oiai e kaawale ana laua. . Kau aku !a ua wahi Kaaohe nei malana o\a ] "mokHlele" o Hilaniwai, i ka e&ni 0 na Koolan, "aliO'a ana'ihma o lohhna oloma. "t T .t hele tnai S no ' Kuaohe nei m? kstfi! <ve "' pon<> ul ka liele ana oki hoakai l.u. laia-e noho ana ilupa o iwoa aku ia ia i ka p»li <> lR>-' laniw-ai, a o ka pi'o mai a ke aouenue, hu aela kona nlolia no ks hjniS, tfia"is «a "no, kau k'noino mifla ke ō ka' nē, alaili, hapai --.e !a oia i fceia wal>i mele: 7< 4~vK« kau u&i la..tefcunoKL.«loba i , - m paii, i. Ke kom mai U i knu waiuuka e k&aini ilioj !> niuiui oei su i ka p;u>]o a ka 80*0*0; ■_> 4 Oke alaha no ko olaa—e— 5 Aloha "v v - I*ati keiā mele a ui <ribfTt«.n>ho r<0! ; ps-e m-i' ana ka li?o r> Kahi'le-' k\Vānī mal o _ pali, e kau aloha anv. £0 Jk ; * ' , koua w&hik&hu; ■ 1 Ak* hma i i 2 R« ao» ka -of»usi lioohiu-hae ' nftoī«; i 5 IHa wai ka t«sna<\ v.hi pu' no *■- im U makemako; i Jlv mafoHr.ako % ko\i i h..Vi.t i k.\ «w?: ■ ! " O ke ak* ka'n i ike. anle o kino, 1 6 ' E hihi TfK>no st !a hoi'ki iH Voal-; ■ ?fc ana, - ' : ? -e! Hooreamw.*r<nHa. ' 8 A hw* iKe Ana Poi o ' kw. H -i la iin ae o ji\ h t t j &u& a K.Uukk'.;h;v: l .i k* 2sk> O i »A V<UMO p*peuo o Kuaoho: 1 Aia k.i oh.e a f,a \y.ih:iu v i ?y\> h#m», 2 Ke hooiuui ia msi 'a «h r,-t Ai»u»kea; -> K\r.i puiw ohe i- Imo »1 a 4 3«oai a nak\ & ns\* w«*v >N>; " Aohe pop J. \iu f Hl' i . mstv.'i, ' ! i : T> Ke noKma 5 &!o .* . ~ 7 7 Sv«?r. m <■ \ ī'i t *ka vul» » ..... .. ;/ ? K ike ika ra. i o ,T-4»iīN«t } . i L* ;.w k,- ks\y\u •Ta V.a,i \ U a- 1,1 a » kalu v !-■•••. ;?■:: ! «U aku U «» Kv oW i>«»i * k*\ o tVu la i* ! k* kw aa«*\ o

■ "kaikuaana, oia o Ko;UjVia. h;',:'»; ae * •" ----- „"==~ * * OJ4J te?a^i)afcle: ii r..i IS.-'A ■) ' . ke.k;*i —•• ■ 2 Kepehia mai 1. k , u> \ i • kait* -- -" 'i Ka* wsif u M>k --i' — 4 «iai Ja, i,ii4a < ka Un.n -u,.. : * "> P.i!i' fcrr ī īt.f » J n=' , i uī 4 " r * *> Eia airT;f heU> r,fi ?k • i<»a • ,-!i k<l i»tJ liu rjt li' s - ( > O MSiin.i!i .\ ku Ui: ■■. ~V,. -i v ia K :/, ■ ■ K> OKe.Va!%i U p-:*-n v k,. n» - ak« m. ___A p--«r k.- : A p ( -t'. iiV ••un". tl {..mi 'ke ka.KUiapa, -k; \ • < iU'- I.i no iu i ka - Kiil.oaku la a L.>c3 r.sL.j J a «o Jti»i i» Kaiihi ks «j i_ «a»3f v i* . *Htu kaaka nei. A h(» <k- ; a ihā 6 K&Ubi, ko ia nei k t m-w, n 6„ K^alanīa. EĪH ko ; ;\' ke D ; inatJlra. O ke kiki!.i «•.], ii « _KV vV;_nei a V--a : V.\.'. j 'a. k It&vl j]iC,... •■> .v:.i_r «v»'* i «>1 '» *>n k *»*, kst iAU-i uisjp .i» a--* A r 4«|M Hi» kahi n ua pti,an svaui .V %.®hi psniui 3iii i k* vt*ln "ko >*. a ■mt&, a koe r.a t*ui. Kel tewtnaopopo īho !a k"'», « ;J .i kfi* e. holo ana 5 'kaK.i >ī ; i *- 3 "" " BīWj nW U fe-'a : \ i» i -nau waU "** VftTtakA he!: "ll« ws.:i '-n ana ,V •V .V* V " "Yi7; * * &m, l > wi *'<&**» » > ux.4g SWB JivfU v fise al? ~J ^*o,Ka.Ui>:> ao a3r4*~ K Pi« ai,. A.peUu*; at«t ia , aae p»ū?..Cre e iwlp i A na , . ; oīa koii i»aoao, t ka a! la, eia ka '.« ;-.r. J * ejß2h Paue aku la »a w«lti Ki: 'He uo x Hitvft : \ pouaaikai V(yi luk ~n alk:d _t«w jLa, i&'u i.9ii«a »u .i,4.uua ku <<iUia waa,.... Aols i*iy& e «4 «»# V 5 - k * , .*» il.ona o k<» ! oiiiU OWAU kekaiii kae ica o na,K{k£-/ ~ iau iua nei oiea be hoe. fa like , uo a lika ko'u ikaika me ko * ' qa iiōewaa" ikaika o Olopan*,, A/ aaa eo kakoa e brlo ana",-V«e tbewāk-v p,.V-u. A--V' pa!v. eko r»ai k*? k' k'.ma v koT*v I kā i ' nei !s t Va.!o kaW. "X\. Kaiwik!. A !o o l-nj> <>">... TJhV !.<•) ::.i, ka oklo, ii<-tic la \raa o k;-k< nj iaii; o Kaoj»o. Aka 4 in.i o «lk h k«|« i ka J*;f*>a'k ' fhU',%e Kii k,-ka! V< n:. ■ ī < H Wanu e p«o ?.« wsa t« ialoei" a Ukou uo kskm ; K.<U4it>.'' ! 1 fr\»i m*-,\ wua i kft ~ .~> i «.i T:>** H k£"~* kii?isFo !atw? ""XTa> r. , 0 no iW? m"** iWs »i -1 l \ a n k 'lu au i ivi i hi 1 ko T iu W vca,\ e j/tv- ai k K u i ltaa >((), «ole'i kan,-\ niiii k \ , poita olt» a>ai o k «\i mv.noO t»o ia m«i, ak -, e fc?jn rn w mi* i; a\sa; 1 * , - a o Kwu ;K.:;iiA i.a • fca i«^Ta S**k«<tt4kc? k ? IVh*\: i.t a i.oV ;vk-.ī ī**t=a ka h\fnr-ns s **** K w:\il msi?*' ' ~ , A' 1 ftku H =it o Kn»^-bc—'""" "h ; . «v.*o n *Āl - "i kts.'.i i tvxV> s ; :it; i' • ī ka ka >>:.,k«»ii *."- o^fisu 1 v4<> 0 KJ» A^:liī. -A o ! 4i*. : r,- opn>- ? ; *i\w!t." T!iUn'xr 4 "i"' ha i' V i ai a i j»liswaīa , t < »4 to s ka wsa. "NV sw\U sm \ ka vm o kakou, ao \* § ! f !a k£i >: p.k. 0 na \v*a *<.• 6 n. 1 e -I »\ « <>■ h'V». t U\* 'K4 J. >4 >. •= «ku ; A o v n «v» - <d--4 - ■" -" ' V"J