Ke Aloha Aina, Volume XV, Number 17, 29 April 1911 — He Moolelo Hawaii Nani. NO KEKALUKALUOKEWA. Ke Aikane PUNAHELE A KAUAKAHIALII. A O KA Mea Nana ka Ohe o Kanikawi A NONA HOI Ke Kaikuahine o Kahalelehua. A O KEKALUK ALUOKEWA Ka Mea Nona ke Kaikaina Ilio o Kekalukaluka. o. Puna [ARTICLE]

He Moolelo Hawaii Nani. NO KEKALUKALUOKEWA. Ke Aikane PUNAHELE A KAUAKAHIALII. A O KA Mea Nana ka Ohe o Kanikawi A NONA HOI Ke Kaikuahine o Kahalelehua. A O KEKALUK ALUOKEWA Ka Mea Nona ke Kaikaina Ilio o Kekalukaluka. o. Puna

! I ) 1)S! pu 1 hoi k«ao luna ona ! i li<rfo ak« *\ ī kai, i ; '■■■ i a\ve iho ia laknu ike pl'. >ihoi \ ; k,. knmahao o -kie kani o nei t .), 0 niali! ini !oa i ko lakon mau | ' ♦ : . ■ [ I liu' :ikn l:i »m kannka o ]nn;i o f ■; tu:n a na nlii noi o Knnai i w I / , ,i. i kft oli-lo »n* !«? r ka lvoo- ! • ~»! o n=i rtM o K<uai ina ka- [ ■ , o luna o km-.a w«*< ik* i nna [r f "F. nko alii kola4> kakou. O I K". kulukalui>kfwa kek e a e

[ » mai ni'i ia kakou, nawai he i i K nHJ kn 100 o n>v.<i a pau, In w haka kcta o kakou. Eko mn • > » hoo a i'au. E kii kakon ike i 1 ' | i i mai la \u waa nei a pili j k i o uk.i nisS oka nina. O!o;o 'a ka luwkelo i ke nlii: : "F U haku o makou. Kīa ka wa:u '■ Ki.i ai:\i <* ka lani.'' liiiii iho U o Kck»luki*lnoki"»*a « iho la i n* ■ka>n*&ina o La- ; h»*: a: • hoi sku oukou a Koike aku i n nio na wnkaainana o ka ) ■ 1 ! i o I*l*, aoho keia «uwaa i ; i ,( ,iiu aka. (ipaeloa :ir» ii<'i j i H»\viiii. OKeaauknmn k -iiepaeaku ai. Owan m'i , 1 , 'o pu mai nel me oukou, »■» Xit kaluokewa. au, ka hnoilina .■«! i K*uat A e hai nku oukou j< \ na'lii a nie na makaainana o

ki v!ī« ke pae rku onkou iuka,'' ! .. n'ifii la u* Moi nei o Kauai ma ! l'ii; j • ka m o kona hookele, H«t ili-n: f>kn ia u» tra& rici a komo m& k ; i. llo™ la k* hookele w.ii i !ia waa * pau e holo no Hilo, a L:i liolo iho 1* 110 ia o n« •W:i u K< ka'ukaluokewa, kona jx>r--8 i iP' kona poa kannka e nn ftku 3!' i n.i nicAtm o Alenuihah* a nu i a , V v *»httWßhß, ua Ike nuii 1* • n> n W'aka, ke *. k;i!m hauai o • i k«*ia au ; *raa nui hewahew» e m'P ak a tu>i J - ita iii.ana no ke kii »na al«u i k«ua i bnnai, O ka nee iA u na auwaa aj R 1 po, a ku iio lioi ka ī,a i ka j )L , jiae sua o Kck«lukiiluoko>va, Bi:ī ! Kt»fUU. j i:i l:.va ani'ku a ua po* K«uai [»«■'. ' lOaau, o ka hoi »nsi iho no ia j » ' •.kawai iuka o Pnliuli. Oīai | h ( juna aua o Kekalukftluoke\va _ » • . - kona pofe kanaka me na ka- j i« ■ .' i o Keaau. u* lilo i mea ta- f , 1 im i : nui ia e na kamaaiun oia | fi ■' - '-a ui o na'kanaka o K*ua', a . '•■ ao h lakou: "Hu <»: aku ■ i' L. -aina kanaka maikai » i'.o Ej '." ~| s i.ajtika\v*i hoi i }to«a aku *; \ *»•••(».:. oMo mai la o Waka iaia: | *■> 4 a-.ai lano o<>, lu>fa nui I*o Kc■a 'U«luokewa i kai o Koa.iu. 1 n« ; ■& u:a ia «m i wahuu l , a i kane . i -i •« \oi;v.]a, kt k*«oha tuv> au ( ih .»e e kuu luhi i hilii ai, mai noho > 3 iha \ ka\ o Koaao. K i\oho-<»« ■ " -i npi » hal* na >a eha, «lailw, h • li-.'U o? no k*i, E iho l»>i oi t? i»»"a '. tf kane i au tnai \t\ i »a kai ... Nana ao hoi a kn s k« u »n*ke. alaila, hot nt;»t no a ii'.Kr iii»! tu u i {m>« mkk«?iu*V« i h o K*,.a; kau ka»n l a ? ! 1 hm o iu» !a eh.i • k" -1 1 !aw*i heoiualolo ana iuka o PaiiuH, ike hon īa i kai o K?*an ro j ia auai» kat a he#«*H\ 1.0-. Ih> n'.au '' ___ _! I

!&i* a Kt'kaluka]uo"kewa- i hooeua-J ikeike ao ai i kona akahiai h««nalu; ' n he nifa oiaio, ua nu? kona maha-1 lnia <? na inea a pau i ik« i kana | kuleua heenalu a kaha nalu hoi. He me* paani *r*le ia no eia na papa lie«nalu a pau. Ua lilo [ <Ma i m'a kauian» loa ma K»aau a i P'ini, a hu'.« loa aku no hoi kona i 'eui'.mH in* na Iliio, Fus* a hoe* i K&u. Il'iko no hoi oia raau la, ke lohe manlaoia (K«k.ilukalaokewa) i ka olt.'.]rT a na kamaama no k« akam&i uo hoi o Laieikawai ik* heenalu a pt la hoi me ke kaha ana o ka nalu.

j Aole boi oia w»le no, aka, o ke kuj pōno Joa no hoi o ua Iwaiwa nei o | | Paliuli i w*hina n«na (Kekalukalu | wki'«ra) ke alii o Kauai. I | No Kekaluk&luokew* ia aiau l* t ko īke la no oia ia Laieikanai iuka ] lopaliuli, Ke moakaka 'la no ua 1 mea a n*u e pili ana i u* moopuna t u«i a Waka i:\ia. Ua ike iho la oia j ua oi alu ka ui a me ka nani o : F.aielohelohe naamua oLaieikawai; aole hoi e hihi oke kauoha pta a ' | ke aiknno, a Kauakahialii a me Kaj ilil*nokekoa, ka laua w*hine # nolai [ I», trun»o oia, f kona ike ani'ku i |ka hnliai a \raka- - iuka o Paliuh, [ma kahi wahi c*<f paha, a i ole, i maluna pah* o o ka mo&na, ' ! i ka lawo h.iaheo a ka papa heenalu oia ka noa ana o ko kauoha a kana aikine a me ka lana wahine.

O kekahi mea a ua kaeaea .nei o ! Kau.;i t ana ma i* wa, oia o | M:i!io a me Halaaniani kotia~saiku& | r.an?. A ua hoomaopopo ihola 110 ! oia, e 1 «a.i aua he paonioni ana ma j vr»iena ona a me Mnlio. Okokumu i o keia lele i loaa iaia, oia j kon* ike ana tna ».a ouli o ka lani, j j e koino a» a ka hoohihi Uoko o Ilaj laaniani no' ī.aieikawai. A o ka nioa e ko ai k kaunu hoohihi a Ha- } | hianianli oi* no o Malio. A ia wa ji olt»l(> i !\o ai ua keiki Kauai noi: , ! "Ile hano hoi kau mea kani e I M'uio a h» puna ohe kani hol ka'u | iwi, a Kekalukaluokewa, He aapu ! tau-i kani hoi kau, e Mulio; a he | niau kani «o hoi ka'u. A aia no , ] hoi i na h*cle ana o n*~ kani * | kaua. * | "M.h koi! aoao nei nae, ke psa | iu-i a« i ka ohe kauoha a k llu aiW * j ne aloha, k* oh* nomi ka l«o nana ' kli >nai ia 1 ka ' | !*«la o-Kapaa, a lilo ana iuka o Pi j j h&OAkalan», i na lehua īwneo i ka * j hapapa, o ua aina kamahao , kuu aikane «loha. 'j ■ "(.hvau nei hoi i an ni*i la i na kai ewalu, mai Kauai \wi a hoea 1 ( Haaaii uei no ke kii ana mai ia . Laieikawai i wahine oia na'u, # like | me ke kauoha a kuu aikane x oia o j t Kauakahialii, e hoouna aku au ia j ! Kauikawi « kii aku ia Laieikawa*. ī iuka o Palinli a hoea niai oia i kai t noi o Kva*u, i vk* iho ai ua nioopu ] na wf 'a Waka i ka u-n-ina o na ■ ntn o Nanialokamn* Olta noa ka ; pah* o ke kanoha a kuu aikane a nii' ka wahina a mana, waiho iho r, \ • K««uai keiai i ko Hawaii nei k.(ikn»uahine, huli no ko Kauai U.-.ki ho» »;o o ikt< i ka piko o Wai"Aka," w.\hi a ua Kokalukaluo j kew» nei i htv>ma« aku ai i kana n) *u olelo, "i mea ho! e ikpia si na apa a na kani * ftiaua. o Malio, e ( hookiui au ifii;\, e hana mai i R* ?! uao aua i manao ai, o»a 1 *

t - — j karrsi mati lihi.lou, e ko ai k» mak* ! inalee <» ko ia e !ilo o Laieikawai iaiu; h ji, 1»e a poo-mami is na k/> Kauai keiki." A ina mi hoi e.nui ka mana o ko Maf lio mau aunaakoa a oj. _aku f ko'u Imau aumakua» lilo na'na ka eo a maua", a fna he lahilāīhi wale no kahi mnni i ]yaa i ua aumakua n«i ona, a aoao ka munoanoa, lilo no i ko K*u*i keiki k* lei mua ana t i k& lei. hulii manao o Paliuli." , j Ke ike «e la kaua eka makamak* heiuhelu, .ma kela mau huaolelo * Kekalukaluokewa, e like me i* haikioa ae 1h , aoha i Daa k* i 7 i roai kemaka a me ka hoohihi iloko o Kekalukaluokewa nō Li.ieikawai. ! O kona- manao maoli, oia ao'ka hooko ana i ka oJelo . k&uoh"* *_ ko aikano, oia hoi o *K*uaka,hi»li(.. a

pelft no hoi uie.na oltfo hooilina * ka laua . waUine» *na no hoi i alo aku ai ike atiu «, me kuekoe, a i aneane loa ai nq b,oi 6 lilo kona ola, maoauli o 'n* ho* ~P*io & ko laua inaku*honowai o k* hoouna *aa uku, e like me ka kaua eka makamak* heluhelu i ike ; ma na hvlu i hala. tJa msna!> no hoi. oia, o ka laa ' KiUa ana a noa mua. ,*o. hoi iaia o. ! Laieika,vrai., ua lawa nona; *. | mea oloj*w ko L*ieikawai lilo ana j aku ia e like me kai>a •

j e ike ana ia manawa., 0 k« kuoau J j o keia hookamehai ana.o noo ma ia ano, ua lino ia koaa ~ni,a ' | nao a paa ia ka hanai ; i a Kapukailiaoa. _ | I Ke iku la no oia oia ia . ua j kon«o ka iini makemake iloko o Ha ' i l&auiani no Aieikawai, oini, ua ike j miu ua kaikunane nei o Malio ika , iw>po lehua u,akanoe g Paliuli, ma ' j na la,m<smvia ak'u, i ka iho i 1 j kai o Keaau, i, ka auau fcai a ,me I ka lieenalu no hoi. £ pinai ®a,u ana no hoi oia ma qia . !q no ka hakilo »na o ka ike.no ( ia I.ait'ikawai,.ka mea, a kona noo noo i kau imi ai . A i ka h#\} at>a o kona ike ana īa Laieikawai iloko 0 na la eha, ua lilo.ia i mo* huopī- j likianuim»] konanoonoo. j A ilnko oia rr,au la a ua lī&laani' ani nei e ike ole ana i* La?tikawai , i kai o K«aau, ke lohe la oia i ke kamaiHoia e na k&oaka oia raaV» , kaha, e lilo ana i ke alii o Kavj*i,' ka_ manai mua ana i na pua iehua ' "o Paliuli. Xi' keia rpau ulelo a n,a ! kanaka, ua kas»niiū nalvi«« inoiiio' loa na uoonoo o ua Halaauīai)i' ■ . ■ ' ■■'■'■?': •:■ ■:■ ■ ■■■ i uei. _ j ; I ud IoW. aiui o llata*uiatii i kei* , * r ' ! o'jvu olelo a na kii n;aihm v : ,o kona wa iu> u i tn>i ;iku *i 'me ; ka naan piha Imiluu a kaumaha no kahi o kon a kaiknahine o . ' Malio. I koua hiki a"a'ku i ka haie* o iioho nmi «na no Hoi kona , kaikuahine; a i kona ike ana m*s, ia lla'aaiiiani kona kaikm-.ane, ole lo mai la oia: "0 oe mai la ka ia e ke kaiklmane* ■ Aka"hi n>» nao oe ; ' a ikeia mai iuka nei o kuahine. I' | hoea mau mai no ka oe i kauhale noi i ka wa onoho ana o KahsWe'lehua, ke kaikuahint:o KauakahialH a i ko iala hoi ana aku noi r,o i | ; ICBuai, aohe no ou wa!ti mea a iko ia niai iuka nei, Ha'o \v»le no nae ; : noi la*l hiki mai la oe. Ile hnakai ' ano nui paha koia aui hikl mai uei, ' ea"? 0 kekahi, us he!e vm man wa- ' hi maka * liailepo," | 1 AUila. hoopnk* ,akn la o Halaaniani i kona manao iniua 6 kona kaikuahine i ka i ana'ku i keia I man olalo: ] ! "Auhea oe e kuu kaiknahine, e ■ slatio, i pii mai la hoi paha au ia | ' oe, ka mea hoi a na kviptina a ni'« ; ' na makua o kana i walho iho'ai i | ka ike o na nno a pao, ko ka la&i a me ko ka honna, ko ka nioana a , me ka aina, ka w»i a m» k* maKv, j ke kuaiiP* a nit> ka uhilaau, oia Itiot' e kii oo v ka wahine ul a ko'u naaW 1 makemako si i wahine na'ii. , J 'Ma'u e hele m,i« ana i kol» mail la akn nei mannu 1 kahakai v> Ke- j aau, o ike mau ann ;ni i wla hin? * ka ui nui wale. tloko o ke | kai au e iko akn aī iaia o an.vo ana, j a e luu ana; no h»'e liolin ka' niaoawa a*u e iko akn »t iaia e axiab mrai ana, o kona i* h no ' . „ J J

, ia e ka ohu, n he leo o na manui t "ka'u o lo'ie i V- ia-kani maluna ae |« k.i'ur vi;;hi i ai no ka houma j | k;il.iu »na iua wa-hine nei. I keia j mau lgi iho nei r o ka ha nae keia o .la, Aoh©. o.'u wahi njca a ike hou j i .ua >v«hinc nei* I "1 keia la nae, oiai a&i kai oj | Ke*aUj lt»ho au i ka oleloia e ii| ka i . w»aina m kaha, e lilo ana ka ua , w*hinn nei *'a i mukenuike loa ai i i i ka la 9popo, ail oI«, i* ]* *ku pah»; nolaila, o ka'u | e noi aku nei i* oe e ke kaikuahine j 0 ko au*nei a pw, apela hoii me ko jke, « hanwi ae oe l mea. e lilo »i kela wa'iine na'u o hoau mua | 1 ka papa.koūane o Paliuli. aole hqi-| na keU a**haukae mai Kauai; tn*u 0 keia iho ta ke kumu o ko'u »ii iina inai ne,i iuka.nei, iinua ho 1 (

( oue ktp kaikuahine mana." ' j Kulou Uk« poo o ?>falio ilalo, ,j ; aikaea ana ae no hoi iluna, ua' , hei« n<| hoi a ula enaena kona man J |tnaka. O kon* man papalina keia j ( * me no hoi a pau. | lu* puai ka ula, me he mea la, .h« okooko oo ke ahi lapalapa e hoopu- j I ni ana iaia, o k« kulana wahine ui, \ I e hoohihi aī ka noonoo o ka aoao ( ool»Hi i ka hai kaikamahine oka t ( malama ana, A!ai!a, pane mai la : : °' a: | } ' "E kuu kaikunane, & Halaamnni» j o ka wahin® a kou naau i hoohihi j aku la, &oie i« he wahine e, aka, o vka naooouna aku la qo na a Waka, : o 3Uieikawai. Aole na h« wahine j i kupa no K<»iLau tiei, aka, oa loihi; | nae koīi*"raati la o ka noho ana me ' i ke me \Vak»,ii'Pa-! liuli, nolaila. ua lilo oia i katr>aaina ino Puna nei. Ua haawi ke kupuna , wahine onft i wahine oia na Kekalu t i kaiuokew», k« alii o Knuai.. Ae f , hoomaopopo mai t*ff, e ke.kaikuna"' tne, penei: O keia alii i hoea enai īki i&nw, o. ke aikane aloha ixo ia a , Kauakahialii, ke kaikon&ne 0 K& ■ haielehua i nfthn iho nei roe kaua, 1 « boi aku n« i Kmui. 0 Kahale ko'u mea nana i aV» i ke puhi . pu lau-i a t»e ka hauo. i | "Oia no hoi k* mea naua au i i hai mai, oiai kakou e noho pu \ua, : 0 keia aiii ia i hiki mai la o Kekalu -kaluokewa, he 1 kaikunane ia no. Keka)ukalu*o-Puna ke aikane aloha '1 : a Kahalelehua. He mau . malioe , r keia ma ka hanau ana. O keia Ke , kaluk«lnok«wa ka hOoUioa o , oh» mana a Kauskahi«lu, ka ohe ; nona ka leo i !ilo ai o Kaililauo%©i koa, mai kai aku o a noho 1 an* iuka o Pihanakalani. • t Tfa hoike tnn.i no hoi o KahaKilehua ia'u, ua kaaoha o Kauakahialii 1 k«t •ikiLnl'. ia Kekalukaluokewa, e j kii mai ia T,ft'pīk*wai i Wa'hine * ! nana. A oia no £<> leumu-i Koea! ' mai ai o na'lii !a o ltaofti i Pnna ' nei, ī kii m;»i 1a no ia T.ftieikawaf~'i * 1 wahin? nana, k» hooko aiia f ' k*\if>ha ako aik;in&. A o kau tvatil 1 f ti? no hoi ia o ko kaiknn.me 'aku Aiwaiwii no hoi ka : Vafu . ne au * ke kaikunane o te ku'ko ana 1 ! a ka wahine noh«> i kiT eheu o na' ; msnu. 4 I i> ■ -«"•( ( Hoahalahe:? E |'Hi u |o.^jJU | linnu i k«u makoamke. ou e ī|V\u ( kKikur,:\!u-. A eia k;\'u e hoike'^u,, nei ia 00, nsu e kiko mua ! lehua o Paliuii, a he ai poomauuu f | mai hoi ku Kauai keiki »au v j j Nolaila, e knu k»!ku}ia'oe*. j I oe i ka;, a ka !a i aka, pii hou nisi w, a iuka^jQfI .■ "kaua* hoaumoi 1 aī. Ssa po | e ike a? i ko neta ame ke ko hoi o\ 1 kou makemake. j | Ika iv*u iuia'o koia >. ! Malio, o k i hoi iho k ih> ia' q Ilala ' aniAn? no kai. T nei hoi atv\ a Ha-! haan'ani,>i»a Wnironi «!okn kona' ' nwiw no na ōWo a >ona kaikua- ] »■ Wwl bo!Vo ak« ai imoa ona. 0 'na oMo hoi a pau a Malio 1 kama- ] I Uio mai ai i kwa kaikunan<\ ua | f P»u U>a ia i ka ?ohei*ji Keialukalu j j otetw, Aoho husolelo. i hoopukaiA; I « M<u»o, i iohe nie ai u& $meu u.ei o | } kaupoku o Hiumk i. . A. uo, ia kumu | ! i pAīHi ai o .1, ( ka ol^anauv ? : ; f y _ \ l E b«xt««u4\T|in\» iki.iha. o ua * pu)^| liou aku » kc)a pvufc »c yic mau olto hou. 1 j "" ] i-I - 4 v * , |. I •-