Ke Aloha Aina, Volume XV, Number 20, 20 May 1911 — MOOLELO HOONAUE PUUWAI NO KAMA. A. KA. MAHIAI KA HI'APA'IOLE O KA IKAIKA O KE Kai Huki Hee Nehu o Ka hului. [ARTICLE]

MOOLELO HOONAUE PUUWAI NO KAMA. A. KA. MAHIAI

KA HI'APA'IOLE O KA IKAIKA O KE Kai Huki Hee Nehu o Ka hului.

! ,»aiii» o n". huaol«!lo a Kai 5 iioo]!uk?i mai «i inma ; , h< % i! :va }h>lia ia v> ka \-.t t' o i e-i, & kani «na ke t !■; Knani)f: nn., i:a moo, -• n.Ki ;i»a ua-moo; i-,usi ann oe e Kalai:!-»! o maona ai kou la . k,- !!!.!(t ho ni ;jhulu; • . i ii, lw v īuuku 1 k,»» ■ i , s,;H M'i'i * Knne;" . t^ ;l . . .: ,mi tvi' Lnno, ~ . k . n: w, īiii' akaa, : ii, ka waliine ulu, ■ iiauaiea jmh;io!ia,i, i • •;! iiiīika ou, e- Kalanamai- j nun, - . . i .. i :;!'u, ia Kuaohe, , •., :; :! t.M? ku oolea o na I'ali Knalau. v;; ) pan* mai ai o Ks!an;t- -!- k-v piha inH-ini\: i, .!■ to-o ko p«vno ann niai ■! ' ■ • kiuki ia'u, iua uo <r.,;i w.ihi niam» uo . . ii, ~ n ;ii inaluna ou o ka ,- . ;,!jw, svka, hole iiiai nei ' . '••.■•:! ii ool.a m? iia huaolflo •' k;i hoopnka -ikn3vra a īne e mako »na o<- .. ' o Ua ilrt: :ui i k;i lux?a ana mai o Hi«ws»ii ! v.l mai nei oe i kuu hanai 'iin.niani i ksn« nakahanai Kauiehaikana, oia.hoi o !uil« ; ni. k.!ikanaahin« aKama N';ihi;!i me KiHihi?]upalupa. i.i kou ikaika i na la-.o K»aia oe ka wai puolo i ka . ;..ni}», o ka loaa k4 hoi ia J h oe.' ! - ? n:i o nei m.in oiplo a u« .. nti, īa wa ua moo

■ k ;u mai ai i l-onn < ■i l:i o Kaaohe i ka.wehm ! .-•••• .• u?t moo ii» i, « ikeiho 1a --•-<■*-i:--a«kiki ana kona'kino 0 h. kahi U(X'hu pniiliuīi e tH;»i «i.a oUmua ona. 0 • >ii;-icc!e i oi mannia o.ka ois ka ua wahi '<i'i e ikf ann ia w.t--v •■;( wihi Kuaoi>o nei i kav .-i> i na iiioa o kona i»?»n i;» o Kano, o Ku, n I&no, o •■•■';>. » K.-H'fe«e a n»e MaHu.- • n«u i ia Ki-1 " • iūa no hoi a rnt> na ohii i' m : i'il: i kana hanai,. ua o Kiihun, a.ia wa i nniHma ae •' : ivu oh lo aun ae: "K'ola o . ka <»uki.u kauwa, ia oukou { ■; * ! • ia UMnawa i lohe ae ai ua I U.:a n« iī k« iw-i' a ® a 111 , .«■o, n vMo uui la: i ' <• 'k.ihi {io hawao m»hatiaha» ' «i'.mu pc»pei«o o Kalaoamai., j • w:i i ike iho a»-ua Kua- ! i;; ī I kona olepeis ana «e mai ' ;< Uona niau kapuni i kli ai a 1 1 • .ma kona kino iluna o kok;» f • p,i n-.vnn nolnnōlu launa o'e. , :• *ti nmnawa no hoi «>ia i lohe ! 1 kfkahi leo auwe o ka ; ■-u ;.o, me k.v <A'lo una a*: no t > Ka a ĪHi, p uoho ana i • •'. kaikunane o Kalihilihi; '"ko, hookuu «* oe i kuu. •- •■ ' - " ■-■ i 'l" nea oiaio e ka makamaka . f V., n<aiuuli oko L.»lokalo ' •;'"!-i Uiluū Uuila ana ae a Kua» ; !•■;! nku:i :i me ita awnakua a ! • '■•■» '> pili iaia a ir«.--n* ohan«*o '•> 1 au:.'. ua lohe aku Uke kalv> Kalih'.Uhi Ajhu •■• >i;ih:ut» u kekahi o ua koiki a ; k ka 1/eho b"i e noho aoa i k,u o Puako, ua !o!e !i.ai !a oia " \ Hi.'i wahi i noho :ū, a paa ana ■

ki ia eua kaoaea nei o puako. U;r tke mai la ua kailunane L*ho "nti o Kal-ihii'ihi Anuenue i ka pilikia o , kaln kahu hr.naj o Kahelekulani ka i lakou kaikamahine. nolaila oia i ] kk' njai ai niai kai mai o Punko a j i konni aua iloko oke ana kapu e [ Maunaloa, kahi "a Kalanamainuu e | apak.iU ana ia Kuaohe me ke-na al e 10 nui weliweli. I ka- wa hoi a ua Leho nei i lioomaka mai ai e lele maiioko mai o | k«? kai, mni Puako uiai, ua amama āe la no oia ia Katfe ma a im na phkui aumakua e ae i komo iloko oj

|na ulouo ana a Kuaohe, e hookuu | mai lokou nana hookahi p hoopakele, !ia Kuaohe. Ha 'houkoia keia amama a Aia Leho nei, a oia ka kaua e i ka makamaka heluliilu e ike nei e ' puiiki ana i ke alelo palahalaha we-. liweli o Kalanamainuu, a lohe ai no i hoi kiiua i ka ieo a\iwe o ua moo nei, n:« ke k«ihea ana ia Leho, kaikunane o Kalihillhi' Anuenue, e| hookuu hp i ka puliki paa ana i ka! "oni apakau" o kona kino. No k« ia kāheajina ae- a- l^alana-1 mainuu, paae iho la ua Leho nel: j "O ka'-a noke iho )a no iaJ,ka u\f-J

miki i kou alelo e nei moo a hiki i ka pau lii>hx»kou ani o kr»na loa a me kona loihi iloko o\t neīi oiai, u;\ hewa oe, e ka moo, i ka lel« kamoko ana maluiia o ka eiele a Kamohaikana i hoouoa mai ai, e kii mni i kau hanai i kane na ka makou h^nai." Ta tiHn,wa pane&iai la n\ainuu i ka i ana mai: "K hookuu mai oe i kahi e pono ii. ka ok'lo a,ke kanaka. Moku aku auanei hoi ia oe, nde boi o Kalanamainuu ike alelo, A eia ka'u, he wahl hana ka'p e hoounauna ;tku ai ia Kuaohe, a ina e ho!opon<i ia wahi hana iai», alaila, o ko'u; hwko aku no iiv i ka makeinake o j kana hu;ikai oka hoea anā mai'u Maunaloa." Alaiia, iwne aku la ke Innkunane J pupu o Kah'hilihi Anuenue: ,l E j liookuu aku ana au i ka lala nana 'ka olelo o loko o kou kino. A ina ! ho-apiki mai kau Hana n)a nei hope | iho, e nele loa ana oe e K;>la ; namainuu i ke alelo." O ka i hookuu ai o j Leho i kana puliin āna ia, Kalanamaniuu alelo. Alaila, pane mai la ua uioo kupua tfbi o Maunaloa: "Ua kamaaiua nu ia oe a me ko ■ kaikuahine-nie Kalihilihi Anuenue, e noho mai la i Oahu, i ke ilo aīii o ] Okipana. 0 olua na hanai aUli, a mamnli o ka ikiika puhili ole o' Kamn-a-ka-Mahiai, moopuna ika- f ika n Ilina me Pu-ki, ia iwikani o^

Kahulni, pa-pa-p:iu ouknu he aa Jr" ' ka h:ile. Ama ka mea hoi e pili ;

ana i keia mahele hana," ike uei I uu ua iele mai nei oe 6 kokua h ' Kuaohe. t T a ike ».u i ko'u pilikla ' :a oe, a no ia mea i noi aku nei nu j ts ('o, o heola trai ia'u. Aohe j a'u Mihi hana ano nni a kauniiiha ' e haawi aku ai ia Knaohp,. e hoeko | aku, keia wnle iho uo: e imi oia i t lea wai puolo ia i ka Uu kau, a | sswe. m*? oia imu:t Ke loaa] ka hoi ia wai iaia, a iavre m»i a ku < ':uua o ko*u i puoUua a p;>a o ka l:Ja i.-.au oka nahelehele, o ka tnaii:ilo no ia o ka*u olelo i kauwa- j we ai maluna o kuu hanai. I ''Amaaueieoielo ae aU, ua kapae ; au ina hana eae a'n i na«nao ai «> hoouka &ku hialmia o Koaohe, a koo wale ae la no keia" wahl liana a'u i hoike aka la i;i oe. _ Oka wa! aneanu huihui, puolo i ka tan īaatj oia ka'u ! ai. A ina e !o::a o!f keis ia Kuaohe, alaila, e hoi ne!«—oia ihai Mauna?oa akū] nei, aka, i loaa ka wai/i'o £ kauoha noi i.iia, alinU, ko no iioi kona waRemaJt<' a uku pv>no ia no hoi kona luhi o ka au ana mai nei o ke kai a mt s ka alo «na» raai oka nahele o keia ku!a loa." I nei wa i hookanaka ae ai ke Kai kunnne o Kalihītihi Anuenue, a he kanak*jji maopopo maoīii, Paii ke kua, mahina ke alo. A 'kahea ao !a oia ia Kuaohe e r»ofto ana maluna o nupa moena. Hoio aku ia ua wahi Kuaohe nei a kulon iho la imua o ke kanaka ni i llio i punpale nona. Pane iho 1* ua k&naka ne! o ko k:ii i ka i »na ih<V. "K k v oh'ie i hoonnaia mai Oahu kii ana ma? ika hsi\ai a Kal.ttiamainua, oia hoi o Waiknm»i j lani. e iohe nUaoei oe, o Kapolohi- Ī nano au o Vnna, kaī&unane wahopl o Kaiihilihi Anv,f!\ue. Owau a ua katku:thme la o'u, o na hanni aloha a f-!i. Mftfnuli o ka | >iī3 »li?"?

....r-T. 47= Kno k/ s \»'u » [ nie Ifai»ehaika afjw«h'nt- ho?i>ahao J huo o KooKu )k ni:i„o kji īwli ana ajkuj | o ke kio ' O kuu k'wikpahiiie ke i kahi o na keiki a nolaila, j i k«u ike a<ra pti nēj t J»iu, pilikia i ka wajjme noho anij" o nei, & lohe hōi i nloi3f>_.ana ae n(i i na ohanā a Jti u "i pili i'aou koy uiak«a,gt» foai nei aij e , kokua ia oe. , _ i ' A eia ka olelo ia e Kuaolie, e iiui oe i ka wrī Jhi'n kp : {>uol<> ia ae a pau Uoko o kg kl)ieo,e laaJaay , lawe niaj w ia w.ai a .wailp iuaua o 1... .1 . . ir". i - "■;... * « ■■ - ;

•j ke »Lm> Kalananiaiupu, o kou pa : kt-ie noiii", Waiwni jtp bf»! ka hooj manawauui ana mai o ua kana&a i I ke anu a ke kai a me, ka hihiapeai o (ka nahvle. Pehea; e loaa ana, no' ia wai. [a oe la, e KWoho?" ' J ( Pane »t la ua wahi Oahu np>; .;P ks hoao ro, ka laau iapaau e | . pau ai ia p'-hihihi." 1 oke k.jj ae la no. ia o wa)ii j Kuaohe nri, a a koiia puka aku la ino ia niaīloko aku oke f»na. "Eia tko wai eka moo o Maunaloa. '0 j i ka wai i ke kihene Jaia|

Utfau, ' A'ina no o kahi Kuaohe nei ] j ihe nele w&hi hope,, ina no ud lioi | yhaneknhi Kuaohe i Oahu, a ehiai |ka hoi mw aloha p kuu hanai jka j neie i, k« j kaiie o]a a pela hoi me! , kuu wahiue. aka, ao!e nae peln,| j H<j]e mai nK no ko Oahu k. ikt, hele j ipu no toe ka makaukau i I keia ai.fta malihini. ' t Hofo aku la keia a. m kumnkoa | i ke kuahiwi.; .H'kihaki aej I!a iai in« lala. ppioojo maikai. aj hana iho la oia i kihene. Ika p."a i ana, hoi aku la oia a kahi a ka hau I (snow) e hao iho 1* )aj a hookomo iloko oua kiheoe laia| laau nei ana i hana oi. oko iam i, hfK>pih» iho la no ia i ua aapu laall ■ lwo!yiaiehai nei ana, , a hiki i ka ! piha ana H»i aku ia a j o ke ana, kahe» akp la ia: ."K | Ana Po'U E Pō'il Huaina | hoi 1 Pau no ka ia nei kahe» ana, ]

j haaipm» auft ka waha ok§ aaa, a j koeĒo aku la r o le.ia i?oko\ ( I n u»a i»ku ikoi& ru i lian-1 i is ]uk<i, via lu'w* piha i k;i maUin.n [.laui», Avlie walit jK>uli ana, i Ik» i aku ai» Aia h<vi, ik,«flEa.la i« i l« r . j kahi wahiae t\ k«pak<la ui, a |ka uani mai ana. Aka, raa | kana hookuku a hooliah'kelike aoa i iho i ka nani ,o ua waliue nei ana <? i ike aku ana t»e ko ka ia nei 'Mianan j kanm'' (wahimfs7oi& hoi o KapiehaikttfejK np ka m o ka [ Tfofaopali HanlLuli o Kot> . inu mainua o ka walūpe noho anu o iii;.Utluk>a. ; ' Iko i>..11» i iiH wahiue : aku ]« k<ia l, Kw- \si, (.'iiiiU k;> «ai au, v Ve «lii\vyhine o, Mauiniloa mi, i makeuiake ai He wai keia ua puolo ia a pjuv i'oko o' kiheiH-iala hiau e Uko me kau' k.HUoh»; ake u»:iii;uiio nei au 'o kau ' wai keia. e ke ni noko anu ] g n«i kuahiwi» i kai?oha mai nei; ia'u e imi> loah, lawe iual j ou/' v .... , . . . 1 Kau>>ha niai ia ua Kalanaiu.ai-, nuu aei ia, Kuāohe, e lawe aku i! ua kiheoe wahi hau nei inu a oua. j A paa na liuia o ua K;ilanym;iitHHi j nei i ka puolo ku laao i helea pii.a j i ka hau aūu o Maimaloīi, kaliea no : la oia i ka uuuiu kiai o k'ana poM s kuj«ianalui. ''Pinoi.ui-u.uka-mo ( J»a.L. JS lavr« mai oe i ke po'i o.Wai j Liiiii., E nāna ue hoi an i n \ poha • oka wai puolo lau laan Ma-. uiul<>»jst" , ! X law'a Ī«Q a p;H! na ol|\o a ua Ka- ; lanaw&ihuu nei t waHn* tuu ua poi' tf»l wi ma firo aīo 6 iu tfahhie nct. ! AUila, knlvea i>vo k | Wai Liilii! U'ai UUiil j Wai huahuai o j Wai uiapunapona ika itiawae, ] EI Jsuaiaahoi! . j He ui «l»e ninau ka'u: ' ' j Q ka wai. puolo laa laau io anei \ _ kei«, r -j 1 io»a ui«i nei ia. Kuaolw? , , j Aole i pnu. „j