Ke Aloha Aina, Volume XVI, Number 26, 1 July 1911 — He Moolelo Hawaii Nani NO KEKALUKALUOKEWA. Ke Aikane PUNAHELE A KAUAKAHIALII. A O KA Mea Nana ka Ohe o Kanikawi A NONA HOI Ke Kaikuahine o Kahalelehua. A O KEKALUK ALUOKEWA Ka Mea Nona ke Kaikaina Ilio o Kekalukaluka. o. Puna [ARTICLE]

He Moolelo Hawaii Nani NO KEKALUKALUOKEWA. Ke Aikane PUNAHELE A KAUAKAHIALII. A O KA Mea Nana ka Ohe o Kanikawi A NONA HOI Ke Kaikuahine o Kahalelehua. A O KEKALUK ALUOKEWA Ka Mea Nona ke Kaikaina Ilio o Kekalukaluka. o. Puna

"H< alia la hoi," - wahi s Laieika- ,, \ p«ne 111 ai ai ia Kekalukakioke 1 'ioopalianhao, "e hui ana kaua ī o Paliuli, i ko'u vrahi, i ik« ?.i kuu kupunawahiae ia oe a i,'u i\ p&a ko kaua hoao «na, k uo 00 na'ua wahine 110 hoi au . i kfl. hoao iina. Aole hoi o īimii hni kino nma ana, 0 ■■ iiie a'u kai ike it\ mea. ' \k:(, ,i hai :iku nse au ia oe e ke . ,ua ike/'ia fea kaua- mau lawe •. ii na 0 kuu aikane a ka ike nui •1' 0 Kahiilaoma'puana. A no ~awaultKf 0 kaua, 110 Waka, .>iii i ike. K kuhi ana paha ■ . i !*aa\vi ana ia'u ia Halaani ; ; ;v ,i..n la kou inanao v , Kia tta manu ako kupu '•.:> o kana 1 hoonna nini noi, i I: kou niau ehpii e iawo aku , ~, a nio a'u a hoea i Pnliuli. . , 110 ii niaalili ka wela o kun 1 ■;:•> •■ na mat.M hou mai oe ia l u e I .1 !>:, a i hoi nuia ai kuu nui kino, :r.i hana ana ma 0 ka leo hone o " \o!i' paha oe 1 ike e ke alii o K • iv.tr, he ukana nui kau o ka wai- . ; sna iho na'u hookaln e auauu ? ... e ke alii, aia a hoea kana iuka o r.'niii, ia wa au e hookuu aku ai .ua ou i ka nani o kuu aina kau:t, aoi aku i ko ka mea au i ike ! na iva mua au, f> ke alii, i ike " ■ ::u :\i ika p»pa konane o -PaliuH : ,: S moopuna a Waka, oia auanei 'i; hnna ana, pau kau hoonulia-1 '.1 a hookukee hou ana, e līke !• :i',i i hnna iho nei ia'u ika i a. u-i ivwa īke kai* Kau aku kaua j !i;i ona e-hoo ona manu, aia ka :< i I'aiiuli.' * < 1 ku hiua nei manawa no ia i f, i aku ai iluna o na eheuo na ! i :ui. a o Palluli no hoi ka pahu 'iopu. * . K kuu naakam&ka lieUihotn, kf iu ao la kaua i ka hookahnli ano ' h-.il ia an#\ 0 n<t heWieleua i' Ihummni a liko K>a me ko Ki kahikaluokewa, a liiainul) oia kiinm i kuhihewa maoli ai no 0 ; iit ikawai 0 Kekalukaluokewa no k' a e pih nei me ia, a ua holoa-iā maoli o Halaauiani iīoko o ka opu > ka moana. Nq ia-kuhihewa 0 i- ikawaj, oia ke kunm o kona fea in iiiio &na ma na huaoklo i hoikeia ' ia, e hoomaopopo ana hoi i kona ■k. ■ niua aiw» i ka niaikai 0 Kauai, a I ! 'a hoi o Kauai i ka nanio Paiiuii. Mo koia man&o kuhihewa 0 La'iei ■i'.ivai i hoi aku ai uie kona ho& ' -"uilu hoopahaohao a hoea iuka 0 1' liuli, ua hb<>iaie aku la no o Laie--1 ; iwai ia Kekaluko)uokowa honkui- .ianaha, « ike i ka nani 0 Hilo i k'i u'u Khua i Panaewa. 1 ka loaa ana aku o kauoh* ' ll.iiaankni, aohe no hoi a ianei | h.H.hakulia an* iho, a no ka 1 "'■i'i, ke ake lo» U no koia e ike! •> t h:o< ko i koni makemaW, e l;ko | <m* kana i noi ai i kona kaikuahine,. j '' i 'noi 0 Malio,' 110 kona uiakema-1 kv ia k&ieikawai. I ka hoeu'apa 0 ua man ipo noi i 1 k.i laua mau waa kaulua, ko iko j 1h no o I aieikawiu i ka homa • ] noiu». launa o keia KvkaK"kahioWwa e ku hoe »ei i kahi waa 0 ; hoi kana i iko ai a i : kaunaina mua ai iaia m> ua mana j w 1 ho lohulohu, aka, ng ko via Iwi»- j ivva nei no o Palīuli nana ana a j 1; ī.a hi'ieneH 1 »!! <u ne o Kokaluka- J .uuk*wa k« UooaUu&a iho aii,a, uwU { **. " # - .

l ila, manao no oia, oua kuahiwi nei o Waialeale. A malie no lioi ka haluku a ka ua hoopulu maka'leliua. Wa-waiho iUo la na euauu 0 Kaiona, Ua noke wale a lulii, moe i ka ohai. 0 ka noho hoi ia o Waka i kona ? I hale a pau ka maluhiluhi oia hoi j nna mai kai mai o Keaau, oiai, oia no kekahi i iho i kai o laila. ltt) _ka hoomakakiu ana'i ka moopun'ā, ku a« la ia a hole mai la e ike i ka hu- • nona moopuna. Oia hele mai la ! «o hoi ona a kani nna ka hoe ma ki | paepae iliili o ka hale 0 ka moopu- j na (Laieikawaih Noho iho la ia me ke kali ana oka puka m.ai o ka! | moopuna. A liuliu walē kaua kali' j ana, aohe wahi mea a puka mai I l.aieikawai, nolaila, ku ae la ia, ' hele aku la a ma ka puka 0 ka hale | a kahea akn !a: "E Laieiklīwai —e' j l-a moe oe?', Aole no he o *u;ii o\ ka moopuna, nolaiia, manao iho h ' ia, ua pauhia loa ka*moopuna i ka > hiamoe i ka lulii a ke kai. Nolaila, olepe malie.ae la oia i

1-e pialiu nioeiia i psktf- ia ai ka j puka. la wa i ike aku ai oia i na ' moopuna e wnihn kahcl;ihv]a niai t ana ua pauhia loala ikahianve, kuiipolipo. "Aia a'u mau moopu | la ke waiho mai la* i ka luhi a ke kai. R.a! Akahi no a ola neinaau iwi i ka'u nioopuna, ua kau i ka piko o Waialeale. . Aole no hoi he wa a waiho nei noau iwi laukea i ka iepo, ai ono ana i ka momoiw ō Kauai. Oke kane ia, e kuu luhi, j kau oe ika hanohaweo. Ola oe a | oia no hoi au, kou kapusawahino. £vou auanoi 0 kuy ke ku ana i ka moku, hookaUi hōi ka Ib.ii iima po ana nio au aikaneo ka.noho anaoukajiei o Paliuli." " j Oiai no ua Waka nei e r uamimu-, mu ana ke uee malio ia no kana j hele ana a uii kahi a Laieikawai j ma e waiho ana i ka hiamoo, nana iho k ja i ua twau mo<ipuua noi, ike ilj.o la ia i nei kaoaka eiroe ana ma ka ao«o 0 kaaa hanai i j moa ai, lie kanaka « wale uo, aole hoi o Kekalukaiuokewa. t Iko iho \ la ia 0 ua kanaka la 0 Halaaniaui , no }«, ke kaikenane koaka 0 Malio. Aole i kana mai ka pihs o koua ; naAu i k« hului a me ka īnaina ia Laieikawai. ...j Me nei punia o ua Waka nei i ka i#£ina, hoala ino aku la oiaika. moopuna. A aia ae la o wai. "0 oe mai ia ka ia e kupuna? . Eia au 1« mo kuu kan", o Kekaluka luokewa, ka uiea au i mai ai, oia tuū ka'u kane e noa ai kuu kino nei. 1 ' * . j tw ka inaina e uuuu ma« ! j lie ana iloko o ua nei, pinau [aku la.oia ik« moopuna: "Owai nei kauaka kou .maneo apa, e j kuu oioopuua, _ | | Pane uiai la 00 hoi o I<aieikawai: f j "O Kekalukaluokewa." j j . Ia w» liooio aku ia 0 Waka i ka | tnr»puna m»" ka i aua'ku: * 4 H« j k<»u no p.*ha oe u ke aloha ole ia'u, : i k»u uiva i luUi ma,i kott wa 1 niHi liuua ke alo a oe i . iK'i lapuwale nui. Aole keia 0 o Halaaniani ! koia, ko kaikunane o Maiio, Ina 0 ! Ki-kaluk.-iiUokowa keia, nawa\ hō! |au e 01010 kikola aku i.i oe, e ' 'uea 0 luU : a', oi;ii, 0 KeknUikaU'ioI kowa i iii:ikoir,ako a\ o kau ikss,nvi(J> '- *- .■ - «v- |

j "Ae—he keu kfsi alōha. _ole , j e ka moopuna." t iou wa'iluna ke | alo, noho aku kaua I ka" wāl-o Wai- ■ i apuka, i,ko a ; na hanau, a pakfle ; 110 hoi kaaa aiai loaa kaua ia Hu- ■ | ianaaaniani, raa,k|Uiffi m'lLKuuai ! j mai. Mai iaila noai, kaua a hoea i | Kukauiloko.'kahi 0 ko o L/iie . lohUohe... Haalele ,kaua .ia wt|lii, i aii mai kaua o ke kav loa a pae i ' Molokai, il.iila noho aku kaua I ! 0 Waikolu iho ko lalq, ' ( 0 kaua ae kai īana. ' Mai Molokai ' ma. k.un Lanai. O Mauna.lei ' ka aina a kauā i pili kokoolua ai. ' .Haalele kokoolua kaua ia Lanai a l .Kaula, noho. kaua iluna 0 Haleaka- j la. A mai, /nai kaua a ! hoea i Paliuli noi. hoomanawa 1 nui kuu kino palupilu nei m»hop« | ovj & kuu 0 kau lpaa iho | h ka.keia 0 ka moe j ke kape koiika • e like me keia Haleaniani. j ' 'Kolaila, eia ka'u olelp pa® ia oe he nani ia ua palo ae u-i oe i olelo.paa ia oe a i k;uu makeaiako hoi, k<j hoohiki uei aole loa au e ike hou ana i kou mau maka a | hiki i ka hooluolu apa o ko'u ki.no 1 ka honua. Auhea oe e Laiei|sawai, aole au e uianao hou aku aua ia ot he moopu.ia oe. na'u, a pela j hoī oe, inai īuanao ojaī oe he kypū 1 I nawahine.au .nuu, Noho ia m«,ko | I kaue koaka a... poaoi iho j no na lima i pouo no kx noho ana, 1 l no ka n*ea, mana aoie ia pe | I oti i kuia manawa. , JE kii ana au i kuu moopuua e noliQ mai la ms ke I kahu hanai' uie Kupukaihaoa i.Oahu j a oia auanoi ka hooipanalo 0 kiV,u , mau olelo i kuu uiuopunu hunona j (Kekalukaluokewa)., j "Eia ka hale,a ko kupunawahine , i kukuiu ai nou. O.keia hale nou | no ia. Aule au e kaili ia ; mai a oe mai. 0 ka mea i pili ia j oe nou ia. -Ua hiki no ia'u palapa . nei ke kukulu hou aku i hale.no ! .kuu moopuaa/' . _ ~ . . Hi"K)uiaha i'lo ISua Waka nsi no j kok-ihi manawa pokole, a mahope pane hou aku la oia: : "E haaU Ie ana au iaoe, E iho ana } au i kai 0 Ffeafiu, 110 ka ike ana'ku | i kuu moepuna huuona. A mahope j iho 0 ko'u hui ana nie 'la a ike ana ! hoi i ua alii nei o Kauai, e haalele : iho ai'au 1a Hawaii nei. Ua ike no : hoi paha oe e Laieikawai lokoino | nui wale o Halaaniani no kou hoa o ' ka hoi ana mai nei o uka nei, huna I h'.iua mai nei w ia'p? Heaha ?a; kou mea 0 ka hai polo'oi o!o ana ! Oiai nei iiyi i kou tuea nami j . hihi?" : 1 Hoomak*'a<'la vu\ Inaliino ku- 1 paa neī e kn ilmn, ia wa i pai o | t»fti ai o Laū ibi wai: ! ; "E kuu, kupunawahine '' • • Aole lioi i~, hemo . laolae mai na j huaole.o a i>;uLa īaū ikawa". i nia- ; _koniake ai e kamaiiio mai inma o , Waka i h.ele a kahu ka en.i 0 ka ina | ioa i na onohi maka, pano oolea a"ku ia ke kupmiawaliino: "Auhea kou kupunawahiuo au e ■ kikaho mai noi?" Ka ha-ha! Ku- j putvawahīno io no hoi pa!ia au n v ou ( ina i hooko oe i k-,r u kauoha. Aole ! au e hooloho i kau e ka lokoino. E : heleana au." - j "Ahahoi oe, e haalele mai ia'u, | e ka mea nana au i luhi, mai kuu ; wu mai iHma ko u alo a nui wak» j »0 au. Ho. out', vnv lulii p.\iup;ilu t 0« ia'ek A«ie au nn a. j Aka, iio ka uioa 0 pili ana i ko kauo ■ au 1 wakomako ai iia'u, ua hooko : no au 0 liko ni i k'Au' kauoha paa, j X T a laa knn ihu ia ītok»luka'uoke- ' wa, elike no me kau i olelo mai, ai \ iaUi. A noknei la, no H'.l^ani-1 ka mea a'u i kukihewa ai o ko ] hunona' moopuna no ia, e hoiko'akn j au ia oe, e ke ho | nM kof»anaha !oa keia. la'u ! ' tfyy_nfi i ka naln pau, tia manaoio , aa o Kokalukatnōkox a keia, | nokaniM, ia'u iaWa ao ai aj n«,na aku sa\a nei, 0 na ano no a! j)4Ui a me na holohelen» no & | pau 0 KeBa!ukaluoko.wa, oia \io ko . i* tx}i uwu ano a'u 0 ike akn ana nmluKa oia nei. ei* ike ana o'u «>!» hik» { aU» kau moopuna m\ ke iho, no? kah*kā * h*e p\\ ri«n mip Vu ! ka nnUi. o k» aM 1 o tC,\nij s i haawi Ai oe i»"n ! "wahiho ... r 18

ba.'b kanfvbeiaj aole hoi e hihi .ūa * pitfe3 'mafTca mai ia oe ponoi -māi, *e i'uu' mea naua i luhi eka ana ia f u ika la\i awawa q ka po- : hnehue, e pili aax(ie kc kaoaka au vt <Belo 4 ttmi b«,_Ke Er>&ka. j. Hegha la, oa hana na oe l ua nukiukau, o i i ka M halo lauahi ikuwa o„ ?na manu. Ke kii la oe i kiiu pokii ,ia Laielohelohe a iko aka pe i na i ua ppkii la o'u, e l\ai aku i oe i kflu waimaka e hi'.lonei—A-lo-I ha —J£ bai"pu aku no hoi oe he j kaīkāS6ahine ' nia'kaa ole au'e noho ! nei o keia aina,—aohe makua —aohe •kupuna." .. ■ i I - - - '-j | . , . Aale i pau. • 1 ' ' ~ -1